بزرگداشت اقبال‌آذر درسالن ارسباران برگزار شد

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا ، مرتضی غزنوی خواننده و مدرس قدیمی آواز در مقام یک پژوهشگر در بازشناسی و تحلیل شیوه و آثار آوازی اقبال آذر سخن گفت. این سخنان در بیست و هشتمین نشست تخصصی آموزشی آیین آواز در فرهنگسرای ارسباران ایراد شد.

غزنوی ابتدا گفت: «مرور ورق‌پاره‌های تاریخ، این حقیقت مسلم را صحه می‌گذارد که شناخت آینده برای نسل‌های جدید درگرو مطالعه و بررسی احوال گذشتگان است و پویش راه آن‌ها به خلق آثار علمی، پژوهشی و هنری و نیز ثبت اختراعات و ضبط اکتشافات درگذر زمان انجامیده است. ازاین‌رو بر دانش‌پژوهان و هنرجویان علوم و فنون، به‌ویژه رشته موسیقی فرض است تا اسطوره‌های هنری و جاویدان سرزمین خود را بشناسند و با آگاهی از نبوغ و کیفیت فن‌های آنان، رمز ماندگاری این شخصیت‌های تاریخ‌ساز را دریابند.

وی افزود : در این راستا انتظار می‌رفت استادان نام‌آور آوازی و موسیقی‌دانان شهیرِ سازی، با توجه به منزلت شایسته‌شان در جامعه و الگوپذیری هنرجویان موسیقی از آنان، تحقق و پژوهش در آثار گذشتگان آوازی را سرلوحه برنامه خویش قرار دهند. اما هزاران افسوس که در این مهم تحقیقی ژرف و تتبعی جامع که درخور مقام شامخ آن بزرگواران باشد صورت نگرفته است.

وی گفت : بدین منظور بر آن شدیم که به‌عنوان شاگردی از تبار موسیقی آوازی، با بضاعت کم، در حد توان پژوهشی مجمل در باب بزرگ‌مرد آواز ایران‌زمین، ابوالحسن اقبال آذر انجام دهیم. از نوشته‌های صاحب‌نظران موسیقی سازی و آوازی و نیز از نقل‌قول از استادان بزرگ و قابل‌اعتماد امروزی و نیز مطالعه و تحقیق بر روی آثار باقی‌مانده از اقبال آذر، چنین برمی‌آید که وی عملاً و تحقیقاً و یقیناً به‌عنوان یکی از اسطوره‌های آوازی و گنجینه موسیقی اصیل ایرانی، حداقل در ده دهه اخیر به شمار می‌آید.

وی تصریح کرد : بر اساس این تحقیقات، نسل‌های امروزی و نیز نسل‌های آینده مطلع می‌گردند که پیشینه باشکوهی در هنر آوازخوانی داشته‌اند و باانگیزه دلگرمی راه آن‌ها را پی می‌گیرند. هرچند که نسل امروزی ساده پذیر و سطحی‌نگر و بازاری پسند شده‌اند ولی شماری محدود از هنرجویان علاقه دارند که از اسلوب خوانندگی قدما مطلع گردند و اصالت‌ها را بشناسند و فن‌های آوازی آن‌ها را به کار ببندند.

او با بیان اینکه گرچه اقبال در هنر آوازخوانی پایش را جایی گذاشته است که دست کسی به آن نمی‌رسد افزود :  دنبال کردن راه و رسم اقبال آذر دشوار و شاید ناممکن می‌نماید ولی با سعی و تلاش و آموزش صحیح و معلم آگاه و آشنا با دوران گذشته، دسترسی بدین امر، با صبر و پشتکار غیرممکن نیست. امید است که هنرجویان این رشته بتوانند از مکتب و سبک خوانندگی این مرد بزرگ بهره ببرند». 

