سیل منتظر دادگاه و انتقال سنگ‌نگاره‌های کوچری می‌ماند؟

، نخست بحث تخلیه اهالی روستای کوچری در توابع شهرستان گلپایگان در استان اصفهان و جابجا کردن این روستا مطرح شد و با اجرایی کردن آن، سد «کوچری» را در یکی از محوطه‌های باستانی گلپایگان در استان اصفهان ساختند، تا امروز که سه سال از زیر آب رفتن و بیرون آمدن هرازگاهی دوهزار بوم سنگ‌نگاره تاریخی می‌گذرد.

حالا علاوه بر همان اتفاقات گذشته، در طول کمتر از یکی دو هفته قبل تا کنون نیز به واسطه‌ی باران‌های سیلابی در سراسر کشور، بخشِ زیادی از این سنگ‌نگاره‌ها زیر آب رفته‌اند و این هشدار داده شده که تا یک هفته‌ی آینده، کل این محوطه به زیرآب می‌رود و این یعنی تهدید جدی تخریب برای این محوطه‌ی چند هزار ساله.

شاید هم مسؤولان میراث‌فرهنگی و آب منطقه‌ای، معتقدند سیل آن‌قدر منتظر می‌ماند تا هر قدمی که مدیریت شهری و فرهنگی می‌خواهند برای این محوطه‌ی تاریخی ۱۷ هزار ساله بردارند و آن را اجرایی کنند و بعد از آن سنگ‌نگاره‌ها را با خود در آب غرق کند!

کوچری زیرآب رفت / جاده قدیم محوطه بسته شده

محسن جمالی - پژوهشگر سنگ‌نگاره‌ها و نویسنده کتاب «سنگ‌نگاره‌های گلپایگان، گذرگاه تاریخ» - که یک‌شنبه ۲۵ فروردین این محوطه‌ی تاریخی و وضعیت سنگ‌نگاره‌ها را از نزدیک دیده، به خبرنگار ایسنا می‌گوید: تا کنون تعداد زیادی از سنگ‌نگاره‌ها زیرآب رفته‌اند و با توجه به وضعیت سد و زیر آب رفتن جاده قدیم، قطعاً تا ۲۰ روز دیگر همه‌ی محوطه هم زیر آب می‌رود.

او با اشاره به صحبت‌های منتشر شده از زیر آب رفتن کامل محوطه تا یک ماه دیگر، ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی موفق شد در یکی دو سال گذشته و با حکم دادستانی آبگیری بیش از تراز آب روی سنگ‌نگاره‌ها را متوقف کند، اما در وضعیت کنونی بارندگی‌ها آن‌قدر شدید شده‌اند که سد به سرعت در حال آبگیری است، حتی جاده دسترسی قدیم که تنها امید ما برای حفاظت از سنگ‌نگاره‌ها بود نیز بسته شده است.

به گفته‌ی وی، حدود دو هزار سنگ‌نگاره‌ی تاریخی در این منطقه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند که اکنون همه‌ی آن‌ها در معرض خطر جدی هستند.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به ایجاد جاده‌ی جدید برای تردد در این محوطه و بستن جاده‌ی قدیم، اظهار می‌کند: از یک سو تعدادی از سنگ نگاره‌ها در مسیر ساخت جاده جدید از بین رفتند و از سوی دیگر جاده جدید از نظر موقعیت جغرافیایی در تراز سطح قرار گرفته و به گونه‌ای ساخته شده که سد هم به طور کامل آبگیری شود، هیچ آسیبی به جاده وارد نشود.

وی همچنین با اشاره به صحبت‌های انجام شده در طول یکی دو سال گذشته برای ایجاد یک پایگاه پژوهشی یا حتی انتقال مهمترین سنگ‌نگاره‌ها به منطقه‌ای دیگر، بیان می‌کند: فقط در این زمینه صحبت‌هایی مطرح شد، اما هیچ اقدام عملی انجام نشد. مثلاً پژوهشگاه میراث فرهنگی با انجام بررسی‌های میدانی با شرکت آب و منطقه‌ای تهران، طرح جابجایی سنگ‌نگاره‌ها را مطرح کردند که در نهایت شنیده شد به دلیل پرداخت نشدن هزینه‌های انتقالِ سنگ‌نگاره‌ها این طرح نیز اجرایی نشد.

