دفاع‌مقدس و احساس مسئولیت رسانه‌ها

، در این نشست، میثم رشیدی مهرآبادی نویسنده و فعالان رسانه‌ای دفاع مقدس در سایت مشرق با اشاره به اینکه میان‌مایگی در فرهنگ به طور عام باعث شده است که از مباحث اصلی دور شویم، خاطرنشان کرد: شاهدیم که در برخی از موارد مسائل ارزشی زیر سایه موضوعات مبتذل و کم‌ارزش قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، نفس ورزش خوب و مهم است اما اکنون فضای رسانه‌ای ما توان خود را بر موضوعات زرد در حوزه ورزش قرار داده است این در حالی است که می‌توانیم به جنبه‌های عمومی و قهرمانی و پهلوانی ورزش بپردازیم. از همین رو در زمینه‌های فرهنگی نیاز به این داریم که فکری عمده و کلی شود.

تمرکز بر ساخت مستند و نگارش کتاب است

وی ادامه داد: در این میان اما کشش‌های موجود در دفاع مقدس باعث شده است که شاهد اقدامات قابل تأمل باشیم که عمدتا در حال حاضر تمرکز بر ساخت مستند و نگارش کتاب است و دراین میان سینما در حالتی بی‌وزنی سیر می‌کند. همان‌طور که گفتم حوزه مستند و کتاب مباحث فرهنگی و دفاع مقدس را بردوش دارد و در همین شرایط کمترین حمایت‌های مالی و معنوی نیز در این دو حوزه شاهد هستیم.

نویسنده کتاب‌های «حاجی فیروز» و«خیابان تبریز» و «مثل باران» همچنین گفت: نویسندگان ما در مظلومیت کامل کار خود را انجام می‌دهند و کتاب‌هایی به نگارش درمی‌آورند که ارزش پژوهشی، تاریخی و معنوی آنها در سال‌های آینده مشاهده می‌شود. یکی از دلایلی که این وضعیت به وجود آمده کثرت عناوینی است که اکنون به چاپ می‌رسند. در این میان نقش رسانه باید به گونه‌ای باشد که حرکت‌های جزیره‌ای را به یکدیگر پیوند دهد و آثار مرتبط با دفاع مقدس را بزرگنمایی کند تا در لابه‌لای آثار دیده شوند.

نویسندگان منفعل را فعال کنیم

رشیدی مهرآبادی توضیح داد: رسانه‌ها باید به طور هوشمندانه حمایت خود را از فعالان فرهنگی حوزه دفاع مقدس انجام بدهند تا برای آنها نوعی تشویق باشد. شاهدیم در مقطعی به سر می‌بریم که تعدادی از افراد باانگیزه و بااستعداد به یک انفعال رسیده‌اند. ما می‌توانیم با مصاحبه‌های هدف‌دار با این افراد آنها را مجدد به فضای دفاع مقدس وارد کنیم. آنچه که اکنون شاهدیم این است که والدین شهدا یا پیشکسوتان دفاع مقدس به دلیل کهولت سن یا تراکم حوادث از دنیا می‌روند یا حوادث تاریخی را فراموش می‌کنند. به همین دلیل ما حتی به این موضوع قانع هستیم که از آنها صوتی در اختیار داشته باشیم تا در آینده این صوت‌ها را به یک اثر خوب تبدیل کنیم. قطعا شنیدن روایتی از رزمنده‌ای که لرزه انفجار گلوله خمپاره را زیرپایش حس کرده با آنکه چنین تجربه‌ای حسی نداشته است بسیار متفاوت است. ما حتی شاهدیم خبرنگارها همت می‌کنند و به سراغ پسرعمه یک شهید می‌روند چرا که والدین یا خانواده درجه یک این شهید دیگر در دسترس نیستند.

