۹۰درصد از دوهزار هکتار گندی‌ شاپور دیگر نیست/ آن‌جا واقعا "گندی شاپور" است؟

، با پایان نمایش مستند «وِه اَنتیوک شاپور» که سه‌شنبه ۲۹ آبان در تالار استاد شهناز در خانه هنرمندان برگزار شد، یعقوب زلقی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی گندی شاپور و ایوان کرخه در مورد وضعیت این محوطه‌ی تاریخی اظهار کرد: در بخش حفاری‌ها و دست یافته‌ها در گندی‌شاپور فقدان پژوهش وجود دارد، محوطه‌ای حدود دو هزار هکتار که عرصه تاریخی است و پژوهش‌ها در آن صرفا محدوده‌های شهری را در برمی‌گیرد.

او با اشاره به بررسی‌هایی که در این محوطه‌ی تاریخی انجام شده، افزود:‌ تا کنون آثار و بناهای زیادی با پهنه جغرافیایی شاید بیش از ۵۰ کیلومتر دورتر از گندی‌شاپور و در خارج از حوزه شهری جغرافیایی خوزستان شناسایی کرده‌ایم، از شمال و شمال شرق خوزستان به دزفول، شوش، اندیمشک و در نهایت استان لرستان و حتی کاوش‌های سد بختیاری یا پل «طاق اشکناده» (شکسته) نمونه‌هایی وجود دارند که آن‌ها از نظر پلان،‌ فونداسیون، مواد و مصالح کاملا با سازه آبی برابری می‌کند.

وی با تاکید بر این‌که تا کنون توانسته‌اند، اتفاق خوبی در این زمینه رقم بزنند، نمونه‌ی ان را مطالعات نقشه‌برداری در گندی‌شاپور دانست و ادامه داد: اهمیت این مطالعات در سایت‌های تاریخی اولویت بحث مطالعات نقشه‌برداری و عرصه و حریم گندی‌شاپور را در دستور کار قرار می‌دهد.

او ادامه داد: در بحث بازنگری گندی‌شاپور و بررسی‌های گیرشمن در دهه ۴۰ میلادی، بیش از دو هزار محوطه تاریخی در این منطقه ثبت شد که شاید ۹۰ درصد آن‌ها امروز دیگر وجود خارجی ندارند.

زلقی با اشاره به گمانه‌زنی‌هایی توسط آدامز در این محوطه در زمان کشف منطقه، ازو جود آثار زیادی از باقی مانده‌های معماری شهر خبر داد و افزود: از دهه ۵۰ شمسی براساس اصلاحات عرضی که در کشور شکل می‌گیرد، از طریق احداث سد و ظرفیت‌های گسترده آن‌جا، این مناطق به صورت بسیار سریع در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد و از اوایل دهه ۵۰ فعالیت‌های گسترده‌ای در آن رخ می‌دهد.

کشاورزان هر سال چهاردوره کشت در گندی‌شاپور دارند!

او با تاکید بر اینکه حجم تخریب در حدود چهار دهه گذشته با طول حیات ۱۸ قرنی گندی‌شاپور برابری می‌کند، گفت: اتفاق خوبی که توانسته‌ایم در این زمینه رقم بزنیم، مطالعات نقشه‌برداری گندی‌شاپور است. اهمیت این مطالعات در سایت‌های تاریخی اولویت بحث مطالعات نقشه‌برداری و عرصه و حریم گندی‌شاپور را در دستور کار قرار می‌دهد. در بحث بازنگری گندی‌شاپور و بررسی‌های گیریشمن در دهه ۴۰ میلادی بیش از دو هزار محوطه تاریخی را در این منطقه ثبت کرده است که شاید ۹۰ درصد آن‌ها امروز وجود خارجی دیگر نداشته باشند.