جمالی با اشاره به اعتراض‌های دوستداران میراث فرهنگی به فرمانداری، نماینده مجلس و مسؤولان میراث فرهنگی نسبت به این اتفاق، اظهار می‌کند: تا کنون حتی سنگ‌نگاره نفیس «صورت فلکی خرچنگ» که در حالت عادی ۵۰ متر بالاتر از تراز آب بود، نیز زیرآب رفته است.

پرونده حقوقی در دادگاه باز است

فریدون الهیاری - مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان - اما مدیریت کلی برای حفاظت از این اثر تاریخی را به واسطه‌ی تفاهم‌نامه‌ای که بین مسؤولان پژوهشگاه میراث فرهنگی و شرکت آب و منطقه‌ای تهران امضا شده، متوجه پژوهشگاه میراث فرهنگی می‌داند و می‌گوید: جابجایی سنگ‌نگاره‌ها یک گزینه‌ی مدنظر بوده که چندان هم مورد تأئید نبوده است.

او با اشاره به تفاهم‌نامه‌ی امضا شده بین این دو نهاد، برای ادامه‌ی کاوش‌ها و سطح خروجی آبگیری در منطقه، بیان می‌کند: سازمان آب منطقه‌ای باید نسبت به نجات‌بخشی این محوطه‌ی باستانی تعهداتی را عمل می‌کرد، اما به واسطه‌ی اجرایی نشدن آن‌ها، به دادگاه گلپایگان شکایت کرده‌ایم.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به بارندگی‌ها، سطح آب در سد کوچری در حال بالا رفتن است و سد به مرور به طور کامل آبگیری می‌شود، بیان می‌کند: آن‌چه که مسلم است پژوهشکده باستان شناسی سطح آبگیری مشخصی را به شرکت آب و منطقه‌ای اعلام کرده است، که اگر بیشتر از ان انجام شود، پیگیری حقوقی می‌کنیم.

الهیاری همچنین با اشاره به زیر آب رفتن درصدی از سنگ‌نگاره‌ها در طول دوران آبگیری سد می‌گوید: با این وجود همچنان باید بخش مهمی از این آثار خارج از آب باشند. از سوی دیگر برای تعیین تکلیف این محوطه‌ی تاریخی بحث‌هایی بر سر تأسیس یک پایگاه پژوهشی بود که باید این تعهدات همگی عملی شوند.

نبود اعتبار عامل اجرایی نشدن جابجایی سنگ‌نگاره‌ها
 

کاظم عرب - معاون اجرایی سابق پژوهشکده باستان‌شناسی و باستان‌شناس - که در اوایل دهه ۹۰ سرپرست بررسی و کاوش در این محوطه تاریخی بوده است، به ایسنا توضیح می‌دهد: در جلساتی که برای این محوطه‌ی تاریخی برگزار شده بود، قرار بر این بود تا منابع مالی مرحله‌ی دوم پروژه توسط شرکت آب و منطقه‌ای تهران تأمین شود و به دلیل وسعت و حجم زیاد سنگ‌نگاره‌ها، آثار شاخص و گزینش شده از محوطه جابجا شوند، اما به دلیل نبود این امکان، بحث‌های کارشناسی مطرح شدند و شرح خدمات تنظیم و به شرکت آب منطقه‌ای استان تهران اعلام شد تا بر آن اساس قرار داد بسته شود.

