دیپلماسی دینی را با زبان اهل قلم به جهانیان معرفی کنیم

، حجت‌الاسلام والمسلمین  یحیی جهانگیری مدیرکل امور بین‌الملل دانشگاه مذاهب اسلامی عصر امروز سه‌شنبه( ۲۳ آبان‌ماه) در مراسم رونمایی از کتاب «قدسی سازی یا قدیسیت زدایی» که با حضور اعضای هیات علمی دانشگاه مذاهب، حلاج‌زاده، رییس مرکز مشاوره ایرانیان خارج از کشور و جمعی از دانشجویان دانشگاه مذاهب در سرای اهل قلم برگزار شد، اظهار کرد: به جرأت می‌توانم بگویم این کتاب یکی از کتاب‌های خوب من است و به تعبیر سهروردی در غربت غربی نوشته‌ام. بنده احساس کردم که در حوزه آکادمیک دینی تولیدات ما پایین است.

وی در ادامه اظهار کرد: ایران اسلامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به  یکی از مراکز تولیدکننده اندیشه در دنیا تبدیل شده و نباید آن را نایده گرفت. هرگاه صحبت از صادرات می‌شود فقط به نفت و خاویار فکر می‌کنیم؛ اما صادراتی سنگین‌تر از آن اینها داریم و آن معرفت است که به صادرات آن فکر نکرده‌ایم. ما می‌توانیم اندیشه اندیشمندان و عالمان دینی‌مان را که بسیار ارزشمند است به جهان صادر کنیم.

مدیرکل امور بین‌الملل دانشگاه مذاهب اسلامی یادآور شد: ما دانشمندان و فقه‌پژوهان زیادی داریم. ملاصدراها، سهروردی‌ها و ... که همگی از لحاظ معرفت و دانش و علم جزو سرمایه‌های ما هستند و می‌درخشند. وقتی می‌گوییم علوم انسانی یعنی این علوم ناظر بر مدیریت، علوم اجتماعی و اقتصاد است اما سهم کمی را به علوم انسانی داده‌ایم که باید در این عرصه گام‌های جدی‌تری برداریم. جا دارد که یک گمرک فرهنگی داشته باشیم و به آن توجه کنیم.

جهانگیری یادآور شد: در حوزه علوم انسانی و شاخه‌ فقه آن بسیار کم کار کرده‌ایم و در حوزه فقه و دانش فقه و عرفان پژوهی فعالیت زیادی نداشته‌ایم. همیشه در رابطه با این موضوع‌ها با سایر مسائل رابطه‌ای معکوس برقرار بوده است. در دانش فقه ما تولیدی نداشته‌ایم چرا که خیال کرده‌ایم فقه فقط دانشی است که رساله از آن تولید می‌شود و بس. در حالی که کنکاش‌های عالمان دینی ما در فلسفه فقه و حقوق می‌تواند در بسیاری از مسائل و کارهای پژوهشی راهگشا باشد.

وی ادامه داد: نکته مهم این کتاب این بود که برخی می‌گویند فقه در یک دوره سنگین وارد شده است و می‌خواهد زمانی که به آن تعلق ندارد را توجیه کند و آیا این فقه می‌تواند این کار را انجام بدهد یا خیر؟ برخی می‌گویند ۱۴۰۰ سال پیش نوشته شده که شطرنج نباشد، اما امروز بنا به اقتضائات زمان و مصلحت عمومی برخی از عالمان دینی آن را تغییر داده‌اند که یکی از آن‌ها امام خمینی (ره) است و برخی از عالمان با این نگاه فقهی امام راحل مخالف بودند و می‌گویند اگر بخواهیم به همین شکل پیش برویم و با توجه به مصلحت‌های عمومی که در جامعه پیش می‌آید دیگر چیزی از فقه و شریعت باقی نمی‌ماند.نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم و در این کتاب به آن پرداخته شده است، این است که آیا فقه می‌خواهد جامعه را مقدس کند یا نه؛ جامعه می‌خواهد فقه را مقدس کند؟ ما در این کتاب به تفاوت منفعت که یکی از معیارهای قانون‌گذاری است با مصلحت گرایی که در اسلام وجود دارد اشاره داشته‌ایم و برای این دو تفاوت قائل شده‌ایم. با ذهن طلبگی به انگلیسی نوشتن کار سختی است و مطمئنا این کتاب ایراداتی دارد که گوشزد کردن آنها می‌تواند به غنای کتاب کمک کند.

