تجربه سفر به عمق زمین در عمیق‌ترین آسیاب آبی جهان

، معماری بی‏‏‌نظیر یزدی‎ها را نباید تنها در بافت‏‌ها و خانه‎های تاریخی شهرهای این دیار کویری و روی زمین جست بلکه مقنی‎‎های این سرزمین نیز در کنار حفر قنوات متعدد، معماری‎‎های بی‎‎نظیری را در زیر زمین پدید آورده‎‎اند که در نوع خود هنوز هم بی‎‎نظیر است.

پس از طی مسافت ۱۰ کیلومتری در جاده میبد - یزد از روستای زیبای حجت آباد و روستای تاریخی محمدآباد می‎‎گذریم و در دل کویر در جاده‌ای به نام جاده بی‌سیم پای می‌گذاریم تا بعد از قریب ۴ کیلومتر رانندگی، شاهد یکی از این شاهکار‏های معماری مقنی‏‌های یزد به نام آسیاب دوسنگی محمدآباد باشیم.

این آسیاب آبی که با راهرویی ۱۴۰ متری در عمق ۴۰ متری زمین واقع شده و در سال ۱۳۹۰ به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است، عمیق‌ترین آسیاب آبی و دست کنده جهان است که با آثار ریز نوک کلنگ مقنی‌‎‎ ها پدید آمده و شاهدی بر پایداری و سخت کوشی و همت والای مردمان این دیار است.

قدمت این آسیاب به ۲۰۰ سال قبل و دوران قاجار می‌رسد و به دلیل قرار گرفتن در دل زمین، رطوبت و خنکی مطبوعی را در دورن خود ایجاد کرده است.

سنگ‏های بسیار سخت و محکم آسیاب که در ساختش از هیچگونه مصالح ساختمانی استفاده نشده، دارای ترکیبی اسیدی و ریشه در سنگ‎‎های آتشفشانی دارند.

این آسیاب به علت ساختار معماری، حجره‌ها و دالان‌های نگهداری حیوانات، غلات و آرد و غیره و نیز قرارگیری آسیاب در محل تقاطع دو رشته قنات، بسیار مهم و خاص است.

مجموعه مذکور به واسطه‌ی ایجاد یک شیب مناسب و متوازن که از مدخل تا انتهای مجموعه وجود داشته، به راحتی نور خورشید را تا انتهای آسیاب قابل مشاهده و روشنایی مناسبی را ایجاد کرده است.

در این آسیاب ابتدا آب وارد یک حوضچه و در آنجا به گونه‌ای آشغال‌زدایی می‏‏‌شده که البته در قدیم از این حوضچه به عنوان حمام و استخر نیز استفاده می‌کردند.  آب پس از عبور از تخته ‎ بند حوزه، وارد تنوره عمودی می‎‎شده و سپس با فشار زیاد به پره‌های چوبی آسیاب برخورد می‏‏کرده و با چرخش آنها، سنگ‌های آسیاب را می‌چرخانده و آب وارد شده به آسیاب نیز از سوراخ زیر آن خارج و به کشتارها روانه می‎‎شده است.

دانه‌های گندم نیز کم ‎‎‌کم از ظرف بالای آسیاب به درون سوراخی در وسط سنگ آسیاب می‌شده و در بین دو سنگ آسیاب که سنگ زیرین همیشه ثابت بوده، تبدیل به آرد می‏‏‌شده است.

این آسیاب بارها در اثر سیلاب ناشی از باران دچار تخریب شده ولی به همت مسئولان میراث فرهنگی مجدداً مرمت و آماده بازدید گردشگران شده است.

انتهای پیام