چرا برخی سکانس‌ها از فیلم «متری شیش و نیم» حذف شد؟

 فیلم سینمایی «متری شیش ونیم» به کارگردانی سعید روستایی و تهیه کنندگی سیدجمال ساداتیان که در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردم را دریافت کرد، عصرگاه شنبه ۴ اسفندماه در سالن چمران دانشکده فنی دانشگاه تهران نمایش داده شد و سپس با حضور تهیه کننده و محمدرضا جلائی‌پور از فعالان سیاسی و پژوهشگر اجتماعی، نشست نقد و بررسی آن برگزار شد.

از این فیلم که برای نخستین بار خارج از جشنواره و در یک دانشگاه به نمایش درآمد، استقبال خوبی شد و مورد توجه دانشجویان قرار گرفت. این در حالی بود که نسخه نمایش داده شده نسبت به نسخه‌ای که در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد تغییراتی داشت و یکی از سکانس‌های ما قبل پایانی آن حذف شده بود که ساداتیان در پاسخ به این اتفاق گفت: برخی سازمان‌ها فکر می‌کنند این فیلم با بخشنامه‌هایشان هماهنگی ندارد و به آن ایراداتی وارد می‌کنند.

سیدجمال ساداتیان تهیه کننده فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» در نشست نقد و بررسی این فیلم که پس از نمایش آن انجام شد، بیان کرد: خوشحالم که پای فیلم ما در دانشگاه‌ها باز شده است و قطعاً هر اثری که ساخته می‌شود خالی از ضعف نیست، مخصوصاً که کار کردن در حوزه‌های علوم انسانی کار سختی است.

این تهیه کننده با اشاره به سیمرغ مردمی این فیلم که پس از «چهارشنبه سوری»، «به رنگ ارغوان» و «برف روی کاج‌ها» به عنوان چهارمین جایزه مردمی آن را دریافت کرده است، یادآور شد: هیچ کدام از این فیلم‌ها به راحتی رنگ پرده را ندیده‌اند و همین الان برخی سازمان‌ها، فیلم را با بخشنامه‌هایشان مقایسه می‌کنند.

او در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به اینکه فیلم در لوکیشن‌های واقعی فیلمبرداری شده است و افرادی که در فیلم هستند واقعاً معتاد بودند و نه هنرور، توضیح داد: اگر می‌خواستیم همه چیز را بسازیم تامین امکاناتش سخت بود، زیرا باید عین همان چیزی که در فیلمنامه وجود داشت را به تصویر می‌کشیدیم. بنابر این در فضای واقعی این کار را انجام دادیم و نکته دیگر این است که کسانی که معتاد بودند بهتر می‌توانستند این تصویر را به ما بدهند.

ساداتیان درباره حاشیه‌هایی که به دلیل استفاده از معتادان واقعی در فیلم برایشان ایجاد شده بود و همچنین امکاناتی که باید در اختیار آنها می‌گذاشتند تا حاضر به همکاری با آنها شوند، بیان کرد: روز سوم فیلمبرداری بعد ناهار در را بستیم که آنها نروند اما در را شکستند و رفتند، بنابراین مجبور شدیم از آن روز به بعد به آنها امکانات دیگری هم بدهیم تا بمانند و بتوانیم آنها را جلوی دوربین نگه داریم. البته در سکانس‌هایی که در جنوب شهر ساختیم، مردمی که با ما همکاری می‌کردند خودشان کسانی را داشتند که برایشان مواد تهیه می‌کردند و ما فقط هزینه‌اش را می‌دادیم.

این تهیه کننده درباره هزینه ساخت فیلمش تصریح کرد: ۱۵ ماه پیش تولید و فیلمبرداری طول کشید اما چون پارسال قرارداد را با عوامل امضا کردیم، هزینه‌ها پایین‌تر بود و قرار داد ۶۰ روزه بسته بودیم. با این حال هزینه‌های جانبی بسیار زیاد بود و یک مقدار بیشتر از ۲۰ درصد از کل هزینه فیلم، سهم بازیگران شد.

وی با اشاره به اینکه "ما ۵ بار در ایام جشنواره فیلم را تغییر دادیم اما این حذفیات به قصه لطمه نزد" گفت: ما برای اکران نشدن این فیلم در روز اول جشنواره، شبانه تا ساعت ۴ صبح جلسه داشتیم تا بتوانیم صحبت کنیم و مشکلات حل شود. اشکال ما در ایران این است که زبان سینما با بخشنامه‌ها یکسان نیست و باید تعاملات و همسان سازی به وجود بیاید تا بتوانیم همدیگر را تحمل کنیم و چهارتا دیالوگ، سازمانی را به هم نریزد. البته در برخی قسمت‌های فیلم، سکانس‌هایی داشتیم که در زمان ساخت حذف شد و مفهوم فیلم را تغییر می‌داد.

ساداتیان افزود: وقتی موضوعی این چنینی توانسته توجه مردم را به خود جلب کند، از این زمان به بعد باید موضوع تحلیل اجتماعی شود. در یک فیلم تمام ابعاد را که نمی‌شود مطرح کرد اما در صورت برگزاری میزگردها می‌توان این نکات را بررسی کرد.

