به‌ خاطر یک مشت کلیک!

ایسنا در گفت‌وگویی با چند استاد ارتباطات نظر آنان را درباره خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری جویا شده است.

مجید رضائیان: پایگاه‌های خبری در دنیا عموماً در یک حوزه مشخص فعالیت می‌کنند

مجید رضائیان به تفاوت پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: از نظر اصول حرفه‌ای پایگاه‌های خبری در دنیا عموماً در یک حوزه مشخص فعالیت می‌کنند. برخی از این پایگاه‌ها تخصصی هستند یا اگر تخصصی هم، نباشند، حوزه مشخصی دارند، برای مثال پایگاه خبری حوزه انرژی، محیط زیست، سرگرمی و… داریم.

این استاد ارتباطات ادامه می‌دهد: اگر قرار باشد که پایگاه‌های خبری مانند خبرگزاری‌های رسمی تمامی حوزه‌ها را پوشش دهند، دیگر پایگاه خبری نیستند. بنابراین سایت‌های خبری - که در همه حوزه‌ها خبر منتشر می‌کنند - ابتدا در ایران شکل گرفتند و یک اتفاق غیرحرفه‌ای را رقم زدند. برخی می‌گویند، مگر ما چند خبرگزاری در هر کشور داریم؟ برای مثال خبرگزاری‌های حرفه‌ای (آژانس‌های خبری) در کشورهای توسعه یافته دو یا سه عدد هستند و نمی‌شود که ۴۸ خبرگزاری در کشوری مثل ایران، وجود داشته باشد.

او به وضعیت خبرگزاری‌ها در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: کار ما در ایران دو ایراد دارد، ابتدا اینکه پایگاه‌های خبری به شکلی که در همه دنیا وجود دارد در ایران شکل نیافته است و خبرگزاری‌های رسمی ما نیز، در نهایت باید یک یا دو عدد باشند؛ البته در ایران مجوز ۴۸ خبرگزاری را صادر کرده‌ایم حال باید ببینیم که این خبرگزاری‌ها می‌توانند خبرهای به‌هنگام تولید کنند؟ البته که چنین وضعیتی ندارند.

این روزنامه‌نگار باسابقه اضافه می‌کند: خبرگزاری‌های رسمی هم - که عمدتاً حکومتی هستند و با سرمایه‌گذاری‌های دستگاه‌ها شکل گرفته‌اند - گرایش‌های مشخص سیاسی دارند؛ بنابراین، آن رسانه به دلایل متعدد کار حرفه‌ای انجام نمی‌دهد؛ بلکه بیشتر در فضای سیاست رسانه فعالیت می‌کند. این خبرگزاری‌ها به جای اینکه مخاطب برایشان اهمیت داشته باشد، سیاست رسانه و آژانس خبری را مهم می‌دانند.

او به مخاطبان خبرگزاری‌های و پایگاه‌های خبری اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه خبرگزاری‌ها در فضای وب به یک شکل درآمده‌اند. همچنین روزنامه‌ها نیز - بعضاً به دلیل محدودیت‌ها- مشابه هم شده‌اند و اجازه حضور در فضای آزادی بیان را کمتر دارند. بنابراین مخاطبان ناخواسته به سمت سایت‌ها می‌روند. برخی از این وب‌سایت‌ها هم اخبار موثق منتشر نخواهند کرد؛ اما با این حال، مخاطب با خود می‌گوید که نکند اخبار وب‌سایت‌ها موثق‌تر باشد. علاوه بر آن، برخی خبرگزاری‌ها ممکن است به دلیل فشار سیاست‌های رسانه‌ای از مخاطب دورتر باشند. همچنین وب سایت‌های خبری به کلیک‌خور شدن به جای صحت و منبع درست توجه می‌کنند از این رو، مخاطب یک مرحله دیگر هم، ریزش می‌کند.

