صداوسیما ستاره‌مربع‌ها را بیرون می‌کند!

اینکه درآمدزایی جزو تکالیف صداوسیماست مبحثی است که قاعدتاً باید درست تلقی شود، اما اینکه درآمدزایی از یک ابزار به یک هدف در صداوسیما تبدیل شود دقیقا آن چیزی است که هویت این سازمان را با تهدید جدی مواجه می‌کند. همواره درباره غلبه سوداگری و سرمایه سالاری در حوزه فرهنگ و هنر هشدار داده‌ایم، اما همواره در اغلب موارد روح سرمایه بر فرهنگ سیطره پیدا کرده و به آن لطمه زده است.

اراده کنترل اسپانسر‌ها چقدر است؟

اینکه اسپانسر‌ها در بسیاری از موارد اراده خود را بر امور سازمان صداوسیما تحمیل کرده‌اند حرف تازه‌ای نیست. میرباقری معاون سیما پیش از عید قول داده بود تا تبلیغات تجاری در تلویزیون را به نصف کاهش دهد. اینکه این وعده تا الان محقق شده یا نه یا چند درصد محقق شده سؤال مهمی است. آیا واقعاً اراده‌ای محکم و خدشه ناپذیر برای رفتن به سمت کاهش تبلیغات وجود دارد یا اینکه مسئولان سیما صرفاً از آرزوهایشان سخن به میان می‌آوردند.

کمک‌های دولتی به سازمان صداوسیما از آغاز روی کارآمدن دولت حسن روحانی به شدت کاهش پیدا کرده، این دقیقاً خلاف رویه‌ای بوده که پیش از آن اعمال می‌شده است. در دوره استقرار دولت‌های نهم و دهم سازمان صداوسیما از بیشترین حجم کمک‌ها و بودجه‌های دولتی بهره برد و شاید همین هم باعث شد تا این سازمان به جای کوچک‌سازی روز به روز بر حجم خود افزود و خود را فربه‌تر کرد. اوج فربگی سازمان صداوسیما البته در زمان ریاست علی لاریجانی بر این سازمان اتفاق افتاد و نیروی انسانی آن به شدت با رشد مواجه شد، هر چند عزت‌الله ضرغامی نیز در دوره ۱۰ ساله ریاست خود بر سازمان دقیقاً همین شیوه را ادامه داد، اما با روی کار آمدن دولت حسن روحانی بودجه سازمان به شدت کاهش پیدا کرد و دیگر از کمک‌های دولتی گاه و بی‌گاه هم خبری نبود و همین هم سبب شد تا بخش‌های مختلف سازمان برای درآمدزایی خود را مکلف بدانند و در این عرصه با هم به رقابت بپردازند.

به تدریج سروکله اسپانسر‌های بیشتری به سازمان باز شد و حتی برنامه‌هایی که علی‌القاعده جنبه فرهنگی هم داشتند از این موضوع مصون نماند، برای مثال داریوش فرضیایی مجری برنامه پربیننده محله گل و بلبل که به کودکان اختصاص دارد همواره از اینکه مجبور است برای ادامه مسیر به دنبال اسپانسر بگردد، شکایت داشته است. اسپانسر‌ها روی همه چیز تاثیر گذاشته‌اند. برنامه‌های کودک در دهه ۶۰ جزو بهترین برنامه‌های سیما بود، اما حالا با ضعف زیادی دست و پنجه نرم می‌کند.

چندی پیش مسلم آقاجان‌زاده تهیه کننده برنامه محله گل و بلبل با انتقاد از اینکه برنامه کودک نباید اسپانسر داشته باشد، درباره اسپانسر مجموعه «محله گل و بلبل» و مشکلاتی که برای این برنامه ایجاد شد، به ایسنا گفت: اسپانسر به تعهداتش عمل نکرده بود و به همین منظور پخش قسمت‌های جدید این مجموعه متوقف شده بود تا وضعیت مالی اصلاح شود. در حال حاضر این مجموعه بدون اسپانسر تولید و پخش می‌شود که اتفاق خوبی است. ما به عنوان برنامه‌ساز معتقدیم نباید اسپانسر داشته باشیم، اما به دلیل مشکلات مالی که در سازمان صداوسیما وجود دارد، اسپانسر جزو کارمان شده است. در حال حاضر مسئولان تلویزیون بدون اسپانسر برنامه «محله گل و بلبل» را پیش می‌برند و چاره‌ای نیست چراکه این برنامه برند است و تلویزیون مجبور شده است بودجه را بدهد.

