عوامل تکثیر غیرقانونی کتاب و راه‌های مقابله با آن

، نشست تخصصی «بررسی راهکارها و برنامه‌های مقابله با تکثیر غیرقانونی کتاب دانشگاهی» روز دوشنبه (سوم دی‌ماه) در انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی برگزار شد.

 سیدعباس حسینی نیک - عضو انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی و مدیرمسئول انتشارات مجد - در این نشست درباره مبانی فقهی و حقوقی مقابله با تکثیر غیرقانونی کتاب دانشگاهی اظهار کرد: اگر به تکثیر غیرقانونی دید یک‌جانبه داشته باشیم با وضعیتی مشابه وضعیت الان مواجه می‌شویم. یکی از مهمترین بخش‌های حقوقی که در مواجهه با پدیده‌های اجتماعی در  دنیا مطرح است پیشگیری از جرایم است.

او افزود: در حقوق مدرن امروز نسبت به پدیده‌های اجتماعی دو دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاه اول شاخه علمی جرم‌شناسی و دیدگاه دوم سیاست‌های جنایی حقوقی است.

حسینی نیک سپس درباره جرم‌شناسی توضیح داد: مهمترین مسئله در مقوله جرم‌شناسی، مسئله پیشگیری از جرم است که باعث می‌شود هزینه‌های برخورد با جرایم کاهش پیدا کند. پیشگیری از جرم‌ انواع مختلفی دارد که پیشگیری اجتماعی مهمترین آن‌هاست. جامعه با وضع قوانین و اعمال قانون مانع از مقوله جرم می‌شود، پس حاکمیت باید قوانین محکم و بدون تبصره از یک قانون ایجاد کند و عکس‌العمل سریع داشته باشد تا این موضوع برای کسانی که می‌خواهند عمل مجرمانه‌ای انجام دهند بازدارنده باشد.

او با بیان این‌که در کنار وضع قوانین محکم و خوب به فرهنگ‌سازی نیاز داریم خاطرنشان کرد: در حوزه نشر دولت باید قوانین بازدارنده‌ای وضع کند و دستگاه قضا به نحوی برخورد کند که بازدارنده باشد. شکل دوم پیشگیری، پیشگیری وضعی است. اگر بخواهیم به شکل ساده‌تر بیان کنیم «مالت را سفت بچسب و همسایه‌ات را دزد نکن» است. یکی از مشکلات ما این است که کتاب در بازار نایاب است و زمانی که کتاب نایاب باشد دیگران به فکر یاب بودن آن می‌افتند. اگر کتاب قیمت بالا نداشته باشد و همچنین ناشران با تخفیف مناسب کتاب را به کتاب‌فروشی‌ها بفروشند اتفاقاتی مانند قاچاق کتاب رخ نمی‌دهد. متاسفانه ما این‌ها را رعایت نمی‌کنیم. طبیعی هم هست که عده‌ای متخلف انگیزه چاپ غیرقانونی کتاب را پیدا کنند.

این عضو انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی در ادامه گفت: مسئله دیگری که باید به آن توجه کنیم زمینه وقوع جرم است. بسیاری از کسانی که به چاپ غیرقانونی کتاب اقدام می‌کنند نسبت به این موضوع ناآگاه هستند. برخی هم  فکر می‌کنند با گذاشتن کتاب در کانال‌ها و سایت‌های‌شان به کتاب خدمت می‌کنند و کارشان به نوعی تبلیغ برای کتاب است؛ در حالی که چنین نیست و باید به زمینه‌های فرهنگی توجه کنیم.

او با اشاره به گرانی قیمت کتاب برای مخاطبان، بیان کرد: واقعیت این است که قیمت کتاب برای طبقه کتاب‌خوان ما که همان دانشجویان هستند، بسیار زیاد است. گران بودن کتاب زمینه اقتصادی جرم را فراهم می‌کند. مسائل اقتصادی، شرایط سخت معامله ناشران با کتاب‌فروشی‌ها، تخفیف کم کتاب و... زمینه را برای برخی سودجویان و مخاطبان کتاب برای کپی غیرقانونی ایجاد می‌کند.