این پژوهشگر ژورنالیسم اضافه می‌کند: بنابراین، مدیران و سردبیران خبرگزاری‌ها و اتاق‌های خبر، باید به سیاست رسانه‌ای خود بیشتر توجه کنند و این سیاست‌ها باید بازنگری شود. همچنین سیاست رسانه‌ای خود را به سمت حرفه‌ای‌تر شدن، پیش ببرند. حرفه‌ای‌تر شدن راه را برای آزادی بیان بیشتر، باز و همچنین مخاطب خود را اصولی‌تر با اخبار صحیح و دارای منبع نزدیک می‌کند. خبرگزاری‌های ما باید خبر تولیدی داشته باشند. خبر قواعدی دارد و باید اطلاعاتش توسط خبرنگار تولید شود و خبرنگار قدرت تولید را داشته باشد. راهکار این امر نیز، فاصله گرفتن از مدل «وی گفت- وی افزود» است.

محمد مهدی فرقانی: خبرگزاری‌ها هویت مستقلی دارند

محمدمهدی فرقانی _ رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی_ با اشاره به چگونگی تشکیل پایگاه‌های خبری اظهار می‌کند: قانونی به نام تأسیس خبرگزاری‌های غیردولتی اوایل دهه ۸۰ تصویب شد و آن زمان هدف این بود که بین خبرگزاری‌های دولتی و غیردولتی رقابتی شکل بگیرد و موجب ارتقا هر دو شود. یعنی هدف این بود که انحصار خبرگزاری‌های دولتی تا حدی شکسته شود اما عملاً این اتفاق نیفتاد. به نظرم در مرحله مجوز دادن هم کوتاهی‌هایی شکل گرفت و عملاً مجوزها به پایگاه‌های خبری متعلق به سازمان‌ها و مؤسسات دولتی داده شد که فقط اسم خبرگزاری را به خود گرفتند. در نتیجه این مسئله بی معنی شد به دلیل اینکه یک ساختار، نهاد و هزینه جدید در سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها شکل گرفت.

او ادامه می‌دهد: در حال حاضر بسیاری از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادها، خبرگزاری‌های اختصاصی خود را دارند که در هیچ کجای دنیا معمول نیست. از طرف دیگر ما شاهد هیچ خبرگزاری غیردولتی به معنای خاص نیستیم و حتی یک خبرگزاری غیردولتی به معنای واقعی نداریم.

فرقانی به تشکیل خبرگزاری‌ها در اواخر قرن ۱۹ اشاره می‌کند و می‌گوید: خبرگزاری‌ها از بعد تأسیس خود در اواخر قرن ۱۹ تا امروز برای خود تعریفی دارند. وظایف، کارکرد و ساختار آن‌ها مشخص است. بنابراین وقتی که شما یک مؤسسه و نهادی متعلق به سازمان دولتی هستید که اولویت شما فقط انعکاس اخبار و تبلیغات برای آن سازمان و نهاد می‌شود بنابراین این نوع خبرگزاری‌ها حتی از پایگاه‌های خبری هم کوچک‌تر می‌شوند و عملاً بسیاری از خبرگزاری‌های ما چنین وضعیتی دارند. یعنی این خبرگزاری‌ها، پایگاه‌های تبلیغاتی برای مؤسسه یا سازمان هستند که البته برخی اهداف تبلیغاتی خود را پنهان می‌کنند و به شکل ماهرانه در لابه‌لای خبرها جاسازی می‌کنند. البته برخی نیز آشکارتر این کار را انجام می‌دهند.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به تفاوت میان خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری بیان می‌کند: خبرگزاری‌ها وابسته به نهاد خاصی نیستند و معمولاً یک نهاد مستقل هستند و فراگیری دارند. همچنین این خبرگزاری‌ها باید بی‌طرف و عینی‌گرا هم باشند و یک پوشش عام و وسیعی بدهند. در کنار این پوشش عام و وسیع می‌توانیم خبرگزاری‌های تخصصی هم داشته باشیم که تنها یک حوزه مشخص را پوشش خواهند داد اما به معنای وابستگی خبرگزاری به یک نهاد خاص نیست.

