مطالعات استخوان‌شناسی همزمان با کاوش‌های باستان‌شناسی در کشور

، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بهروز عمرانی - سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری - در نشست مشترک با پژوهشگران پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی و اعضای انجمن زیست‌شناسی ایران، با بیان اینکه موضوع باستان شناسی زیستی از سال ۱۹۷۲ میلادی به صورت جدی وارد باستان شناسی نو شده است، بیان کرد: این علم به تنوع جانوری و استخوان‌هایی که از محوطه‌های کاوش به دست می‌آید، می‌پردازد.

او با اشاره به فعالیت‌هایی که در این حوزه در قالب شناسایی جنسیت اسکلت‌ها از طریق بررسی ویژگی‌های جمجمه و لگنِ خاصره در تکمیل مطالعات باستان شناسی براساس آموزش‌های دانشگاهی از دهه ۶۰ صورت می‌گیرد، ادامه داد: در مدت زمان‌های گذشته در مطالعات خارجی‌ها در ایران مانند کاوش‌هایی که پروفسور «کارلتون استیونز کون» استاد دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا در غار کمربند، هوتو، بیستون و تمتمه انجام داده با مطالعه استخوان‌ها اطلاعات خوبی در رابطه با دوره پارینه سنگی میانه و جدید مربوط به ۴۰ هزار سال پیش به دست آمده است.

عمرانی در ادامه به پروژه کاوش در تپه علی‌کش دهلران ایلام به عنوان یکی از مهمترین محوطه‌های در رابطه با آغاز نوسنگی، یکجانشینی و اهلی‌کردن اشاره کرد که توسط «فرانک هول» صورت گرفته و افزود: بحث نوسنگی شدن در حقیقت پرداختن به الگوهای معیشتی انسانی در حدود ۱۰ هزار سال پیش است.

وی با بیان این نکته که ۱۵ هزار استخوان از یکصد هزار استخوان به دست آمده از طیف گسترده جانواران در این طرح بررسی شد، بیان کرد: مطالعات روی این استخوان‌ها نشان داد بز در این منطقه اهلی و گوسفند اهلی نشده است. از نمونه‌های دیگر می‌توان به تپه زاغه در دشت قزوین متعلق به دوره نوسنگی جدید اشاره کرد که در کاوش‌های باستان شناسیِ مرحوم نگهبان و ملک شهمیرزادی بقایای استخوانی، پوشش گیاهی و ابزارهای مسی از آن به دست آمد.

عمرانی در ادامه سومین فصل کاوش در باب یوان کرمانشاه (دوره انتقالی از پارینه سنگی میانی به جدید) که به کشف بی‌نظیر دندان کودک شش ساله نئاندرتال انجامید را از دیگر پروژه‌هایی عنوان کرد که می‌تواند در شناخت جوامع انسانی کمک کند.

او با تاکید بر فعالیت‌های گسترده در حوزه استخوان شناسی و زیست باستان شناسی گفت: در محدوده دریاچه ارومیه در دوره انتقالی مس و سنگی جدید به مفرغ کاوش‌ها در کول تپه هادی شهر منجر به کشف ۱۵ هزار نمونه استخوانی از شش محوطه شد که بر این اساس رژیم غذایی، پوشش جانوری و گیاهی محوطه‌ها مورد بررسی قرار گرفت.

سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری متاخرترین نمونه فعالیت در حوزه باستان شناسی زیستی را بررسی بقایای استخوانی متعلق به عصر اهن (سه هزار سال پیش) بدست آمده از کاوش اضطراری در منطقه رستم آباد اعلام کرد و گفت: در کنار گور نهاده‌های کشف شده بقایای استخوانی وجود دارد که اطلاعات حاصل از بررسی آنها برای ترسیم جریان‌های مهاجرتی در محدوده‌ای که به عنوان هندو ایرانی‌ها یا آریایی‌ها از آن یاد می‌شود، مهم است.

به گفته‌ی عمرانی؛ یک متخصص انسان شناسی از دانشگاه بوستون امریکا هیأت باستان شناسی مشغول در این محوطه را همراهی می‌کند.

او با بیان این نکته که انجام مطالعات روی دندان‌ها و استخوان‌ها اطلاعاتی را درمورد سن، رژیم غذایی، سلامت دهان و دندان جوامع، ویژگی‌های ژنتیکی، انواع بیماری‌ها (آبله، آرتروز، پروستات) می‌دهد، افزود: این آگاهی‌ها با توجه به جایگاه ویژه و ژئوپلتیک ایران که جریان‌های جمعیتی را در حدود ده هزار سال پیش داشته مورد اهمیت است.

وی با بیان این‌که در حال حاضر پژوهش‌هایی با همکاری پژوهشکده‌های باستان شناسی و حفاظت و مرمت آثار فرهنگی – تاریخی پژوهشگاه در قالب تفاهم نامه با دانشگاه‌ها انجام شده که به عنوان نمونه می‌توان به پروژه مطالعات روی استخوان‌ها و دندان‌های گورستان عصر آهن مسجد کبود تبریز با همکاری دانشگاه هنر اسلامی تبریز اشاره کرد که می‌تواند به بحث مهاجرتی و جمعیتی کمک کند.

وی با اشاره به این نکته که باستان‌شناسی زیستی در همه‌ی این پروژه‌ها محدود به مطالعات استخوان شناسی نیست بلکه نمونه‌های گیاهی را نیز شامل می‌شود، بیان کرد: درباره‌ی گلسنگ‌ها نیز در محوطه‌های مختلف فعالیت‌هایی صورت گرفته است.

او اضافه کرد: امیدوارم با همکاری انجمن زیست شناسی ایران اطلاعات پژوهشگران حوزه میراث فرهنگی توسعه و تعمیق یافته و به شناخت جریان زندگی انسان در طول اعصار گذشته کمک کند.

برگزاری نخستین پنل باستان شناسی در کنگره زیست شناسی

محمد نبیونی رئیس انجمن زیست‌شناسی ایران نیز در ادامه این نشست، عمر انجمن زیست شناسی ایران را حدود ۵۰ ساله دانست و با اشاره به برگزاری نخستین پنل باستان شناسی در این کنگره، گفت: ساخت سند ملی زیست شناسی ایران در حال تهیه و تدوین است که تلاش می‌کند علم زیست شناسی را بشناساند.

رئیس انجمن زیست‌شناسی ایران در ادامه پیشنهاداتی را برای ارتباط و همکاری بین انجمن زیست شناسی ایران و پژوهشگاه میراث فرهنگی در حوزه‌های مرتبط ارائه داد.

انتهای پیام