او همچنین از آسیب‌شناسی انجام شده برای این محوطه تاریخی خبر داد و افزود:‌ فعالیت‌های کشاورزی، ساخت‌وسازها، شخم زدن کشاورزان، حضور احشام و سرازیر شدن فاضلاب به محوطه، هویج‌شویی و مرغداری از مهم‌ترین آسیب‌هایی است که تا کنون به این محوطه وارد شده‌اند، از سوی دیگر کشاورزان در هر چهار فصل در این محوطه تاریخی کشت می‌کنند، بنابراین آبیاری زمین‌ها که به مرور باعث از بین رفتن کل محوطه نیز می‌شود را باید به آسیب‌ها اضافه کرد.

از ۲۰۰۰ هکتار، فقط ۴۰۰ متر کاوش شده/هنوز اثر ساسانی به دست نیامده

او با این وجود از برنامه‌ریزی ۱۰ ساله این پایگاه و ارائه‌ی آن به سازمان میراث فرهنگی خبر داد و افزود: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، پلان گندی‌شاپور تا ۱۰ سال آینده مشخص می‌شود،‌ ساماندهی اولیه و پیگیردی‌ سازه‌های آبی تاریخی گندی شاپور، یجاد زیرساخت‌های نسبی آب و برق و ...  نیز در دستور کار قرار می‌گیرند.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی گندی شاپور و ایوان کرخه با اشاره به جدید بودن علم مطالعات ژئوفیزیک ، افزود: تا کنون فقط چیزی حدود ۴۰۰ متر از ۲ هزار هکتار را کاوش کرده‌ایم.

او ادامه داد: در محوطه‌ی کاوش شده نیز هنوز به هیچ اثری از دوره‌ی ساسانی نرسیده‌ام اما براساس جمع‌بندی‌ها گندی‌شاپور یک ناشناخته بزرگ در معماری،‌ نجوم،‌ ریاضی،‌طب،‌شهرسازی و مهندسی آب است و جای کار در حوزه‌های مختلف زیاد دارد. همچنین دست نوشته‌های خارج از جغرافیای ایران نیز باید در مورد این محوطه تاریخی بررسی شوند.

گندی‌شاپور را می‌توان بازخوانی کرد

محسن حبیبی، استاد معماری و شهرسازی دانشگاه تهران نیز در سخنانی گفت: خوزستان در دل متون به دل ایرانشهر موسوم است. پایتخت‌های مهم ساسانی ایرانشهر از زمان ساسانی اطلاق می‌شود و سراسر سرزمینی که به جهان فرهنگی ایران تعلق داشته،‌ ایرانشهر است. این واژه را در مقیاس یک شهر، منطقه و سرزمین داریم، بنابراین در صحبت از فرهنگ ایرانشهری هر سه مقیاس وجود دارند.

وی با بیان اینکه یک پیوند عمیق از گذشته تا امروز بین شهر و روستا وجود داشته، افزود: این وحدت که از قبل از اسلام وجوددارد را می‌توان گندی‌شاپور بازخوانی کرد. معماری و شهرسازی دوران ساسانی تا قرن چهار – پنج هجری مقاومت می‌کند تا جای شهر عوض شود.

او همچنین با اشاره به معماری دایره‌ای شکل بغداد گفت: اولین شهر ساسانی نیز چنین معماری دارد، از سوی دیگر واژه‌ها نیز در این زمینه اهمیت دارند، مانند بغداد که یک واژه فارسی است.

این مدرس دانشگاه در بخش دیگری از صحبت‌هایش تاکید کرد: نخستین رگه‌های بازار را در شهر ساسانی پیدا کردیم که در شارع بیرونی که ربظ خوانده می‌شود، معرفی شده است.

موبد اردشیر خورشیدیان، جراح و متخصص بیماری‌های چشم نیز گفت: ایرانیان از دیرباز از پیشگامان بسیاری از دانش‌ها مانند ستاره‌شناسی، حکمت، مهندسی،‌ دانش پزشکی، سرآمد جهانیان بوده‌اند و توانستند دستاوردهای بزرگی داشته باشند، بنابراین اکنون به راحتی می‌توان گفت که تاثیر فرهنگ و دانش ایرانی سرآمد است.