این استاد ارتباطات به تعریف خبرگزاری‌ها می‌پردازد و می‌گوید: خبرگزاری‌ها هویت مستقلی دارند و با وابسته بودن به یک نهاد و سازمان هویت پیدا نمی‌کنند.

فرقانی همچنین به تعریف پایگاه‌های خبری اشاره و بیان می‌کند: پایگاه‌های خبری وابسته‌اند اما در کشور ما بسیاری از این مفاهیم بی‌معنی شده و خواهد شد. پایگاه‌های خبری معمولاً وابسته به مکان و فرد مشخصی هستند در نتیجه گرایش و علایق آن نهاد و اشخاص را بازتاب می‌دهند.

بیژن نفیسی: مهمترین مسئله در اطلاع‌رسانی، اعتبار منبع خبر است

بیژن نفیسی_ پیشکسوت مطبوعات و استاد ارتباطات_ درباره تفاوت پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها چنین بیان می‌کند: پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها می‌خواهند کار اطلاع‌رسانی را انجام دهند اما مهمترین مسئله در اطلاع‌رسانی، اعتبار منبع خبر است. این اعتبار منبع خبر در خبرگزاری‌های رسمی مشخص‌تر است و به ما آدرس دقیق‌تری می‌دهد، در حالی که در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی بدون اینکه مشخص کنند از چه منبعی استفاده می‌کنند خبر خود را منتشر می‌کنند. در واقع اعتبار منبع خبر مخدوش است.

این پیشکسوت مطبوعات اظهار می‌کند: در اطلاع‌رسانی‌هایی که انجام می‌شود ما چارچوب‌های اساسی خبرنویسی را رعایت نمی‌کنیم. به دلیل اینکه شرایط و تکنولوژی ارسال اخبار به گونه‌ای است که کیفیت فدای کمیت و سرعت می‌شود. این مسئله آفت و آسیبی است که منجر می‌شود تا اطلاعات و اخبار برخی مواقع متناقض و صحیح نباشد. این مسئله به تدریج یک نوع ناهماهنگی در باورهای مخاطب ایجاد می‌کند و زیان آن در درازمدت به منابع خبری و اطلاع‌رسانی شدیدتر لطمه می‌زند. به دلیل اینکه هر چقدر چارچوب‌ها قانونمندتر باشد و ضوابط رعایت شود، دقیق‌تر و معلوم‌تر خواهد شد.

نفیسی به اصول خبرنویسی اشاره و بیان می‌کند: اصول اولیه برای خبرنویسی این است که شش عنصر اولیه زمان، مکان، چگونگی، اشخاص حقیقی و حقوقی، رابطه علت و معلولی آن مشخص باشد اما ما در اغلب مواقع می‌بینیم که این عناصر در خبرها مخدوش شده‌اند و معلوم نیستند.

او به ویژگی پایگاه‌های خبری در کشور ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: پایگاه‌های خبری به محض اینکه اطلاعات اولیه به دستشان می‌رسد آن را اعلام می‌کند در نتیجه این سرعت، روحیه کنجکاو و جست‌وجوگر مخاطب را به سمت خود می‌کشد و در کوتاه مدت تأثیر دارد اما ممکن است در زمان طولانی اعتماد مخاطب سلب شود. البته در همان زمان کوتاه می‌تواند به ساختار و باورهای جامعه لطمه می‌زند.

