بندرلنگه، بندر مروارید خلیج‌فارس

، در چهارمین گزارش به سراغ شهرستان بندرلنگه یا بندر مروارید» رفتیم خلیج‌فارس با پهنه‌های ساحلی وسیع و زیبای خود، در طول تاریخ شمار زیادی از بنادر مهم جهان را در خود جای‌داده است. بندرلنگه یکی از این بنادر پراهمیت است که جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری بسیاری را در خود نهان کرده است.

در این گزارش با پیشینه، مردم، طبیعت و تاریخ بندرلنگه آشنا می‌شویم.

موقعیت جغرافیایی و پیشینه بندرلنگه

بندرلنگه که تا تهران ۱۶۳۱ کیلومتر فاصله دارد،  یکی از مهم‌ترین شهرستان‌های استان هرمزگان به شمار می‌آید.  آب‌وهوای این شهرستان گرم و مرطوب‌ است. این بندر از سوی شمال به شهرستان لار و لامرد، از خاور به شهرستان بندرعباس، از باختر به شهرستان کنگان و از جنوب به خلیج‌فارس محدود است. به‌احتمال‌زیاد بندر «گوگانا» همان بندرلنگه امروزی است که در زمان حکومت هخامنشیان از بنادر معتبر تجاری به شمار می‌رفت. در سال ۱۷۶۰ میلادی، قبیله عرب جواسم سواحل جنوبی خلیج‌فارس، جزیره قشم و بندرلنگه را طی یک مهاجرت وسیع، تصرف کردند. در زمان کریم‌خان زند (۱۷۷۳ – ۱۷۴۳ میلادی)، سهولت ارتباط دریایی خلیج‌فارس از طریق بندرلنگه، رونق تجاری قابل‌توجهی در این بندر ایجاد کرد و راه کاروان‌رو شیراز به اهمیت بازرگانی آن افزود.

در دوران قاجاریه این بندر به عروس بنادر ایران معروف شد. تا سال ۱۸۹۶ میلادی قبیله جواسم بر بندرلنگه تسلط داشتند. در سال ۱۸۸۹ میلادی در بندرلنگه دفتر کنسولگری فرانسه تأسیس شد، همچنین گمرک‌ بندرعباس و بندرلنگه زیر نظر بلژیکی‌ها قرار گرفت. در سال ۱۸۹۸ میلادی یکی از افراد خانواده‌های حکومتی‌ بندرلنگه، به علت ضعف حکومت مرکزی، اداره امور بندرلنگه را در اختیار گرفت ولی بعد از مدت کمی به‌ سلطه او در بندرلنگه خاتمه داده شد. در اواخر حکومت قاجاریه، بندرلنگه رو به ویرانی نهاد و از شروع جنگ جهانی اول تا بعد از جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵ میلادی) به دلیل انواع بیماری‌های واگیردار و قحطی، شهر چهره واقعی و رونق خود را از دست داد.

امروزه این بندر یکی از بنادر مهم کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس به شمار می‌رود و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن گردشگران عزیز کشورمان را به خود فرا می‌خواند. وجه‌تسمیه بندرلنگه واژه لنگه، در فرهنگ ما به معنای تا، فرد، تک، یکتا، بی‌همتا، و نادر آمده است. بنا به پاره‌ای از روایت‌ها، نام پیشین این منطقه به دلیل وجود مروارید مرغوب و زیاد در آب‌های آن، شهر یا «بندر مروارید» بوده، که به‌مرورزمان به بندرلنگه تغییریافته است.

شغل و صنایع‌ دستی مردم بندرلنگه

کشاورزی بندرلنگه به دلیل نبودن آب شیرین بیش‌تر به گونه دیم است. اگرچه این شهرستان درگذشته صادرکننده فرآورده‌های کشاورزی بوده است، اما در حال حاضر این کار رونق چندانی ندارد. از مهم‌ترین صنایع‌دستی این شهرستان می‌توانیم به بافتن لباس‌های محلی به شیوه‌ی دستی اشاره‌کنیم. بیشتر زنان این شهرستان در اوقات بیکاری به این حرفه اشتغال دارند و لباس‌های محلی به مصرف زنان و دختران می‌رسد. حصیر دستی نیز یکی از صنایع‌دستی این شهرستان است که در روستاهای اطراف بندرلنگه تولید می‌شود که فاقد مرغوبیت در مقایسه با صنایع‌دستی میناب است ولی ازاین‌جهت بیش‌تر مصرف محلی دارد. گلابتون دوزی شهرستان بندرلنگه یکی دیگر از صنایع‌دستی این منطقه است که در مقایسه با میناب و بندرعباس دارای مزیت‌ها و برتری‌های نسبی است. خوس (خوصی) دوزی، کم دوزی، ساختن قفس ماهیگیری دگرگور، از دیگر صنایع‌دستی این منطقه به شمار می‌آید.