تلویزیون هم از این موضوع راضی نیست!

رضا پورحسین ضمن تأکید مجدد بر تکلیف قانونی تلویزیون برای درآمدزایی، از محدودیت برای استفاده از کد‌های دستوری در برنامه‌های تلویزیونی خبر داده است. قائم مقام معاون سیمای صداوسیما درباره انتقادات مطرح شده نسبت به حجم حضور اسپانسر‌ها و مشارکت آن‌ها در ساخت برنامه‌های تلویزیون تأکید کرد: «خود تلویزیون و اساساً سازمان صداوسیما هم از این حجم آگهی بازرگانی و مشارکت اسپانسر‌ها در تولید برنامه‌ها راضی نیست.»

وی با اشاره به تأمین نشدن بودجه لازم صداوسیما تصریح کرد: آن میزان از بودجه‌ای که باید توسط دولت یا با تصویب مجلس به سازمان داده شود، به ما نمی‌رسد و تکلیف می‌کنند که خود تلویزیون باید درآمدزایی داشته باشد. خود ما هم می‌دانیم که این حجم از تبلیغات به عصبانیت مخاطب منجر می‌شود ولی تکلیفی است که بر دوش سازمان گذاشته شده است.

پورحسین اضافه کرد: «شرایط اقتصادی سازمان اینگونه اقتضا می‌کند که به این شیوه‌ها رفتار شود، ضمن اینکه شرایط اقتصادی کشور هم چندان مناسب نیست و ما هم تابع این شرایط هستیم و باید کمک کنیم تا از این شرایط عبور کنیم. بنابراین لاجرم صداوسیما به مشارکت و آگهی بازرگانی تن می‌دهد.»

یکی از انتقاد‌هایی که به اسپانسر‌ها می‌شود این است که این رویکرد حتی می‌تواند به لحاظ شرعی هم دارای اشکال باشد. این جمله که اسپانسر‌ها صداوسیما را تبدیل به یک قمارخانه بزرگ کرده‌اند مدتی است که از زبان خیلی‌ها شنیده می‌شود.

فعلاً قرار است از کد‌های دستوری استفاده نشود

پورحسین درباره نحوه همکاری با اسپانسر‌ها عنوان می‌کند: «هرگاه سازمان با مسئله قانونی و شرعی مواجه شود حتماً اقدام عاجل انجام می‌دهد.» وی در واکنش به اینکه برخی از نظر فقهی به قرعه‌کشی‌ها و جوایز تلویزیون ایراد وارد کرده‌اند، می‌گوید: «متخصصان و اهل فقه باید در این زمینه اظهار نظر کنند که البته باید از مبادی رسمی کشور به دست ما برسد. با این وجود فعلاً قرار است از کد‌های دستوری (ستاره مربع‌ها) استفاده نشود.»

وی درباره راه‌اندازی مسابقات آنلاین و زنده نیز یادآور شد: «حضور اسپانسر‌ها در تلویزیون اشکال متفاوتی ممکن است به خود بگیرد. استفاده از نوع مشارکت به طراحی نیاز دارد ولی اینگونه نیست که این کار‌ها رها باشد و بحث‌های فنی و حرفه‌ای در این باره صورت می‌گیرد.»

حالا که قائم مقام سیما وعده کاهش کد‌های دستوری یا همان ستاره‌مربع‌های معروف را داده است، این نشان می‌دهد که دست کم دغدغه یا اراده‌ای برای خلاص شدن از شر ستاره‌مربع‌ها وجود دارد، اما اینکه این اراده تا چه اندازه توان و قدرت این را داشته باشد که بتواند در مقابل زور اسپانسر‌ها مقاومت کند، موضوعی است که باید مقداری برای آن صبر کرد.