وحید عقیلی: سایت‌های خبری می‌خواهند همیشه اول باشند

وحید عقیلی_ رئیس دانشکده ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد_ با اشاره به نقش ظهور تکنولوژی در تأسیس پایگاه‌های خبری اظهار می‌کند: به دلیل ظهور تکنولوژی‌های نوین ارتباطی در در دهه‌های گذشته در همه حوزه‌های تولید، پردازش و توزیع اطلاعات اتفاقات خارق‌العاده‌ای پیش آمده است که دلیل عمده آن تکنولوژی است. بحث تکنولوژی‌های ارتباطی، جبر تکنولوژی، بحث در حوزه فلسفه تکنولوژی و حتی بحث فلسفه تحلیلی-انتقادی تکنولوژی را اگر نخواهیم مطرح کنیم به ناچار مطرح خواهد شد. همچنین بحث اقتصاد سیاسی و اقتصاد سیاسی رسانه‌ها را اگر در این چارچوب ببینیم به این مسئله می‌رسیم که تولید اطلاعات و اخبار در سپهر جهانی و ملی در دهه گذشته به واسطه تکنولوژی‌های تولید و نشر اطلاعات دچار تغییرات بسیارشگرفی شده استکه یکی از این تغییرات بحث خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری است.

او ادامه می‌دهد: ما شاهد هستیم که تقریباً تمام خبرگزاری‌های دنیا یک نسخه خبری قدیمی و یک نسخه جدید خبری به عنوان سایت دارند. تفاوت این دو به دلیل تکنولوژی است. در واقع سایت‌های خبری مربوط به خبرگزاری حالت تعاملی دارند و شما می‌توانید اخبار را گزینش و ذخیره کنید و بر حسب نیازمندی خودتان به آن‌ها رجوع کنید. ۲۰ سال پیش خبرگزاری‌ها، سایت نبودند و در دسترس عوامل قرار نداشتند به دلیل اینکه ستون فقرات اینترنت به شکل تعاملی و دوجانبه وجود نداشت بنابراین خروجی خبرگزاری‌هایی مانند ایسنا و ایرنا فقط در اختیار روزنامه‌ها و نشریات بود. این روزنامه‌ها ونشریات برحسب برجسته سازی خود اخبار خبرگزاری‌ها را منتشر می‌کردند.

رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی اضافه می‌کند: از نظر اقتصاد سیاسی خبرگزاری‌ها در گذشته پولی بودند یعنی حق اشتراک داشتند و روزنامه‌ها پرداخت اشتراک می‌کردند. این خبرگزاری‌ها بعد از مدتی به سرعت به سایت‌های خبری تبدیل شدند. در ابتدا خبرگزاری‌های غربی، خبرگزاری بودند و سپس به سایت‌های خبری تبدیل شدند. از نظر اقتصاد سیاسی این خبرگزاری‌ها در سایت‌های خود پولی را برای توزیع اخبار دریافت نمی‌کنند چون مخاطب آن‌ها طبق نظریه استفاده و رضایتمندی کاربری است که بر حسب نیازهای خود خبرهای سایت را انتخاب می‌کند و می‌خواند اما در گذشته این گونه نبود چون تکنولوژی اجازه نمی‌داد.

او با بیان اینکه آیا خبرگزاری‌ها رسانه هستند یا نه، می‌گوید: ما هنوز تحقیقی، میزگرد و نشستی شکل نداده‌ایم که درباره این مسئله بحث کنیم که آیا خبرگزاری رسانه است یا خیر. برخی می‌گویند رسانه هستند اما درباره این بحث است که نمی‌توان قبول کرد خبرگزاری یعنی سازمان تولید خبر، رسانه باشد. اما برخی معتقدند سایت‌ها نقش رسانه را ایفا می‌کنند که ممکن است متعلق به خبرگزاری‌ها باشند.

عقیلی به محتوای خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری اشاره می‌کند و می‌گوید: خبرگزاری‌ها در گذشته به دو دسته رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شدند به این معنی که خبرگزاری‌های رسمی در جایی ثبت می‌شدند و چارت سازمانی، دفتر مرکزی و تعدادی روزنامه‌نگار حرفه‌ای داشتند که به تولید اخبار و اطلاعات می‌پرداختند اما امروزه نمی‌توانیم خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری را به رسمی و غیررسمی تقسیم کنیم. هر چند که در چارچوب قوانین جمهوری اسلامی باید سایت‌های خبری شناسنامه تحت نظارت وزارت ارشاد داشته باشند.

