سقاخوانی، پاسداشت حماسه حسینی بدون سنج و طبل

‌‌، سقایی در فرهنگ عام به معنای رساندن آب است، اما در مفهوم خاص آن، شیوه ای از عزاداری است که به نوعی هویت شهروندان نوش آباد را در پیشینه ای بیش از یک قرن، روایت می کند.

سقاخوانی، یکی از ناب ترین و صادقانه ترین مراسم آیینی ماه محرم است که با هدف زنده نگهداشتن حماسه کربلا از شامگاه عید غدیر در نوش آباد برگزار شده و تا شامگاه آخرین روز از ماه ذیحجه ادامه دارد و حرکت قافله حسینی را در هر منزل از مکه تا کربلا را برای شنوندگان تصویر می کند.

اگرچه هیچ کس از ورود اولین سقاخوان و اولین اشعار سقاخوانی در نوش آباد سند مکتوبی ندارد، اما کهنسالان به نقل از پدران خود می گویند که این سنت توسط سیدی که ذاکر اهل بیت بود، از سفر مشهد به سوغات آورده شده است.

سقاخوانی، آیین عزاداری فاخری است که به صورت همخوانی در رثای سید و سالار شهیدان در ۱۲ شب آخر ذیحجه در حسینیه هیات حسینی برگزار می شود. به این صورت که سقاخوانان، به صورت سه دسته جداگانه و به اصطلاح استاد و شاگرد، کنار هم، زانو به زانو نشسته و با سبکی خاص شبیه ردیف آوای دشتی، همایون و بیات از موسیقی سنتی ایران به همسرایی می پردازند.

آنچه که در مناطقی مثل کاشان و همدان به نام سقایی برگزار می شود، افرادی هستند که در مراسم محرم، مشک یا کوزه آب بر دوش گرفته و در میان جمعیت با خواندن اشعاری به ذکر مظلومیت حضرت ابا عبداله الحسین می پردازند، اما سقاخوانی نوش آباد و اردبیل، سبک خاصی از عزاداری است.

یکی از شاعران و پیشکسوتان سقاخوانی نوش آباد گفت: مرحوم سیدمسلم سادات الحسینی، سید مسلم ابوالفضلی، پدرم -مرحوم عباسقلی چاوشیان -، مرحوم محمد ارفع تبار پسر باباحسین، آقا مصطفی، سید شکراله و سید محمد آمیر علی اکبری پسران ملا سکینه، میرزا حسن و میرزا حسین کبریایی و آقا جواد هاشمی از جمله پیشکسوتانی بودند که سقاخوانی می کردند .

حسن چاووشیان در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به مناسک خاص محرم در نوش آباد اظهار کرد: پس از 10 شب سقاخوانی در مرکز حسینیه، سقاخوانان، در آخرین شب از ذیحجه در کوچه ها و خیابان می گردند و  خبر رسیدن محرم را به همگان اعلام می کنند.

وی افزود: به مرور زمان هیئت های دیگر نیز سقاخوانی را گسترش دادند که مرحوم نعمت اله ترابی و برادرش رحمت الله برای هئیت ابوالفضلی و مرحوم جعفرقلی اشرفی، هم برای هئیت علی اکبری با نسخه‌های خطی از اشعار صغیر اصفهانی، خباز کاشانی، شرمی کاشانی و وصاف بیدگلی سقاخوانی می‌کردند.

همچنین یک پژوهشگر در حوزه میراث فرهنگی گفت: سقایی یکی از با وقارترین آیین‌هایی عزاداری است که در محرم برگزار می شود و سینه زنی، زنجیرزنی، سنج و طبل در اجرای آن دخالتی ندارد و محتوای اشعار آن برگرفته از مفاهیم عرفانی و حقایق تاریخی است سطح آن را از شعر مداحی عامیانه بالاتر آورده است.

محمد مشهدی نوش آبادی اظهار کرد: دو گروه نقیب قطعات اصلی شعر را خوانده و گروه شاگردان که معمولا تعدادشان از گروه اصلی بیشتر است بندهای قطعات که در قالب ترجیع و یا ترکیب بند است و یا یک مصرع از هر بیت را پاسخ می‌گویند.

وی تصریح کرد: سقاخوانی نوش آباد، در صبح تاسوعا به احترام درگذشتگان به فاصله دو محرم برگزار می شود که سقاخوانان در کوچه های هر محله می گردند و فاتحه خوانی می کنند و خانواده اموات نیز به یادبود، پرچمی را به هیات هدیه می کند.

سقاخوانی روز عاشورا، فقط توسط سادات محل اجرا می شود. در این روز، سادات هیات حسینی، شالهای سبز، بر گردن انداخته و پیشاپیش هیات سینه زنی و پس از تابوت نمادین، حرکت می کنند که اشعار این روز به گونه ای است که پیام قیام حسینی را به شنوندگان می رساند.

آیین های سنتی نوش آباد در پاسداشت حماسه حسینی، علاوه بر سقاخوانی، شامل پنجه بندی حسینیه در نخستین روز محرم، طوغ برداری، کُتَل و کشته برداری در روز عاشورا، خیمه کوبی در عصر هشتم و خیمه برداری در عصر یازدهم محرم نیز هست که در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

گزارش از: سید جلال جلیلی، خبرنگار ایسنا- منطقه اصفهان

انتهای پیام