او با اشاره به وجود یک محوطه شاخص دیگر در محدوده‌ی سد که هنوز خارج از آب است و قرار بر کاوش آن محوطه که در محدوده‌ی آبگیری سد قرار داشت، بود؛ می‌گوید: در دو یا سه سال گذشته، به همراه خانم چوبک - رئیس سابق پژوهشکده باستان‌شناسی – پیگیری‌هایی برای مطالعات باستان شناسی منطقه انجام شد، اما بعد از مدتی شرکت آب منطقه‌ای اعلام کرد که امکان پرداخت اعتبار این پروژه به صورت نقدی را ندارد و باید با اسناد اوراق مشارکت خزانه منابع قرارداد را پرداخت کند که به واسطه‌ی نبود امکان استفاده دستگاه‌های دولتی از اسناد خزانه دولت، پژوهشگاه میراث فرهنگی امکان انجام این کار را نداشت و از سوی دیگر پول نقد نیز دراختیار نداشت، به همین دلیل کار متوقف شد.
 

وی با اشاره به برگزاری جلسه‌ای در حضور بالاترین مقام دستگاه اجرایی پژوهشگاه، برای رسیدن به نتیجه‌ی نهایی در این زمینه بیان می‌کند: با توجه به نبود سیل در سال گذشته، قرار بر این بود تا تراز آب ثابت بماند، تا آن زمان حدود ۲۰ درصد آثار زیر آب رفته و ۸۰ درصد هنوز غرق نشده بودند، بنابراین نسبت به ثابت ماند سطح تراز آب تاکید شد تا با جمع‌بندی نهایی در این زمینه تعیین تکلیف شود، اما تأمین نشدن منابع از طرف شرکت آب منطقه‌ای، این قضیه مسکوت ماند و پژوهشگاه به دلیل نداشتن اعتبار نتوانست کاری انجام دهد.
 

سنگ نگاره‌ها به مرور آسیب می‌بینند
 

او وضعیت این سنگ‌نگاره‌ها را که به طور دائم در معرض باد و باران هستند را نامناسب می‌داند و می‌گوید: چون تا مدت زمانی در زیر آب بودن‌شان نیز به معنای قرارگرفتن‌شان در شرایط محیطی مناسب‌تر است، اما بعد از یک سال و یک سال و نیم که آب فروکش کند، قطعاً ان‌ها به مرور دچار آسیب‌های بیشتری می‌شوند.

به گفته‌ی وی قرار بود این سنگ‌نگاره‌ها نخست در مکان خود تثبیت و استحکام بخشی شده و سپس جابجایی انجام شود، اما هیچکدام انجام نشد.

علی بختیار - نماینده مردم گلپایگان و خوانسار در مجلس شورای اسلامی - نیز با اشاره به این که آثار تاریخی و کتیبه‌ها و سنگ نگاره‌های با قدمت بیش از ۶ تا ۷ هزار ساله با آب گیری کامل سد کوچری زیر آب خواهند رفت، بیان کرده است: «با آب گیری کامل مخزن سد کوچ‌ری علاوه بر این روستا، تعداد زیادی آثار تاریخی نیز به زیر آب می‌رود. آثار تاریخی که بعضاً ۶ تا ۷ هزار سال قدمت دارند. یکی از کتیبه‌هایی که به زیر آب رفته نشان می‌داد که ایرانیان قبل از تاریخ به دنبال نجوم بودند و یا کتیبه‌ای دیگر نیز که به زیر آب رفته نشان می‌داد ایرانیان حدود ۵۰۰۰ سال قبل به دنبال مکانیزه کردن کشاورزی بودند.

این کتیبه‌ها و سنگ نگاره‌ها ارزش زیادی داشته و وزارت نیرو قرار بود که نسبت به حفظ و نگهداری آنها اقدام کند حتی در سال‌های اخیر با پیگیری بنده یک پژوهشگاه میراث فرهنگی در منطقه کوچریی ایجاد شده بود اما متأسفانه هر دو دستگاه یعنی وزارت نیرو و سازمان میراث فرهنگی در زمینه حفظ این آثار تعلل و کوتاهی کردند.

خبرنگار ایسنا در تلاش است تا با بهروز عمرانی - رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری - نیز درباره‌ی اقدامات انجام شده بر اساس تفاهم‌نامه‌ی امضا شده، بین این نهاد و شرکت اب و منطقه‌ای تهران صحبت کند، اما به دلیل حضور وی در جلسه، ان هنوز امکان‌پذیر نشده است.

انتهای پیام