۴۵۰۰ سال از ساخت زادگاه خورشید می گذرد...

، روستای تاریخی خرانق یکی از ظرفیت‌های گردشگری و فرهنگی این استان است که با قدمتی ۴۵۰۰ ساله در کنار این دیار کویری همچون نگینی فیروزه‌ای که نشأت گرفته از اصالت فرهنگ ایرانی است می‌درخشد.

این سند در قالب معماری و بافت‌های ماندگار شهری و روستایی به گونه‌ای در سرزمین کویری یزد جلوه‌گری کرده که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

خرانق در سال ۲۴ هجری شمسی به عنوان استراحتگاه بین راهی برای تاجران و مسافران مورد استفاده بوده و اکنون دارای معادن سنگ آهن چادرملو، اورانیوم ساغند، باریت، روی و گرانیت است. در کنار چنین معادنی، قلعه‌ای در این روستا به یادگار مانده که متعلق به دوران ساسانیان و از دیگر ظرفیت‌های گردشگری شهر میراث جهانی یزد است.

قلعه خرانق

قلعه خرانق در سال ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۵۰۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و با وسعت ۱.۱ دهم هکتار، کوچه‌هایی پیچ در پیچ و هولناک دارد که برای غافلگیر کردن دزدان و راهزنان مورد استفاده قرار می‌گرفت، به گونه‌ای که یکی از این کوچه‌ها به کوچه گرگ معروف شده است.

قلعه خرانق از مجموعه‌هایی است که نشانه‌های مقاومت را برای حفظ موجودیت و اصالت استان یزد به ارمغان آورده است.

این بافت قدیمی دارای ۸۰ خانه که بیشتر آن دو یا سه طبقه است، متناسب با توان اقتصادی و موقعیت اجتماعی قلعه نشینان طراحی و ساخته شده‌، دیواره‌های قلعه از خشت و گل بوده و سقف آن از تیرهایی چون حصیرهای الیافی، چوب و پوشال ساخته شده است.

سقف‌های گنبدی و گهواره‌ای و شش برج نگهبانی متصل به بدنه قلعه از دیگر ویژگی‌های این بنای به جا مانده از دوران ساسانی در یزد به شمار می‌رود. خرانق که به زبان محلی‌های یزد به خورانق به معنای زادگاه خورشید مطرح است دارای مسجد جامعی با حسینیه‌ای متصل به خود است.

منارجنبان خرانق

منارجنبان که تنها منار تمام خشتی دنیا است، شاید اگر در جایی دیگر از ایران بود، روزانه هزاران نفر از دوستداران میراث کهن برای دیدن آن راهی می‌شدند؛ این منار در دوره سلجوقیان ساخته شده و دارای سه طبقه و دو راه پله مجزا برای بالا و پایین آمدن است.

این منار که با نوع معماری خارق العاده خود با زور دست به حرکت در می‌آید یکی از سه منارجنبان قابل تکان خوردن در ایران به شمار می‌رود. به کاربردن آجرهایی با ویژگی‌های خاص که ضریب ارتجاعی بالاتری نسبت به آجرهای به کار رفته در بخش‌های دیگر دارد باعث لرزیدن منار جنبان‌ها می‌شود.

گفته می‌شود که تقریباً همه مناره‌ها این خاصیت را دارند، اما شاید کوتاه‌تر بودن منارجنبان ها سبب تکان خوردن کل بنا می‌شود.

در گذشته قسمت بالایی این مناره ساختاری چوبی داشته که براثر زلزله و وزش باد کج شده و اهالی از بیم افتادن آن را بریده‌اند. پیکره تمام خشتی این مناره و نبود هیچ کاشی کاری بر روی آن باعث شده در گروه دیدنی ترین منارجنبان‌های دنیا قرار گیرد.

مناره جنبان مرتفع‌ترین بنای منطقه است و در قدیم از آن به عنوان فانوس خانه و برج دیده بانی استفاده می شده، ارتفاع ۱۵ متری این بنا از مسجد باعث شده که هر فردی بتواند از نقاط مختلف منطقه آن را تماشا کند.