تیتر خوب یک سلاح است

وی افزود: بنابراین رسانه‌ها باید نقشی جریان‌ساز در حوزه کتاب و مستندسازی داشته باشند. ما باید تلاش کنیم با تیترهای جذاب و محتوای خوب مخاطب امروز را که به دلیل تنوع آثار یا اخبار، موضوعات را گزینش و سپس انتخاب می‌کنند قانع کنیم که مبحث ما را مطالعه کنند. از همین رو ارتقاء کیفیت تولیدات رسانه‌ای نیز عامل دیگری است که باید به آن توجه داشته باشیم. خوشبختانه در سایت خبری مشرق نوعی رغبت برای خواندن مطلب ایجاد می‌شود، چرا که با سلاح تیتر خوب به قانع کردن مخاطب می‌رویم. در تیتر باید از دروغ یا بزرگنمایی پرهیز کنیم. ما باید بتوانیم در عصری به این موارد توجه داشته باشیم که کمترین بضاعت را داریم، اما بسیار موارد فرهنگی به زمان نیاز دارد.

استخراج خاطرات گاهی به قدرت ذهنی جمعی نیاز دارد

رشیدی مهرآبادی با اشاره به برگزاری نشست‌های مشترک میان اهالی رسانه حوزه دفاع مقدس، یادآور شد: گاهی ما با پیشکسوتانی مواجه هستیم که ۳۵ سال خاطره در ذهن‌شان تلنبار شده است. استخراج این خاطرات چه بسا نیاز به یک قدرت ذهنی جمعی داشته باشد. هنگامی که ما در کنار یکدیگر خاطرات را استخراج کنیم، قطعا ذهن راوی نیز فعال‌تر می‌شود و مباحثی را عنوان می‌کند که بدیع و نو هستند.

در ادامه‌ی این نشست، کریم باباخانیان از فعالان رسانه‌ای حوزه دفاع مقدس در روزنامه رسالت گفت: برگزاری چنین جلساتی خوب است، اما بیم آن می‌رود که این جلسه اول و آخر باشد. یادم می‌آید پس از این‌که جنگ تمام شد با دوستان‌مان جلسه‌ای برگزار کردیم. در رابطه با این‌که اکنون که جنگ تمام شده باید چه‌کاری انجام بدهیم؟ دوستان ما گفتند که دیگر کار ما تمام شده، اما در آنجا یکی از همکاران یادآور شد تازه کار ما آغاز شده است چرا که باید با افرادی که در جنگ حضور یافته‌اند مانند رزمندگان یا جانبازان گفت‌وگو کنیم و به ثبت رشادت کارها و تجربیات آنها بپردازیم و در عین حال این تجربیات را به دیگران منتقل کنیم.

اتفاقات زیر پوستی جنگ مهم است

وی ادامه داد: عمدتا در آن دوران فعالیت صداوسیما به شرح عملیات و جغرافیای عملیات‌ها محدود شده بود اما اتفاقات زیرپوستی در زمینه‌ی دفاع مقدس باید در این شرایط به مردم نشان داده می‌شد. جا دارد در اینجا پرانتزی باز کنم در رابطه با این‌که سایر کشورها که تجربه‌ای مشابه در زمینه جنگ داشته‌اند و چه ارزشی برای آن قائل هستند. اینجا جمله‌ای از آقای مرتضی سرهنگی وام می‌گیرم که یکی از کهنه‌سربازان روس در موزه جنگ این کشور به آنها گفته بود: «روسیه با خاک پهناورش اگر ادبیات جنگ نداشته باشند چیزی نیست.» ما می‌توانیم با استفاده از ابزار قیاس به ارزش ادبیات جنگ در ایران و روسیه پی‌ببریم.

روایت دشمنان از دفاع مقدس آموزنده است

این فعال رسانه‌ای گفت: استخراج ارزش‌های جنگ حرف بی‌ربطی نیست. ما باید نسبت به افرادی که گمنام رفتند و در جبهه حاضر شدند احساس مسئولیت داشته باشیم. همچنین ما باید بخشی از اتفاقات جنگ را در داخل خاک عراق جست‌وجو کنیم. به این معنی که جنگ را از زبان دشمنان‌مان بشنویم. این‌که دفاع مقدس در عراق از چه جایگاهی برخوردار بوده است. قطعا برای نسل جوان آموزنده خواهد بود.