او اضافه کرد: همه به این اصل آشنا هستیم که دست کم دانشگاه جندی شاپور به تدبیر شاپور اول ساسانی برای ایجاد شهری دانشگاهی در حدود ۱۷۵۰ سال پیش بنیان گذاشته شد در دوران انوشیروان به اوج شکوفایی رسید. هدف این بود که همه دانشمندان برای تبادل اطلاعات جمع شوند و تبادل افکار داشته باشند.

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بغض از علم پزشکی در گذشته صحبت کرد و از طبقه بندی پزشکان در گذشته صحبت کرد: در ابتدا سه دسته پزشک وجود داشتند «پزشک کاری» یا گیاه‌پزشک که به زبان امروزی پزشک داخلی نامیده می‌شود. «داد پزشک» یا «پزشک قانونی دادگستری»، «کارت پزشک»‌ یا «جراح»، اما بعد از پیامبری آشور و زرتشت دو دسته پزشک دیگر که یکی از آن‌ها «پزشک بهداشت» یا «روان‌پزشک» بود نیز به این گروه‌ها اضافه شد.

سودابه مجاوری کارگردان فیلم مستند وه آنتیوک شاپور گفت: این فیلم هفت قسمت سریال مستند دارد که از شبکه مستند مرکز خوزستان به زودی پخش می‌شود. در هر بخش موضوعات مختلفی مانند موضوعات مختلفی مانند پزشکی،‌ تاریخ، کاوش‌های باستان‌شناسی و موارد دیگر مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

وقتی سند باستان‌شناسی هنوز به دست نیامده، چرا می‌گوئید «گندی شاپور»

، با پایان صحبت‌های سه کارشناس در مورد تاریخ و علم در گندی‌شاپور، فرهاد رهبر، باستان‌شناس پیشکسوت، یک سوال مطرح کرد.

او خطاب به سازندگان این فیلم مستند پرسید؛ «براساس کدام اسناد اعلام می‌کنید این محوطه "گندی شاپور" است؟ ان هم وقتی هنوز از مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی خود هیچ سندی به دست نیاورده‌اید؟»

رهبر همچنین خطاب به خبرنگار ایسنا در این زمینه توضیح داد: باستان‌شناسان معمولا به ۴۰ تا ۵۰ درصد از  متون تاریخی استناد می‌کنند و برای تائید صد درصد محوطه‌های تاریخی نیاز به اسنادی داریم که از آن محوطه ها در زمان کاوش به دست امده باشد، داریم.

وی به محوطه‌ی تاریخی هگمتانه نیز اشاره کرد و گفت: دوستانِ  باستان‌شناسم می‌گویند هگمتانه پایتخت مادهاست، در حالی که بیش از چند فصل در این محوطه کاوش شده  اما هنوز هیچ اثری از دوران ماد در این محوطه به دست نیاورده‌اند،‌ معتقدم این به آن معناست که باید جای دیگری را در برای به دست آوردن محوطه‌ی مادها جستجو کرد.

او با تاکید بر این‌که باستان‌شناسان در گندی شاپور نیز هنوز حتی یک سفال از دوره‌ی ساسانی پیدا نکرده‌اند، ادامه داد:‌ بر چه اساسی فیلمی مانند «وه انتیوک شاپور» ساخته می‌شود، وقتی هنوز هیچ سند باستان‌شناسی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.

رهبر با بیان این‌که متون هم می‌توانند اشتباه کنند، افزود:‌ چطور می‌توان از شهری به این بزرگی و با این عظمت هیچ اثری به دست نیاورد؟

در حالی رهبر این صحبت را مطرح می‌کند که آبان ماه سال گذشته، محمدرضا عصاری، رییس دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول اعلام کرد: «سابقه تاسیس ۱۷۵۰ ساله دانشگاه باستانی جندی‌شاپور دزفول، سوم نوامبر ٢٠١٧ در فهرست یونسکو ثبت شد.»

انتهای پیام