در ادامه این مراسم محمد رستمی نجف آبادی – عضو هیات علمی دانشگاه مذاهب و حقوق‌دان و فقه پژوه با وارد کردن نقدهایی بر کتاب حجت‌الاسلام والمسلمین جهانگیری گفت: این کتاب در زمینه‌ فقه پویای شیعه و فقه اسلامی آن هم به زبان انگلیسی کم‌نظیر است، اما کار ما نقد کردن است. اولین مطلبی که در نقد کتاب می‌توانیم به آن بپردازیم عنوان کتاب است که اگر از عنوان «مصلحت در فقه اسلامی؛ قدسی سازی یا قدیسیت زدایی» استفاده می‌شد بهتر بود. از صفحه ۱۷۱ تا صفحه ۱۹۶ یعنی در حدود ۲۶ صفحه از ۲۱۶ صفحه کتاب تنها به عنوان نام کتاب پرداخته شده است که اگر آن نامی که بنده به آن اشاره کردم به روی کتاب باشد، بیشتر می‌تواند مسائل مطرح شده در کتاب را به مخاطب ارائه بدهد.

وی خاطرنشان کرد: مطلب دومی که در نقد کتاب می‌توانیم به آن اشاره کنیم این است که کتاب شبیه به پایان‌نامه تحقیقی است و رویکرد جمع‌آوری مطالب در کتاب مورد توجه قرار گرفته است. بهتر بود که کتاب از حالت پایان‌نامه خارج شده و درس‌نامه شود تا از این طریق منبع خوبی برای فقه مقارن و احکام حکومتی و مصلحتی جامعه باشد.

وی ادامه داد: در بخشی از کتاب گفته‌اند مصلحت قاعده است آیا مصلحتی که قاعده است را می‌توانیم با قواعد «استیدادی» که در فقه اسلامی وجود دارد را با هم مطرح کنیم. نقش مصلحت در کتاب و احکام شرعی باید به این صورت تبدیل می‌شد که مصلحت را گاهی به عنوان جعل و پایه شرعی و گاهی به عنوان منبع شرعی ببنیم. یک وقت مصلحت احکام حکومتی است و گاهی قید مطلق احکام شرعی و یک وقتی به عنوان جعل احکام یا اجرای احکام مصلحت را در نظر می‌گیریم. در اینجا بهتر بود که جعل و مصلحت تفکیک می‌شد. مثل این‌که فقهای ما در مواردی می‌گویند حفظ دین مهم‌تر است یا اجرای دستورات الهی. قطعا فقها می‌گویند حفظ دین مهم‌تر از حکمی مثل سنگسار کردن است و این یعنی مصلحت در دیدن اجرا شده است نه این‌که یک قانون جدیدی در دین اضافه شده است.

نجف‌آبادی یادآور شد: در فقه حاکمیتی می‌توانیم ادعا کنیم علاوه بر مصلحت‌سنجی نباید با دستور شارع نیز مخالف باشیم. با جدایی‌سازی و یا سکولاریسم‌سازی موافق نیستیم. برخی از اصلاحاتی که در کتاب انتخاب شده است اصلاحات انگلیسی استاندارد نیست.