او همچنین درباره سکانس‌های حذف شده این فیلم گفت: پدری بود که پسری ۱۴ ساله داشت و پدرش او را معتاد کرده بود که هر کاری دوست دارد سر او بیاورد و مثل ربات باشد. ما از او فیلم گرفتیم ولی در تدوین خودمان آن را حذف کرده بودیم چون واقعاً تلخ بود. یا سکانس دیگری که در خانه رضا مرادی وجود داشت و به ما گفته شده بود پلیس نباید خشونت داشته باشد و برخورد با زن درست نیست.

ساداتیان در توضیح علت نام‌گذاری این فیلم هم تصریح کرد: اسم فیلم علاوه بر دیالوگ نوید محمد زاده دلیل دیگری هم داشت. آن هم دیالوگ پیمان معادی بوده که در جایی از فیلم می‌گفت ما ۶ و نیم میلیون نفر معتاد داریم که حذف شد. این تیتر یک روزنامه بود که نوشته بودند که ۶ ونیم میلیون نفر در ایران تفننی مواد مصرف می‌کنند.

این تهیه کننده به زمان اکران فیلم «چهارشنبه سوری» و مشکلاتی که در آن زمان هم وجود داشته اشاره کرد و گفت: بعد از جشنواره فجر آن سال، فردی با توجه به شنیده‌هایش از فیلم، در سخنانش عوامل فیلم را با یزید مقایسه کرده بود و بعد از منبر پایین آمده بود.

وی درباره انتخاب بازیگران این فیلم هم اظهار کرد: قرار بود شهاب حسینی نقش ناصر را بازی کند، پیمان معادی جای خودش بود و نقش پلیس دوم را نوید محمد زاده ایفا کند اما وقتی شهاب حسینی حذف شد، این جابه جایی‌ها صورت گرفت.

جمال ساداتیان در پایان صحبت‌های خود در واکنش به پخش یکی از قسمتهای سانسور شده فیلم در آنونس این اثر، با لبخند بیان کرد: بنای ما این است که در برخی آنونس‌هایمان از بخش‌های حذف شده فیلم استفاده کنیم.

در ادامه محمدرضا جلائی‌پور از فعالان سیاسی و پژوهشگر اجتماعی در جلسه نقد و بررسی فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» از منظر علوم اجتماعی و انسانی بیان کرد: فیلم‌ها بر جهان سیاسی_اجتماعی خود هم تاثیر می‌گذارد و هم متاثر می‌شوند. با اینکه در جهان، سینمای رویاپرداز پرمخاطب‌تر است، در ایران سینمای رئالیستی اجتماعی مخاطب پسندتر شده است تا اندازه‌ای که فیلم منتخب مردم در جشنواره فجر هم همین اثر معرفی می‌شود.

او در ادامه صحبت‌های خود در چند مورد به نکات مثبت و حُسن‌های این اثر پرداخت و گفت: نهاد زندان دیگر اثر پیشگیرانه از جرم را ندارد و درحالی که وظیفه‌اش بازپروری است، این کارکرد را از دست داده و علاوه بر آن باعث افزایش جرم هم می‌شود. در این فیلم هم سکانس‌هایی مانند حاشیه نشینی‌ها، جمعیت انبوه معتادین و مجرمان در زندان انعکاسی از واقعیات است. بر اساس آمارها ۷۰ درصد زندانی‌ها، برای جرائم مواد مخدر هستند و ۶۵ درصد در خود زندان‌ها، قُرص مصرف می‌کنند.

جلائی‌پور سپس در صحبت‌های خود به بحث قربانی شدن بچه‌ها در ساختارهای سیاسی اجتماعی، باور پذیر بودن تصویری که از معتادان ارائه شده، وضعیت ناگوار زندانیان غیرسیاسی و نقص حقوقشان و معیوب بودن قوانین موجود در جامعه اشاره کرد که در این اثر به آنها پرداخته شده است.

این جامعه شناسی در ادامه به بیان نکاتی با انتقاد از فیلم پرداخت و بیان کرد: تمرکز سیاست‌گذاری باید بر کاهش تقاضای مواد مخدر باشد و مشکل اصلی "ناصر خاکزادها" نیستند بلکه محور تعریف مساله باید تغییر کند. همچنین در فیلم چندان مشخص نیست که این اثر ضد اعدام است یا نه زیرا در عین حال که به نظر می‌آید کارگردان می‌خواست این فیلم ضد اعدام باشد اما عناصری در فیلم وجود دارد که به نفع اعدام است. در این میان فیلمهای «قسم» و «جان‌دار» به صورت روشن‌تری ضد اعدام بودند.

او افزود: در این فیلم روایت به گونه‌ای است که همه مشکلات برآمده از فرودستان است یا فرادستانی که قبلاً فرودست بودند، درحالی که تحلیل اجتماعی پیشروتر می‌گوید بیشتر مشکلات به خاطر منافع فرادستان است. نکته دیگر نقش زنان فیلم است که به طور کلی همه‌شان زنان در فیلم قربانی یا ضعیف بودند از نامزد ناصرخاکزاد تا حتی پلیس‌های زن نقش تاثیر گذاری نداشتند.

این فعال سیاسی در ادامه صحبت‌های خود به نکات دیگری از جمله نشان دادن تصویر آرمانی شده از غرب، ایجاد ناامیدی و انفعال بعد از دیدن فیلم به دلیل داشتن سکانس‌های نفس‌گیر و تلخ، پایان‌بندی‌ای که نتوانسته رویای جمعی بسازد و سیاه‌تر نشان دادن برخی واقعیت‌ها اشاره کرد و آنها را از دیگر نکات منفی فیلم دانست.