حسینی نیک با تاکید بر این‌که باید به صورت همه‌جانبه به مسئله تکثیر غیرقانونی کتاب توجه کنیم، گفت: ما فقط حمله می‌کنیم و کتاب‌ را ضبط می‌کنیم اما این موضوع کاری از پیش نمی‌برد. اگر به جنبه‌های دیگر جرم توجه نکنیم نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد و نمی‌توانیم کاری از پیش ببریم.

او سپس درباره سیاست‌های جنایی در حوزه تکثیر غیرقانونی کتاب‌ها نیز اظهار کرد: در این بحث، سیاست‌های تقنینی، سیاست‌های قضایی و سیاست‌های اداری و صنفی مطرح می‌شود. درباره سیاست‌های تقنینی آن‌چه مهم است، این است که دولت و جامعه باید قوانین محکم، صریح، جامع و کاملی داشته باشند. قوانینی که نتوان بر آن‌ها تبصره گذاشت. آفت قانون‌گذاری شرط‌هایی است که می‌گذارند. از طرف دیگر قانون باید وارد جزئیات شود؛ مختصر بودن قانون این مشکلات را برای حوزه نشر به وجود آورده است.

حسینی نیک ادامه داد: سیاست‌های قضایی را نیز باید اصلاح کنیم و با مقامات قضایی مذاکره داشته باشیم تا قوانین جدیدی متناسب با شرایط وضع شود. درباره وضعیت صنف نیز باید بگویم حیف است انرژی‌های‌مان را صرف دعواهای انجمنی و صنفی کنیم درحالی که سرمایه نشر ما تاراج می‌شود. حماقت بزرگی می‌خواهد که خود را با مسائل جنبی مشغول کنیم.  همچنین وزارت ارشاد باید بگوید با چه ملاکی مجوز نشر صادر می‌کند؛ ۱۷ هزار مجوز نشر حتما زمینه اعمال مجرمانه را به وجود می‌آورد، پس تمدید و صدور مجوز باید کنترل شود. مسئله دیگری که در جرم‌شناسی مطرح است شیشه‌های شکسته است. اگر شیشه یک ساختمان بعد از شکسته شدن ترمیم نشود شیشه‌های دیگر هم  شکسته خواهد شد و سپس ساختمان مخروبه می‌شود. در حوزه نشر نیز این‌گونه است؛ اگر برخود مناسب و حقوقی انجام نشود متخلفان کم‌کم فکر می‌کنند این خانه صاحب ندارد و شروع به چپاول آن می‌کنند.

در ادامه مراسم مرتضی زینعلی با اشاره به پروژه تحقیقی خود با عنوان «سناریوهای صنعت نشر دانشگاهی در افق ۱۴۰۴» عوامل موثر بر شکل‌گیری صنعت نشر دانشگاهی و مشکلات آن را به صورت مختصر توضیح داد. سپس درباره راهکارهای انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی برای مقابله با تکثیر غیرقانونی کتاب‌های دانشگاهی سخن گفت.

او با بیان این‌که انجمن تکثیر غیرقانونی کتاب را به عنوان یک مسئله تعریف کرده، درباره علل و عوامل این موضوع اظهار کرد: قیمت پایین کتاب‌های تکثیرشده، دسترسی سریع به کتاب‌های غیرقانونی، هزینه بالای پست، و ناآگاهی مصرف‌کنندگان از قوانین حق مولف و حقوق نشر از عوامل این موضوع است.

به گفته این فعال نشر، واحدهای تکثیر غیرقانونی در دانشگاه‌ها، دفاتر تکثیر و چاپ دیجیتال، گروهی از ناشران، کتاب‌فروشان و افراد سودجو در فضای مجازی و دانشجویانی که با هدف کاهش هزینه خرید کتاب اقدام به کپی کتاب می‌کنند و برخی از استادان به صورت ناآگاهانه از عوامل کپی غیرقانونی کتاب‌های دانشگاهی هستند.