در ادامه،قاضی‌زاده،عضو هیأت علمی دانشگاه مذاهب و حقوق‌دان و فقه‌پژوه اظهار کرد:ضرورت وجود این بحث جدی است و با توجه به تجربه نظام جمهوری اسلامی نیازمند رویکرد دقیق با متدهای جدید در این عرصه هستیم. در ۶ بخش کتاب که بنده آن را خوانده‌ام به این نکته پی بردم که نقطه‌ای در کتاب مغفول مانده است و آن بحث مصلحت در عمل است که دچار چالش‌های جدی‌ای در این رابطه هستیم. مثلا بحث حدود یا بحث‌های مدنی مانند ممنوعیت یا محدودیت ازدواج اطفال و... و. که در این کتاب از عبارت مصالح عمومی استفاده شده است. خوب است که دکتر جهانگیری جلوه‌های روشن‌تری از لحاظ عینی‌تر بحث مصلحت یا احکام جمهوری اسلامی را در این کتاب مطرح می‌کردند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: علاوه بر این‌که در این کتاب درسی بودن آن مورد توجه قرار نگرفته است، مشکلات کاربردی را نیز حل نکرده است. ما باید تفاوت قائل شویم با مفهوم مصلحت و عرفی‌سازی. عرفی‌سازی به معنی سکولارکردن دانش فقهی. و نظام فقاهت و نقش عرف در رویکرد فقها باید در این کتاب مورد نظر قرار می‌گرفت. ما در زمان پیامبر (ص) احکام معنایی نیز داریم. عرفی‌سازی با بحث عرف دو قانون مجزا است و اگر به نقش عرف توجه کنیم به جامعه توجه کرده‌ایم.

در ادامه این مراسم، حجت‌الاسلام و المسلمین جعفری در پاسخ به انتقادات محمد رستمی نجف‌آبادی و قاضی‌زاده گفت:‌در نام‌گذاری کتاب سعی کرده‌ام چون کتاب به زبان لاتین نوشته شده است از نام‌گذاری مدل غربی پیروی کنم و درباره نقدی که برای درسی بودن کتاب وارد شد باید بگویم ما چند گونه کتاب داریم که برخی درسی و برخی تبیینی است و این کتاب درسی نیست اگرچه که پیشنهاد تبدیل شدن آن به کتاب درسی نیز یک پیشنهاد خوب است.

وی اظهار کرد: درباره بحث مصلحت نیز باید بگویم مهم‌ترین مصلحت در فقه شیعه در مصالح حکومتی است که ناظر بر تمام ابعاد فقه است. من سعی کرده‌ام در بحث مصلحت تفاوت‌هایی که بین شیعه و سنی وجود دارد را در کتاب بیاورم و در فصل ششم بین مصلحت و عرفی‌سازی فرق‌هایی قائل شده‌ام و در این فصل توجه به عرف فقه شیعه وجود دارد. کار سختی بود که به زبان انگلیسی بخواهیم مبانی دینی را مطرح کنیم.

در ادامه،سید مجید حلاج‌زاده رییس مرکز مشاوره ایرانیان خارج از کشور و استاد حقوق  گفت: ما نخبگان زیادی داریم که متاسفانه آنها را در ایران نگه نمی‌داریم. ۳۵ هزار نخبه ایرانی خارج از کشور داریم که باید بستری برای حفظ این نخبگان در داخل کشور فراهم شود. بنده به دکتر جهانگیری تبریک می‌گویم که این جسارت را داشته‌اند و توانسته‌اند کتاب شیعی را به زبان انگلیسی بیان کنند. خیلی‌ها در خارج از کشور ممکن است به این کتاب نقدهایی داشته باشند به خصوص در موضوع بحث شیعه که در این کتاب به آن اشاره شده است و آقای مختاری از این پس باید  جوابگوی تمام این سوالات باشد که خود این هم جسارتی می‌خواهد.

وی گفت: نوشتن کتاب در بین عالمان ما همواره وجود داشته است و از طریق همین کتاب است که مرجعیت ما به دنیا صادر می‌شود. ما اگر می‌خواهیم دیپلماسی خود را به جهان نشان بدهیم، باید این دیپلماسی را با زبان اهل قلم به جهانیان برسانیم و همه باید این کار را انجام دهند و تعداد کسانی که این کار را می‌کنند انگشت‌شمار هستند.

در این مراسم از کتاب حجت‌الاسلام والمسلمین جهانگیری رونمایی شد.

انتهای پیام