خسرو شکیبایی؛ صدا و تصویر خاطره‌ساز سینمای ایران

، هفتم فروردین ماه، سالگرد تولد خسرو شکیبایی است. او در سال ۱۳۲۳ در خیابان مولوی تهران به دنیا آمد. در شناسنامه نامش «خسرو» بود، ولی خانواده و نزدیکان او را «محمود» صدا می‌کردند. پدر خسرو سرگرد ارتش بود و وقتی چهارده ساله بود بر اثر سرطان از دنیا رفت. او پیش از اینکه وارد عرصه‌ی تئاتر شود، در حرفه‌هایی چون خیاطی و کانال‌سازی و آسانسورسازی کار می‌کرد.

شکیبایی فعالیت هنری خود را از سال ۴۲ با بازیگری تئاتر آغاز کرد. در ۱۹ سالگی برای اولین بار روی صحنه تئاتر رفت و بعد از مدتی به عباس جوانمرد معرفی و به صورت کاملاً حرفه‌ای بازیگر تئاتر شد. از جمله نمایش‌هایی که شکیبایی در آنها ایفای نقش کرد، می‌توان به «سنگ و سرنا»، «همه پسران من»، «شب بیست و یکم» و «بیا تا گل برافشانیم» اشاره کرد. او همچنین چندین نمایش تلویزیونی مانند فیزیکدان‌ها و هنگامه شیرین وصال را نیز در کارنامه حرفه‌ای خود دارد.

او نخستین بار در سال ۵۳ در فیلم کوتاه و ۱۶ میلی‌متری «کتیبه» به کارگردانی فریبرز صالح مقابل دوربین رفت. در سال ۶۱ در حالی که مشغول بازی در نمایش «شب بیست و یکم» بود، مورد توجه مسعود کیمیایی قرار گرفت و با بازی در نقش کوتاهی در فیلم «خط قرمز» (مسعود کیمیایی، ۱۳۶۱) به سینما آمد و تا سال ۶۸ در فیلم‌های گوناگونی نقش آفرینی کرد. او توانست در فیلم‌های «دزد و نویسنده»، «ترن» و «رابطه» به‌خوبی ظاهر شود. اما پس از بازی در فیلم «هامون» (داریوش مهرجویی، ۱۳۶۸) بود که نامش بر سر زبان‌ها افتاد. او برای بازی‌اش در همین فیلم از «هشتمین جشنواره فیلم فجر»، سیمرغ بلورین دریافت کرد و تحسین منتقدان و مردم را برانگیخت.

این هنرمند برای بازی در فیلم «کیمیا» (احمد رضا درویش، ۱۳۷۳) بار دیگر برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول از سیزدهمین جشنواره فیلم فجر شد. او سومین سیمرغ خود را هم را برای بازی در نقش عادل مشرقی برای فیلم «سالاد فصل» (به کارگردانی فریدون جیرانی) گرفت.

از آخرین افتخارات شکیبایی هم دیپلم افتخار برای فیلم «اتوبوس شب» (به کارگردانی کیومرث پوراحمد) بود. شکیبایی آخرین جایزه‌اش را از ششمین جشن ماه‌نامه «دنیای تصویر» برای بازی در فیلم «کاغذ بی خط» دریافت کرد.

شکیبایی در ادامه فعالیت حرفه‌ای خود پس از گذشت نزدیک به ۲۲ سال از اولین حضورش در فیلم کیمیایی، در فیلم حکم (۱۳۸۳) باری دیگر در فیلم این کارگردان در کنار عزت‌الله انتظامی ایفای نقش کرد. در ۹ تیرماه ۱۳۸۷ در دومین جشن منتقدان سینمایی، جایزه یکی از برترین بازیگران سی سال سینمای پس از انقلاب را گرفت. او همچنین در بیست و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر، بازیگر و گوینده تیزر جشنواره بود.

شکیبایی در سال ۵۴، یعنی یک سال بعد از اولین حضور خود در فیلم کوتاه «کتیبه»، به دعوت محمدرضا اصلانی در سریال «سمک عیار» ایفای نقش کرد و پس از آن در سریال‌هایی چون لحظه، کوچک جنگلی، مدرس، روزی روزگاری، خانه سبز، کاکتوس، آواز مه، تفنگ سر پر و در کنار هم به ایفای نقش پرداخت.

او در چند فیلم تلویزیونی نیز حضور داشت. آخرین نقش‌آفرینی این هنرمند در فیلم تلویزیونی پیوند (سعید عالم‌زاده) و آخرین نمایش فیلمش، آشیانه‌ای برای زندگی (حمید طالقانی) بود که به مناسبت روز پدر از تلویزیون پخش شد.

شکیبایی پنج سال پس از ورود به تئاتر، یعنی در سال ۴۷ وارد حرفه‌ی دوبلوری شد و مدت کوتاهی نیز در زمینه دوبله به فعالیت پرداخت. شاخص‌ترین اثر سینمایی که خسرو شکیبایی در آن صحبت کرد فیلم شعله بود که در آن به جای پیرمرد مسلمان ده ایفای صدا نمود. او علاوه بر هنرنمایی در نقش آفرینی سینما و تئاتر و تلویزیون، برخی از سروده‌های فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، سید علی صالحی و محمدرضا عبدالملکیان را به صورت دکلمه اجرا کرده بود.

شکیبایی در ساعت ۴ صبح جمعه ۲۸ تیرماه ۱۳۸۷ در سن ۶۴ سالگی در اثر عارضه قلبی در بیمارستان پارسیان تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا دفن شد. او مدت‌ها از عارضه دیابت رنج می‌برد.

در سال ۱۳۸۹ خورشیدی کتاب خسرو شکیبایی به تألیف الهام قره‌خانی با نگاه به زوایای گوناگون شخصیت این هنرمند توسط انتشارات خانه فرهنگ و هنر گویا منتشر شد. این کتاب مقدمه‌ای بر اصول بازیگری خسرو شکیبایی از نگاه آیدین آغداشلو، اکبر عالمی، جمشید مشایخی، مهران مدیری و هدیه تهرانی و هفتاد نفر دیگر از سایر هنرمندان ایران است. در این کتاب تنی چند از هنرمندان سینمای ایران از دیدگاه‌های گوناگون درباره‌ی زندگی و هنر خسرو شکیبایی سخن گفته‌اند.

صداپیشگی‌های خسرو شکیبایی شامل شعله (پیرمرد مسلمان)، غازهای وحشی (آرتور ویتی)، چارلتون هستون (زلزله، بوکانیر، چهار تفنگدار، نبرد میدوی، آخرین مردان سرسخت، سرگرد هندی)، جیمز میسون (معلم من شیطان، قیمت یک زندانی) و بیلی کازبی است.

منبع: زندگی و فیلم‌های خسروشکیبایی

انتهای پیام