ماهی که صید آن در شهرستان بندرلنگه رواج دارد، یکی از کالاهای صادراتی و از منابع مهم و خوراک اصلی مردم این شهرستان است. بیشتر ماهی صیدشده به مصرف خوراک روزانه کرایه‌نشینان و مردم شهرها و روستاهای گوناگون ناحیه می‌رسد. صید مروارید نیز از شغل‌های مهم مردم جزیره کیش شهرستان بندرلنگه بوده که از این راه درآمد زیادی به دست می‌آورند. درگذشته گونه‌های مروارید مرغوب با درخشندگی و رنگ‌های گوناگون در آب‌های حوزه بندرلنگه صید می‌شد و چنان‌که برمی‌آید بندرلنگه مرکز بزرگ صید و داد و ستد مروارید بوده است. مرواریدهای این شهرستان ازنظر گونه، درشتی، جنس، زیبایی، شفافیت و رنگ، در سراسر جهان کم‌نظیر بوده‌اند. همچنین برخی از کالاهای صادراتی سایر شهرستان‌های کشور از این بندر به شیخ‌نشین‌های حوزه خلیج‌فارس صادر می‌شود.

عمارت فکری در بندرلنگه

عمارت فکری با بادگیرهای بلند و زیبا، یکی از الگوهای اصیل معماری جنوب در ساحل بندرلنگه است. این اثر در اواخر دوره قاجاریه به دست عبدالواحد فکری از تجار معروف شهر ساخته‌شده است. روزگاری خانه فکری، به‌عنوان سکونتگاه و مرکز تجارت و بازرگانی در بندرلنگه شهرت داشته به همین علت در ساخت این بنا دو بخش اندرونی و بیرونی برای اسکان خانواده فکری و پذیرایی از مهمانان و تجار در نظر گرفته‌شده بود. وجود پنج بادگیر، دو زیرزمین، ۲۵ اتاق و حیاط مرکزی از جلوه‌های زیبای خانه قدیمی فکری است.

سنگ، ساروج و گچ مصالح به‌کاررفته در ساخت خانه فکری هستند. سقف این بنا از تیرهای چوبی از جنس چندل آفریقایی، حصیرهای بافته‌شده از برگ درخت خرما و حصیرهایی از نی بافته‌شده با پوشش کاه‌گل است. قرار گرفتن خانه فکری در ارتفاع پنج‌متری از سطح زمین، وجود راه روها، بادگیرها با معماری ویژه از دلایل تهویه و خنکی هوای داخل این خانه است. خانه فکری با ۳۴۰۰ مترمربع مساحت و زیربنای ۱۲۰۰ مترمربع در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است. این خانه به‌تازگی مرمت‌شده تا به موزه مردم‌شناسی تبدیل شود.

مسجد ملک بن عباس

به‌احتمال‌زیاد بنای اولیه مسجد ملک بن عباس در زمان تیموریان پایه‌ریزی شده بوده است، که دو بار در زمان صفوی و قاجاریه موردبازسازی قرارگرفته است. در سال ۱۲۳۷ خورشیدی محمد بن عباس بحرینی دستور داد تا در همان مکان قدیمی، مسجدی برای اهالی و آقا سید محمد عالم شرف البحرانی از مجتهدین شیعه ساخته شود. ساخت مسجد توسط استاد محمد نامی (معمار مناره‌های بارگاه امام علی (ع)) به‌صورت مسجد یک ایوانی با قوس‌ها و طاق‌های دو ابرویی با سبک هندی آغازشده است. شبستان مسجد دارای یک ردیف ستون است که ۶ عدد از ستون‌ها در داخل و ۲ ستون در دو جانب آن قرار دارد، پا ستون‌ها با آجرهای قالبی از گچ با نقوش زیبا تزئین شده است. ایوان مسجد هم دارای ۶ ستونِ و ۲ درگاه در دو سوی ایوان است. گچ‌بری سقف شبستان و ایوان مسجد، ترکیبی از قالب‌گیری و قطعات گل‌وبته است و نماسازی آن با گچ مزین شده است. نکته جالب در مورد این بنا انحراف مناره آن است که شکل کج این مناره باعث شده تا به این مسجد لقب برج پیزای ایران داده شود.

مسجد شیخی

مسجد شیخی در سمت شرق بازار مساح واقع‌شده است. این مسجد از بناهای دوره زندیه است. مسجد چند بار تعمیر، بازسازی و توسعه داده‌شده و که تاریخ آخرین بازسازی به سال ۱۴۱۱ هجری قمری می‌رسد. شبستان و ستون‌های این مسجد از جهت به کار بردن قطعات سنگ‌تراشی شده نقوش گل‌وبوته فراوان است. پوشش تزئینی تاق و سردرها و زینت کاری رواق‌ها با قطعات سنگ تراشیده شده آهکی باظرافت خاصی صورت گرفته است. نقوش این رواق‌ها، از سبک نقش و نگار هندی متأثر است. سقف مسجد از چوب مخصوصی به نام صندل یا (چندل) ساخته‌شده است که از هندوستان و مومباسا آورده می‌شد.

