وظیفه‌ای که نهادهای دولتی در برابر اسناد ملی دارند

به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، اشرف بروجردی در نخستین کنگره مطالعات آرشیوی و دومین همایش اسناد ایرانی که صبح امروز (یکشنبه ۱۹ خرداد ماه ۹۸) در ساختمان اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد، اظهار کرد: در این کنگره به عنوان محفلی برای خوشه چینی دانش در حوزه آرشیو گردهم آمده‌ایم تا دانسته‌های این حوزه را به اشتراک و در اختیار دیگران قرار دهیم.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: امروز که در هفته جهانی آرشیو قرار داریم، جمهوری اسلامی نیز به عنوان کشوری با سابقه دیرینه در حفظ و نگهداری آرشیوها از گذشته ایام شناخته می‌شود و از سلسله‌های مختلف پادشاهی نیز در این حوزه پیشقدم و پیشگام بوده است.

بروجردی با تشریح اهمیت هفته جهانی آرشیو تصریح کرد: گرامی داشتن این هفته و برگزاری این مراسم در راستای انتقال دانسته‌های آرشیوی به سطح جامعه است تا دیگر نهادها و دستگاه‌ها نیز که در حوزه آرشیو از تولید سند و نگهداری آن تلاش می‌کنند حساس‌تر شوند.

او همچنین گفت: در این زمینه یکی از رسالت‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز حفظ و نگهداری اسناد و آرشیوهای ملی است، به هر حال باورها و اعتقادات به انجام یک کار زمانی شکل می‌گیرد که توسط اسناد تایید و یا رد شود که تایید شده‌ها تقویت و رد شده‌ها کنار گذاشته می‌شود. رسالت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران این است که مفاهیم علمی که بر مبنی سندی شکل گرفته است توسعه داده شود و به سطح جامعه تسری داده شود.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: تلاش مجامع بین المللی نیز برای انتخاب روز و هفته جهانی آرشیو برای این است تا دیگران نیز از حوزه دانش آرشیوی بهره‌مند شوند، بنابراین برای تثبیت دانسته‌ها و جهت ایجاد یک محک علمی نیاز به سند وجود دارد که باید روند تولید و آرشیو این اسناد به اشکال مختلف صورت پذیرد. دولت جمهوری اسلامی ایران بر طبق قانون تاکید دارد که همه نهادهای مقننه و مجریه؛ هر سندی تولید و نگهداری می‌کنند باید شرایط نگهداری آن را طبق استانداردهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران لحاظ کنند از جمله اینکه به این سمت و سو حرکت کنند تا اسناد به صورت الکترونیکی درآمده و در اختیار این سازمان قرار گیرد.

او با تاکید بر شناخت استاندارد، شاخص‌ها و دستورالعمل‌های چگونگی حفظ و نگهداری اسناد و آرشیوها به صورت الکترونیکی، گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از همه دستگاههای دولتی که برای حفظ و نگهبانی این گنجینه عظیم دانشی تلاش می‌کنند از جمله مرکز آرشیو ملی ایران سپاسگزار است.

بروجروی با بیان این‌که پس از پیروزی انقلاب و بدو اول خیلی توجه به نگهداری اسناد نشد و بخشی از اسناد این سرزمین بیرون از مرزها رفته و یا مورد غفلت قرار گرفت، اظهار کرد: آرام آرام پس از اتمام جنگ، توجه به حفظ و نگهداری اسناد مورد توجه قرار گرفت. به هر حال هشت سال در کشور جنگی رخ داد و تجربه بسیار عظیمی به دست آمد تا با این تجربه از ایجاد جنگ‌های دیگر جلوگیری شود.