او سپس راهکارهای انجمن ناشران فرهنگی را برای مقابله با مسئله تکثیر غیرقانونی بیان کرد که از میان عوامل بیست‌گانه‌ای که عنوان کرد به این موارد می‌توان اشاره کرد:  انجام تحقیقات دانشگاهی مستقل درباره شناسایی علل، عوامل و آسیب‌ها و راهکارهای پیشگیری از وقوع مسئله توسط انجمن ناشران دانشگاهی، درخواست انجمن برای نشست با مسئولان وزارت علوم، وزارت بهداشت و ریاست دانشگاه آزاد، درخواست از وزارت علوم برای گنجاندن حقوق تالیف و نشر در فصل اول دروس روش تحقیق در دانشگاه‌ها، ارسال نامه‌های مکتوب آگاهی‌بخش از سوی انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی، استفاده از ظرفیت شرکت‌های فناوری، درخواست نظارت بر عوامل توسط نهادهای صادرکننده مجوز، مذاکره برای کاهش تعرفه‌های پست کتاب، ایجاد تسهیلات لازم توسط انجمن‌ فرهنگی ناشران دانشگاهی برای دسترسی دانشجویان به کتاب‌های دانشگاهی، اطلاع‌رسانی عواقب کپی غیرقانونی کتاب‌ها، انتشار استفتاء از سوی مراجع تقلید و اعلام نظرهای شخصیت‌های علمی، فرهنگی و هنری، تاکید بر استفاده از ظرفیت رسانه‌ها بویژه صدا و سیما، تعامل و مذاکره با نهادهای قضایی و تقنینی در جهت صیانت از حقوق نشر، کمک به اصلاح و تقویت سیستم توزیع کتاب، ارائه خدمات مشاوره حقوقی به اعضای انجمن، مسدودسازی قانونی سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی،  ساخت ویدیوکلیپ‌هایی مانند کارهای دیرین دیرین و سوریلند.

در بخش دیگری از نشست مسعود پایدار - عضو انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی - نیز با اشاره به سند چشم‌انداز ایران در سال ۱۴۰۴ اظهار کرد: در این سند این‌گونه مطرح شده که ایران در سال ۱۴۰۴ در تولید علم اول باشد، اما این چشم‌انداز زمانی اتفاق می‌افتد که ما با این مسائل روبه‌رو نباشیم. زمان زیادی  هم تا سال ۱۴۰۴ نمانده است. متاسفانه  تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان علم و ناشران ارتباط نظام‌مندی با یکدیگر ندارند.

او با نمایش تعدادی از فروشگاه‌هایی که اقدام به فروش کتاب‌های قاچاق با تخفیف ۵۰ درصد کرده‌اند، توضیحاتی درباره کتاب‌های این فروشگاه‌ها ارائه داد و گفت: در تهران عنوان شده ۹۰۰ دست‌فروش به فروش کتاب غیرقانونی اقدام می‌کنند، اما زمانی که آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند به مراکز دانشگاهی و ساختمان‌های نوساز می‌روند و با تحفیف ۵۰ درصد کتاب‌های‌شان را عرضه می‌کنند

مهدی سعیدی‌کیا - مدیر استارت‌اپ کتاب پلاس - هم در جلسه بیان کرد: باید از ظرفیت‌های نهادهای دیگر برای هم‌افزایی بیشتر برای مقابله با تکثیر غیرقانونی کتاب‌ها استفاده کنیم؛ مثلا از صنعت بیمه یا از ظرفیت‌های موجود در استارت‌آپ‌ها بهره ببریم. اگر ما بخشی از فعالیت‌های‌مان  را با این نهادها سهیم شویم آن‌ها برای ارائه خدمات ‌به ما رقابت خواهند کرد.

انتهای پیام