دشمن لوازم آتش بازی جشن پیروزی را آماده کرده بود

باباخانیان ادامه داد: دشمن محاسباتش برای حمله به ایران دقیق بود و از ابتدا تا انتها را برای خودش پیش‌بینی کرده بود و یقین داشت پیروز میدان خواهد بود. تا آنجا که حتی لوازم آتش‌بازی جشن پیروزی پایان جنگ را هم خریداری کرده بود. قطعا زمانی که صدام ادعا کرد که ۶ روزه در تهران کنفرانس خبری برگزار خواهد کرد تمام جوانب را سنجیده بود. او حتی سوال یکی از خبرنگاران را در نخستین روزهای جنگ موکول کرده بود به حضورش در تهران، بنابراین پروژه جنگ از نگاه آنها کاملا بسته شده بود، اما اکنون صدام و حامیان او همچون ریگان، بوش پدر یا کیلینتون کجا هستند؟ دفاع مقدس یک پشتوانه محکم فرهنگی است که نسل جوان می‌تواند از آن استفاده کند، اما این وظیفه به عهده ما قرار دارد که چگونه آن را معرفی و منتقل کنیم.

افراد حاضر در جنگ در حال تمام شدن هستند

وی تاکید کرد: افرادی که در دفاع مقدس نقش داشته‌اند کم کم به دلیل کهولت سن از دنیا می‌روند و یا خاطرات در از ذهنشان کمرنگ می‌شود. ما گاهی ارزش چیزهایی را که داریم نمی‌دانیم، اما وقتی شرایط تغییر می‌کند به ارزش حقیقی آن پی خواهیم برد.

باباخانیان یادآور شد: اگر قرار است چنین نشست‌هایی استمرار داشته باشد بهتر است با حضور کسانی که  جهان‌بینی‌شان نسبت به ما بیشتر است آن را ادامه دهیم و از صحبت‌های آنها هم استفاده کنیم و سوژه‌یابی کنیم. قطعا هستند افرادی که از ما جلوتر هستند و تولید محتوا می‌کنند.

پرسش نسل جوان بی جواب بماند شائبه‌ساز می‌شود

در بخش دیگر این نشست، فاطمه‌سادات کیایی خبرنگار حوزه جهاد و شهادت خبرگزاری دفاع‌پرس در سخنانی یادآور شد: آثاری که بر روی خروجی رسانه‌ها قرار می‌گیرد حاکی از آن است که همچنان تشریح عملیات‌ها و گفتار فرماندهان در زمینه‌ شرح یک عملیات بیشترین نشر را دارد. این در حالی است که ما می‌توانیم به سوال‌های اساسی مطرح شده پاسخ دهیم. به عنوان مثال گاهی عنوان می‌کنند که چرا جنگ آغاز شد یا پس از فتح خرمشهر جنگ ادامه یافت. این پرسش‌ها و مقایسه‌ها اگر پاسخ داده نشوند شائبه ایجاد خواهند کرد و مخاطب را در یک دوگانگی قرار می‌دهد.

همچینن، در ادامه این نشست، محمدرضا بختیاری خبرنگار سرویس فرهنگ حماسه ایسنا با اشاره به اصل دفاع مقدس و گفتمان غالب در این حوزه توضیح داد: گفتمان غالب در زمینه فرهنگ دفاع مقدس را گفتار فرماندهان و عناصر نظامی حاضر در جنگ تشکیل داده است. این گفتمان چه بسا برای مخاطب عام گنگ یا نامفهوم باشد. در این شرایط اصحاب رسانه باید به گویا سازی گفتار فرماندهان اقدام کنند. چه بسا فرماندهان از تعابیر و اصطلاحاتی در بیان خود استفاده کنند که عموم جامعه با آن بیگانه هستند.

صورت‌بندی فرهنگی دفاع مقدس نیاز به تغییر دارد

وی افزود: نسل جدید که جنگ را ندیده است نیاز به ادبیاتی دارد که تعقلی باشد. بیان علمی مباحث جنگ و توصیف معنوی آن دوران  ظرافت‌هایی را می‌طلبد که ممکن است کمی کار را دشوار کند چرا که ما باید تحلیلی نسلی، نگرشی منصفانه و قضاوتی صحیح از تاریخ جنگ تحمیلی به جوانان ارائه بدهیم. در رابطه با دفاع مقدس آنچه مشاهده می‌شود این است که اغلب موارد یاد شده پیرامون دفاع مقدس تابعی از صورت بندی فرهنگی دهه ۶۰ است.

