خانه‌ها شواهد تاریخی آتشگاه اردبیل را محصور کرده‌اند

، محمد علیزاده سولا - سرپرست هیأت گمانه‌زنی محوطه تپه آتشگاه - با اعلام این خبر گفت: بر اساس شواهد بدست آمده از گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی، آغاز استقرار در محوطه آتشگاه اردبیل به اواسط هزاره اول پیش از میلاد برمی‌گردد و بقایای دیواره‌های سنگی مستحکمی که در چند گمانه این محوطه شناسایی شده احتمالا مربوط به دیواره دفاعی یک قلعه استقراری است.

این باستان‌شناس با بیان این‌که برجستگی این تپه نسبت به زمین‌های مجاور که دورتادور آن را خانه‌های روستایی گرفته و از سمت جنوب محدود به دره است، کاملا آشکار بوده و سطح آن از بقایای خانه‌های قدیمی و تخریب شده روستائیان در جریان زلزله دهه ۷۰ پوشیده شده است، ادامه داد: دیوارهای سنگ چین، نخاله‌های ساختمانی و فضولات حیوانی سطح گسترده‌ای از محوطه را پوشانده و فقط بخش کوچکی از شمال و غرب محوطه سالم به نظر می‌رسد.

او با بیان اینکه بر اساس شواهد سفالی موجود در سطح محوطه قدمت این تپه به دوران تاریخی تا قرون میانی اسلامی نسبت داده شده، بیان کرد: وسعت این محوطه در حدود ۱۴۰ متر طول شمالی - جنوبی و ۱۳۰ متر عرض شرقی – غربی است که بیشتر دانسته‌های ما از دوران مختلف شمال‌غرب بر اساس کاوش‌های صورت گرفته پیرامون دریاچه ارومیه است.

وی با اشاره به این‌که به جز چند مورد کاوش به صورت پراکنده در گورستان‌های استان اردبیل، هنوز پروژه‌های مطالعاتی چندانی مانند کاوش یا بررسی و شناسایی به صورت سیستماتیک در این منطقه (شهرستان سرعین) صورت نگرفته است و می‌توان با اتکاء به داده‌های باستان‌شناختی دست اولِ حاصل از انجام بررسی باستان‌شناختی در شهرستان سرعین و کاوش محوطه‌های شاخص مانند آتشگاه خلاء های مطالعاتی موجود در شرق شمال غرب را تا حدودی پر کرد.

او از دیگر ضرورت‌های انجام این پروژه را در شناسایی آثار و محوطه‌های در بردارنده شواهد مربوط به دوران تاریخی یا بقایای آتشکده یا آتشگاه‌های مربوط به آن دوران در شرق آذربایجان دانست و گفت: همچنان که اشاره شد این منطقه از فقیرترین مناطق ایران از منظر مطالعات باستان‌شناسی است و با توجه به انجام نشدن مطالعات، بررسی و شناسایی و گمانه‌زنی باستان‌شناسی در منطقه، این موضوع اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد.

علیزاده سولا وضعیت کنونی محوطه آتشگاه را محصور در بین خانه‌های روستا توصیف کرد و گفت: سطح آن نیز از بقایای معماری دوران اخیر که براثر زلزله دهه ۷۰ شمسی تخریب و متروک شده‌اند، پوشیده شده و همواره توسط اهالی خاکبرداری و دخل و تصرف می‌شود. از سوی دیگر با توجه به شواهد موجود بخش عمده‌ای از خانه‌های فعلی روی قسمت‌هایی از محوطه که دارای بقایای فرهنگی هستند، قرار گرفته‌اند.

وی توضیح داد: در مجموع شاهد ورود آسیب بسیار جدی و همچنین تهدیدات پیرامونی بر این محوطه‌ی مهم و شاخص هستیم که لزوم انجام پژوهش‌های جدی و نیز انجام گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم این محوطه را برای حفاظت بیشتر از این محوطه و کسب اطلاعات تکمیلی، دوچندان می‌کند.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی با بیان اینکه در این فصل از کار میدانی با توجه به وسعت محوطه و اشغال سطح گسترده‌ای از محوطه توسط خانه‌های روستایی، ۲۶ گمانه آزمایشی ایجاد شد، افزود: بر اساس داده‌های فرهنگی حاصل از این گمانه‌زنی، علاوه بر این‌که محدوده کلی عرصه و حریم محوطه تاریخی مشخص شد، دو دوره اصلی استقراری نیز شناسایی شدند.

او با تاکید بر این‌که بر اساس شواهد موجود آغاز استقرار در این محوطه به اواسط هزاره اول قبل از میلاد برمی‌گردد، اضافه کرد: بقایای دیواره‌های سنگی مستحکمی در چند گمانه در جهات شمالی و شمال شرقی شناسایی شده که احتمالا مربوط به دیواره دفاعی یک قلعه استقراری باشد.

وی شاخص‌ترین داده‌های سفالی بدست آمده از این محوطه را مربوط به این دوران را بقایای ظروف لاله‌ای شکل و سفال‌های منقوش دارای نقوش مثلثی دانست و با اشاره به این‌که قطعات بسیاری از سفال‌های منسوب به سفال‌های سبک اردبیل از این گمانه ها بدست آمده‌اند، اظهار کرد: از بیشتر گمانه‌های بخش شرقی و جنوبی محوطه نیز سفال‌های مربوط به قرون میانی ( ۴ تا ۸ ) اسلامی شناسایی شدند که پراکندگی آنها در بخش گسترده‌تری از محوطه قابل مشاهده بود.

سرپرست هیأت باستان شناسی محوطه تاریخی آتشگاه، نتایج اولیه این گمانه‌زنی را نمایانگر این موضوع دانست که محوطه در اواسط هزاره اول قبل از میلاد شکل گرفته و افزود:‌ این محوطه تا دوران اسلامی مسکونی بوده و پس از اسلام یعنی از سده‌ی چهارم تا هشتم قمری نیز استقراری بزرگ‌تر و وسیع‌تر در این منطقه شکل گرفته است.

براساس گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، روستای«آتشگاه» یا «آغ امام» از توابع بخش سبلان در هفت کیلومتری شمال سرعین و در فاصله ۱۸ کیلومتری شمال شرق اردبیل و در دامنه قله سبلان قرار دارد، تپه‌ی آتشگاه نیز در مرکز روستای آتشگاه و روبروی مسجد جدید این روستا با ارتفاع حدودا هشت متری از سطح زمین‌های پیرامون مسجد و ارتفاع ۲۵ متری از دره ضلع شرقی قرار گرفته است.

انتهای پیام