او به مزیت خبرگزاری‌ها نسبت به پایگاه‌های خبری اشاره و اظهار می‌کند: خبرگزاری‌ها و سایت‌های متعلق به آن‌ها از نظر حرفه‌گرایی، صحت و سرعت و دقت باید طبق استانداردها و موازین روزنامه‌نگاری عمل کنند. یعنی اخبار را با سرعت، دقت و صحت بالا انتشار دهند. این مسئله باعث می‌شود که خبرگزاری‌ها در بعضی موارد اخبار را دیرتر منتشر کنند به دلیل اینکه می‌خواهند صحت و دقت داشته باشند و به سرعت توجه نمی‌کنند.

عقیلی به پایگاه‌های خبری اشاره و بیان می‌کند: خبرگزاری‌های غیررسمی یعنی سایت‌های خبری به دلیل اینکه می‌خواهند اول باشند و بحث رقابت دارند. بنابراین اگر با صحت و دقت پایین‌تری اخبار را منتشر می‌کنند و از نظر آن‌ها ایرادی ندارد. این مسئله باعث می‌شود که نگاه بسیار حرفه‌ای در تولید، توزیع و انتشار اخبار در برخی از سایت‌های خبری وجود نداشته باشد. البته این موضوع شمول عمومی ندارد و برخی سایت‌های خبری این گونه نیستند و از نظر صحت و دقت و سرعت قابل قبول‌اند. حتی برخی از این پایگاه‌های خبری از خبرگزاری‌های رسمی، دولتی و نیمه دولتی جلوتر هستند.

او ادامه می‌دهد: از نظر محتوایی انتظار داریم که وب‌سایت‌های خبری که به نحوی در دل خبرگزاری‌ها شکل گرفته‌اند، صحت، دقت و سرعت بیشتری داشته باشند.

علی گرانمایه‌پور: پایگاه‌های خبری رقیب خبرگزاری‌ها هستند

علی گرانمایه‌پور _ استاد ارتباطات_ به تفاوت پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌ها اشاره و اظهار می‌کند: خبرگزاری‌ها عمدتاً نهادهای رسمی خبری و شناخته شده هستند و احتمال دارد که خبرگزاری‌ها وابسته و گرایشی به جناح‌های مختلف داشته باشند. پایگاه‌های خبری هم عمدتاً می‌توانند ویژگی غیررسمی داشته باشند. البته ثبت شدن دامنه آن‌ها و بسیاری از اطلاعات آن‌ها مشخص است. پایگاه‌های خبری عمدتاً طول عمر کمتری دارند و تیم‌های آنان یا خیلی حرفه‌ای یا آماتور است. این پایگاه‌ها به اخبار و مطالب جامعه غیررسمی‌تر می‌پردازند. همچنین گاهی فیلترینگ آن‌ها و دروازه‌بانی خبرشان با خبرگزاری‌ها متفاوت‌تر است. پایگاه‌های خبری سعی می‌کنند برای جذب مخاطب، اخبار را همراه با تحلیل دیدگاه و رویکردشان ببینند و عمدتاً گاهی یک رقیب برای خبرگزاری‌ها هستند.

علی اصغر محکی: نیروی پایگاه‌های خبری کمتر حرفه‌ای هستند

علی‌اصغر محکی_ استاد ارتباطات_ با اشاره به رسمی‌تر بودن خبرگزاری‌ها می‌گوید: خبرگزاری به دلیل مسیری که برای مجوز گرفتن طی می‌کند رسمی‌تر است اما در پایگاه خبری اخذ مجوز و فعالیت‌اش آسان‌تر است. همچنین ساختار و سازمان کوچک‌تری هم دارد و نیروهایی که در آن فعالیت می‌کنند کمتر حرفه‌ای هستند. این پایگاه‌های خبری به لحاظ ساختار و تشکیلات، رسمیت و وسعت خبرگزاری‌ها را ندارند.

انتهای پیام