بروجردی با اشاره به قانون حفظ اسناد و تصویب آن در سال ۱۳۴۹ بیان داشت: پس از انقلاب به یکباره دغدغه همه دستگاهها این شد تا اسناد خود را حفظ کنند و خوشبختانه قانون یک رویکرد ویژه‌ای برای نهاد آرشیو ملی ایران داشت تا بتواند نگهبان و حافظ اسناد آرشیوی کشور باشد، بنابراین طبیعی است که همه دستگاه‌ها دولتی موظف هستند اسناد خود را بعد از تولید در قالب الکترونیکی و کاغذی تحویل سازمان اسناد دهند مگر اینکه نهادی قواعد و مختصات نگهداری از اسناد را رعایت کند کما اینکه همین مورد نیز ناقص قانون است. بنابراین طبق قانون، همه اسناد ملی باید در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار گیرد و شاید این سوال پیش بیاید مگر این سازمان چقدر جا برای نگهداری این تعداد اسناد دارد درحالیکه تمرکز سازمان بر اسناد الکترونیکی است و اسناد کاغذی نیز باید با نظارت سازمان اسناد توسط دیگر نهادها نگهداری شود، براین اساس دیگر نهادها نباید به اختیار خود استانداردهای نگهداری اسناد را انجام دهند و باید استانداردهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران رعایت شود.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به تدوین بخش عمده استانداردهای حفظ و نگهداری اسناد توسط این سازمان بیان داشت: در زمینه استانداردهای حفظ و نگهداری اسناد براساس تعامل با مراکز بین المللی اسناد صورت می‌پذیرد و چیزی جدا از استانداردهای بین المللی اسناد وجود ندارد و شاید در برخی مواقع لازم شود این استانداردها بومی شود.

بروجردی با تاکید بر اهمیت انتقال و تحویل اسناد توسط سازمانها به مرکز آرشیو ملی ایران ادامه داد: بنابراین اگر این مسئله را به عنوان یک اصل بپذیریم مراکز مختلف که به عنوان مراکز اسناد وجود دارند برای اجرای این قانون باید هوشیار عمل کنند و اسناد ملی خود را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تحویل دهند. یکی از این مراکز، مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که موظف است، اسناد و حداقل اسناد دیجیتال خود را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی تحویل دهد زیرا سازمان اسناد و کتابخانه ملی زیر مجموعه نهاد ریاست جمهوری است که بالاترین نهاد اجرای کشور محسوب می‌شود ولی این اتفاق هنوز رخ نداده است، بنابراین عملکرد این سازمان نقصی ندارد بلکه مقاومت دستگاه‌ها برای اجرای قانون وجود دارد درحالی که قانون همگانی است و اختصاصی نیست.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره تحویل برخی اسناد که این سازمان نقش مشوق را بر عهده دارد، نیز گریزی زد و گفت: از جمله این اسناد مربوط به اسناد خاندانها است که تاکنون گام‌های برای تحویل این اسناد همچون تحویل اسناد خاندان آیت الله بهشتی، آیت الله مطهری، اسناد شورای انقلاب با کمک مرکز اسناد آیت الله هاشمی رفسنجانی صورت پذیرفته است. اسناد خانوادگی و دولتی مراحلی را طی می‌کنند تا مورد حفظ و نگهداری قرار گیرد که در مرحله نخست، مورد بازخوانی قرار گرفته و با اجرای مراحل دیگری در نهایت تحت حفظ و نگهداری قرار می‌گیرند.

او در پایان افزود: امیدواریم روزی برسد که رسالت خود را برای حفظ و نگهداری و انتقال این اسناد به آیندگان به نحو احسن انجام داده باشیم و شاهد روزی باشیم که با کمال افتخار اظهار کنیم که بزرگترین گنجینه دانشی را دراختیار داریم تا به صورت تسهیل شده در دسترس عموم قرار داده شود زیرا متاسفانه هنوز در این زمینه مشکل وجود دارد تا افراد بتوانند به سهولت به مطالعات و تحقیقات خود دسترسی پیدا کنند.

همچنین در این کنگره رییس دفتر منطقه‌ای یونسکو در ایران با بیان اینکه میراث آرشیوی، گواه ارزشمندی در مورد توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بشریت است، گفت: سرنوشت بدی گریبانگیر مراکز آرشیو جهان را گرفته است.

او افزود: هماهنگونه که می‌دانید، ۹ژوئن مصادف با روزی است که شورای جهانی آرشیو با حمایت سازمان یونسکو، ایجاد شد. در سال ۱۹۴۸، آرشیویست‌ها از سراسر دنیا در یک نشست سه روزه در پاریس شرکت کردند تا ارتباط میان آرشیوست‌های ملت‌های مختلف را تقویت کنند، استفاده از اسناد را ترویج کرده و مستندسازی تجارب انسانی را ارتقا بخشند. خوشبختانه مدت زیادی است که در نقاط گوناکون دنیا افرادی بوده‌اند که به نگهداری و جمع‌آوری اسناد می پرداختند تا آنها و ایده‌های موجود در آن‌ها را در دسترس دیگران قرار دهند.