این خبرنگار با تأکید بر اینکه زبان در طول اعصار دست خوش تغییر و تحول می‌شود توضیح داد: زبان مهمترین رکن در انتقال پیام و مفاهیم است که خاصیتی نو شونده دارد. به این معنی که هر عصری از تاریخ ادبیات گفتاری خود را می‌طلبد. اگر خواهان تأثیرگذاری  منطقی بر نسل حاضر هستیم باید با زبان نسل امروز با آنها ارتباط برقرار کنیم. گاهی زبان را به شیوه‌ای در نوشتار خود به کار می‌گیریم که گویا نیت کرده‌ایم از یک رزمنده یا شهید «قدیس» بسازیم. قائدتا نسل جوان هنگامی که با چنین شیوه تبلیغی مواجه شود احساس می‌کند که رسیدن به جایگاه آن شهید یا همذات پنداری با آن غیرممکن و ناشدنی است.

در این نشست، ناصر ملایی - سردبیر سرویس فرهنگ حماسه ایسنا  نیز در سخنانی یادآور شد: اگر در جریان رسانه‌ای کشور رخدادها پس از گذشت چند سال  به درستی روایت نشوند ممکن است در آینده بخشی از تاریخ ین رخدادها و در صدر آن بخشی از تاریخ کشور در رابطه با آن رخدادها با خلاء‌هایی مواجه شود که جبران این خلاء هزینه‌های زیادی را به تاریخ کشور و در رأس آن به جامعه به ویژه کسانی که این رخدادها را از نزدیک لمس نکرده‌اند تحمیل خواهد کرد. 

سهم متولیان دفاع مقدس در انتقال ارزش‌ها چقدر است؟

وی افزود: از سوی دیگر ما با دو اصل مواجه هستیم؛ اصل نخست جلوگیری از تحریف و دیگری فراموشی است. سوال اصلی نشست این است که ما چگونه می‌توانیم فضای رسانه‌ای کشور را به سمت‌وسویی هدایت کنیم که این دو مقوله مهم را بیشتر مورد توجه قرار بدهند. همچنین برآیند آنچه که در فضای رسانه‌ای کشور شاهدیم این است که بیشتر رسانه‌ها  نسبت به ادوار گذشته آن طور که باید به موضوعات دفاع مقدس و فرهنگ پایداری نمی‌پردازند که دلایل این امر نیز در جای خود قابل بررسی است. همچنین این‌که چه مقدار در رابطه با دفاع مقدس باید احساس مسئولیت داشته باشیم یا متولیان دفاع مقدس چه سهم و جایگاهی در انتقال ارزش‌های آن دوران دارند سوال‌هایی است که باید به آنها پاسخ داده شود.

رسانه‌های بیگانه به تقابل با دفاع مقدس می‌پردازند

این فعال رسانه‌ای با اشاره به این‌که دشمنان ما بیکار ننشسته‌اند، توضیح داد: ارزیابی فعالیت‌های رسانه‌های بیگانه و تقابل آنها با فرهنگ دفاع مقدس حاکی از آن است که در پی ارزش‌زدایی یا محو معنویت و تجربه‌های دفاع مقدس هستند. این امر گاه با چاپ  کتاب یا بعضا با روایت‌های جعلی در جریان است و اگر با این جریان هدفدار،مقابله نشود ممکن است با تغییر نسل، چه بسا چهره معنوی و حتی بخشی از تاریخ دفاع‌مقدس آسیب ببیند یا حتی وارونه جلوه داده شود. این‌که چگونه می‌توانیم در رسانه‌ها ایجاد انگیزه کنیم یا حمایت‌ها به چه شکل باید از رسانه انجام شود، همواره مورد بحث بوده است. عموما هنگامی که از حمایت صحبت می‌کنیم هدف، تنها حمایت‌های مالی نیست؛ چه بسا رسانه‌ها اگر توسط متولیان دفاع مقدس از نظر محتوایی تغذیه شوند ضمن انجام وظیفه اطلاع‌رسانی می‌تواتند با جریان‌های مخرب رسانه‌های بیگاه نیز مقابله کنند و آنها را به حاشیه برانند.

انتهای پیام