غزنوی افزود: «به یمن تکنیک بالا و تسلط اقبال بر شعر و موسیقی و حنجره خدادادی وی، به هنگام آوازخوانی حتی در پرده‌های بالا هیچ تغییری در چهره و قیافه‌اش مشاهده نمی‌شد و قدرت روحی بالا و آزاداندیشی وی باعث می‌شد که آواز اقبال قلندرانه و منحصربه‌فرد باقی بماند. اقبال در اجرای برنامه‌هایش یک لبخند درونی بر لب داشت که جذابیت آوازش را چند برابر می‌کرد». 

غزنوی سپس در بخش تحلیل آواز سه‌گاه به یادگار مانده از اقبال که بخش‌هایی از آن با مطلع شعری «من خود ای ساقی از این شوق که دارم مستم/ تو به یک جرعه دیگر ببری از دستم» سرودۀ سعدی گفت: «در تحلیل آواز که استاد زنده‌یاد علی‌اکبر شهنازی صدای اقبال را همراهی می‌کند باید ازنظر انتخاب شعر و وزن این سرودۀ سعدی و تلفیق آن با موسیقی در این بیت واژه‌های ساقی، شوق، مستم، جرعه و ... خیلی دقت کنیم که با ظرافت بالایی صورت گرفته است. همچنین درآمد آواز با تحریرهای بالارونده در سه جمله تحریری و با سه اکسنت که تبدیل به تحریر منتهی به پرده شاهد خلاصه می‌شود و نیز با ادوات کلامی داد و خدا.»

وی افزود: «بحث دیگر به ناله (نوانس) یا ویبره و لرزش مربوط است که بر روی برخی از کلمات و قسمت انتهای تحریر توسط اقبال ارائه می‌شود. ضمن اینکه تحریرهای چکشی و متنوع با چاشنی ادواتی همچون یار، خدا، دل، داد، هارادل، دوست و غیره ...که در بیشتر آوازهای اقبال شنیده می‌شود و در بخش دیگر باید گفت که مکث‌های به‌جا و معنی‌دار، به‌خوبی توسط خواننده در آواز رعایت شده است و تأثیر عمیقی بر جای می‌گذارد. در نهایت اینکه خلوص، وضوح و سادگی اجرا و اینکه خواننده از عمق وجودش مایه گذاشته و تمام کار، بدون توجه به شهرت‌طلبی و به دور از هدف کسب درآمد بوده است و اینها بیش از همه موجب ماندگاری آواز اقبال شده است». 

دیگر سخنران این نشست سبحان مهدی‌پور بود که در بزرگداشت اقبال به موضوع مکاتب آوازی هم نقبی زد و گفت: «به نظرم اختلاف‌ها در زمینه مکاتب آوازی بیهوده است چرا که ما فقط یک مکتب داریم آن هم آواز ایرانی در شیوه‌های مختلف با حضور مؤثر کسانی مثل علی خان نائب السلطنه از سیستان و بلوچستان، رجبعلی امیری فلاح از رشت، عبدالله خان دوامی از تفرش، سیدرحیم از اصفهان و اقبال از قزوین که هر کدام از شهرهای مختلف رخ نمودند و به زیبایی تمام، هنرنمایی کردند. بنابراین اگر بگوییم آواز فقط مال ماست و مختص به یک شهر نفاق افکنی کرده‌ایم. آواز متعلق به همه ایران است و هیچ شیوه‌ای برتری‌ای بر دیگری ندارد. 

اجرای چند برنامه آوازی توسط هنرمندان مختلف از جمله بخش‌هایی بود که برای نشست این ماه که توسط باشگاه موسیقی ارسباران تداک دیده شده بود که توسط خوانندگانی همچون رضا رضایی پایور، مرتضی غزنوی، سبحان مهدی‌پور، رامین بحیرایی و محسن عبدالملکی ارائه شد. در پایان نیز حمید سهرابی مجری اعلام کرد که بیست و نهمین نشست آیین آواز ساعت 18 سه‌شنبه 11 دی در فرهنگسرای ارسباران برگزار خواهد شد.