سووت لوفسکی درخصوص چرایی اهمیت آرشیو ادامه داد: چگونه می‌دانید از کجا آمده‌اید؟ چطور در مورد خودتان، خانواده‌تان، سازمانی که در آن کار می‌کنید منطقه و کشورتان اطلاعات به دست می‌آورید؟ در اطراف ما منابع زیادی برای ثبت حافظه وجود دارد. یادآوری شفاهی، زبان، معماری، مناظر همگی تاثیر خود را دارند. با این حال، یک منبع عظیم وجود دارد که همه ما برای یادگیری در مورد گذشته به آن تکیه می کنیم. آن منبع آرشیو است.

رییس دفتر منطقه ای یونسکو در ایران یادآور شد: آرشیوها شواهدی از فعالیت‌ها را در اختیار ما قرار می دهند و اطلاعات بیشتری در مورد افراد و نهادها به ما می دهند. آنها داستان‌هایی را بازگو می کنند. آرشیوها همچنین حس هویت و درک ما از فرهنگ ها را افزایش می دهند.

او با بیان این‌که آرشیوها میراث فرهنگی و منبع اطلاعاتی مهمی هستند، اظهار کرد: میراث آرشیوی، گواه ارزشمندی در مورد توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بشریت است. تنوع منابع و قالب های آرشیوی قابل توجه است. برای تضمین نگهداری از این منابع، وجود یک رویکرد جامع که همه ی گونه‌ها و قالب‌های آرشیوی را در بر بگیرد، ضروری است. تمرکز بر گونهی خاصی از اسناد و منابع، ناممکن است.

لوفسکی همچنین گفت: سازمان یونسکو به عنوان خانه میراث، همکاری و مشارکت بین دولت‌ها، سازمان های بین المللی و بنیادها را ترویج کرده تا از بزرگترین گنجینه‌های جهان محافظت و نگهداری کند. در این راستا، یونسکو در سال ۱۹۹۲ برنامه حافظه جهانی را ایجاد کرد تا از ارزشمندترین میراث مستند جهانی که در آرشیوها، موزه‌ها و کتابخانه‌ها قرار دارند محافظت و نگهداری کرده و برای همگان امکان دسترسی به آن‌ها را فراهم کند. در سال ۲۰۰۵ کنفرانس عمومی یونسکو، بزرگداشت روزجهانی میراث دیداری – شنیداری را تصویب کرد هدف از انتخاب این روز، افزایش آگاهی عمومی در خصوص نیاز به اقدامات فوری در این زمینه بود و نیز تصدیق اهمیت آرشیوهای دیداری – شنیداری و اسناد به عنوان بخش جدایی ناپذیر هویت ملت‌ها بود.

رییس دفتر منطقه ای یوسنکو در ایران ادامه داد: در سال ۲۰۱۱ نیز یونسکو اعلامیه جهانی آرشیو که ابتکار آن برعهده شورای جهانی آرشیو بود را تصویب کرد که یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های این حوزه در سطح بین المللی به شمار می رود. این اعلامیه گاهی مهم در جهت بهبود درک و آگاهی از آرشیوها در میان عموم مردم و تصمیم گیرندگان کلیدی است. بیانیه‌ای قدرتمند و موجز در مورد اهمیت آرشیوها در جامعه مدرن است.

او سپس گفت: با وجود دستاوردهای قابل توجه در حوزه نگهداری از آرشیوها، بسیاری از آنها در معرض تهدیدهای بسیاری هستند به عنوان مثال پیامدهای تغییرات اقلیمی، فقدان امکانات مناسب، چالش های اقتصادی و دیگر تاثیرات منفی را می‌توان در این زمینه مورد اشاره قرار داد.

سووت لوفسکی ضمن ابراز تاسف از اینکه سرنوشت‌های بدی گریبانگیر مجموعه‌های ارزشمندی در سراسر جهان است، افزود: بسیاری از آنها برای همیشه از بین رفته‌اند و با از بین رفتنشان، مجموعه‌های کاملی از داستان‌های مردم، ملت‌ها و تمدن‌ها از میان رفته است. ما باید هرچه در توان داریم برای نگهداری و حفاظت از این آرشیوها انجام دهیم. آرشیوها انبارهای منفعل از منابع قدیمی نیستند بلکه پایگاه‌هایی هستند که شخص می‌تواند در آن جست‌وجو و تحقیق کرده یاد بگیرد و لذت ببرد. آنها برای هر فردی موضوعی قابل ارائه دارند. بیایید دست به دست هم بدهیم تا حافظه ملت‌ها را زنده نگه داشته و گذشته را در دسترس همگان قرار دهیم.

انتهای پیام