کاروانسرای خرانق

از دیگر آثار تاریخی روستای خرانق کاروانسرای روستا است که قدمت آن به دوره ساسانی بر می‌گردد؛ این کاروانسرا پس از تخریب در اثر گذشت زمان به فرمان محمد ولی میرزا فرزند فتحعلی شاه ساخته و مرمت شد و به کاروانسرای شاهزاده تبدیل گردید که امروزه به عنوان محلی برای اسکان مسافران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاروانسرای خرانق به شکل کاروانسراهای دشتی که عموماً یک طبقه اند، ساخته شده است و سبک ساخت بنای فعلی را شاه عباسی می‌دانند.

این کاروانسرا به شکل حیاط مرکزی می‌باشد و اتاق‌ها و صفه هایی با سقف‌های قوسی، دور تا دور آن قرار دارند.

چهار تیمچه که همان کارونسرای کوچک است در آن وجود دارد که سه تای آنها دارای سقف و یکی بدون سقف می‌باشد. سقف اغلب صفه‌ها نوک تیز و شیب دار و بام‌ها مسطح و کم شیب در نظر گرفته شده اند؛ سقف‌های فضاها و اتاق‌های بزرگ قوس شکل هستند در حالی که سقف تیمچه‌ها با آجر پوشیده شده است.

کاروانسرای خرانق که در تاریخ سوم اسفند ماه ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۳۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، از آجر کاری، کاشی کاری، گچ بری و سنگ بری زینت بخش نمای بیرونی برخوردار بوده و در قسمت دروازه ورودی، طاق نماها و ایوان‌ها هم به آجرکاری مزین شدند.

روستای خرانق که در شهرستان اردکان و در ۸۵ کیلومتری شهر یزد قرار دارد با جمعیتی ۴۳۵ نفری بناهای اصلی دیگری نیز دارد که می‌توان اکنون به پل خرانق که هدف از ساخت آن عبور و مرور مردم نبوده است اشاره کرد؛ هدف از ساخت این پل در ده قرن پیش پل تنها انتقال آب از یک ساحل به ساحل دیگر رودخانه دوکالی است.

با توجه به سازه پل، شما با یک پایه سنگی ساروجی در امتداد پل روبرو می‌شوید که احتمال بند یا سیل شکن بودن پل را نیز می‌دهد.

سازه آبی خرانق به روایت تاریخ در یک سیل ویرانگر، طاق‌های دهانه‌ها و نیز بخش عمده‌ای از سیل بند خود را ازدست داده و در ادوار بعد با افزودن یک سیستم انتقال آب جدید و کمی مهندسی‌تر از قبل به کار خود ادامه داده‌است.

روستای خرانق دارای بناهای منحصر به فرد دیگری نظیر آبشار ساعتی، خرابه‌های کبرها، قریه شمس اباد، گورستان قدیم، آب انبار، بقعه مشهدک، مزار بابا خادم، آسیاب های آبی، مسجد سرچشمه، مسجد بیت المقدس، بوکن ها، شترگلو، منطقه حفاظت شده دره انجیر و آینه‌های خرانق نما است که سفر کردن به این روستا هر فردی را مشتاق بازدید از این مکان‌ها می‌کند.

قدم زدن در میان کوچه‌هایی که روزگاری محل زندگی و عبور و مرور اهالی روستا بوده است می‌تواند حال و هوای هر خسته ای را متحول کند.

درست است که خرانق در استان یزد و در اقلیمی کویری قرار دارد اما وجود کوهستان‌هایی در اطراف آن میانگین دمای سالیانه ۱۵.۵ درجه سانتی گراد و میانگین بارندگی سالیانه ۷۵ میلی متر را برای آن به ارمغان آورده و به طور کلی موجب ایجاد منطقه‌ای با آب و هوای فراخشک معتدل شده است، به گونه‌ای که خرانق تاریخی را می‌توان یکی از ییلاقات برشمرد چراکه در تابستان از هوای خنکی برخوردار است.

گزارش از: مهتاب محمدیان، خبرنگار ایسنای یزد

انتهای پیام