قلعه مغویه (قلعه شیخ سلطان)

قلعه شیخ سلطان از توابع بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران به شمار می‌رود. قلعه مغویه یا قلعه شیخ سلطان متعلق به شیخ سلطان المرزوقی یکی از حکمرانان منطقه و رئیس قبیله المرازیق و حاکم مغویه بوده است.  آن‌طور که برمی‌آید ساخت این بنادر سال ۱۳۲۱ هجری قمری پایان‌یافته است. این بنا در ۲ طبقه و در قسمت‌هایی هم در ۳ طبقه ساخته‌شده و دارای تعداد زیادی اتاق به همراه حمام سنتی، یک برج نگهبانی و ۲ بادگیر است. ساختمان قلعه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی بوده که قدمت حیاط اندرونی از بیرونی بیشتر تخمین زده می‌شود. دهستان مغویه یکی از دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان است.

آبشار بدو

این آبشار فصلی از ارتفاعات کوه بدو در شمال روستای لمزان واقع در ۵۰ کیلومتری شمال غرب بندرعباس سرچشمه می‌گیرد. آبشار به‌صورت پلکانی به پایین می‌ریزد. فاصله آبشار تا روستای لمزان در حدود ۴ کیلومتر است و دسترسی به آن از طریق جاده خاکی به سمت شمال روستا قابل انجام است. وجود اشکال پلکانی منظم در این آبشار مناظر زیبایی خلق کرده است. این آبشار و روستای لمزان در محدوده شهرستان بندرلنگه قرارگرفته‌اند.

منطقه بیابانی سایه خوش

این منطقه بیابانی در غرب روستایی به همین نام قرارگرفته است. روستای سایه خوش از توابع بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه است که در ۴۰ کیلومتری جنوب خمیر و ۵۵ کیلومتری بندرلنگه قرار دارد. دسترسی به این منطقه از طریق جاده ارتباطی بندرلنگه به بندرعباس میسر است. شهرت این منطقه پس از انتشار عکسی از کلوت‌های این بیابان دوچندان شد. منطقه سایه خوش به دلیل مجاورت با خلیج‌فارس از سواحل بسیار زیبایی برخوردار است. همچنین وجود نخلستان‌های فراوان در این منطقه بر زیبایی‌های آن افزوده است. روستای سایه خوش در مجاورت این منطقه دارای قدمتی طولانی است. از آثار باستانی روستا می‌توان به بند حسن و کاروانسرای صفوی که محل استراحتگاه کاروانیان بوده، اشاره کرد.

چشمه آب گرم بادون

این چشمه آب گرم در مسیر بندرلنگه به روستای گزیر قرار دارد. آب این چشمه از شکاف سنگ‌های مارنی از زمین خارج می‌شود. در اطراف چشمه، استخری احداث‌شده که آب آن به مصرف کشاورزی می‌رسد.

چشمه آب گرم آسک

آب گرم آسک در مسیر بندرلنگه به روستای گزیر واقع‌شده که در مظهر چشمه تعداد حوضچه طبیعی وجود دارد و بازدیدکنندگان می‌توانند در آن استحمام کنند. آب این چشمه در ردیف آب‌های سولفات کلسیم همراه با منیزیم و کلرورید سدیم است.

برکه دریا دولت

آب‌انبار تاریخی برکه دریا دولت، بعد از آب‌انبار (کل) گراش در استان فارس و آب‌انبار (سردار) محله راه ری‌شهر قزوین به‌عنوان سومین برکه بزرگ ایران است. برکه دریا دولت آب‌انباری تاریخی در کناره بندرکنگ از توابع بخش مرکزی شهرستان بندرلنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان است. به خاطر بزرگی غیرقابل‌تصور این برکه «دریا دولت» نامیده شده است.

اقامت در بندرلنگه

برای اقامت در این بندر، هم می‌توانید خانه و ویلای ساحلی کرایه کنید و هم در صورت تمایل از هتل دیپلمات واقع در بلوار جانبازان استفاده کنید. علاوه بر آن مهمان‌پذیر گلستان و مهمان‌پذیر امیر هم پذیرای گردشگران و بازدیدکنندگان از این بندر زیبا هستند.

خورد و خوراک در بندرلنگه

به‌جز قلیه ماهی معروف، گبولی از غذاهای محلی بندرلنگه است. برای امتحان این غذای محلی می‌توانید به رستوران‌های این شهر مانند رستوران بهونه و رستوران مهمان‌پذیر گلستان بروید. غذاپزی لنگه هم غذاهای لذیذی برای مسافران و گردشگران تدارک می‌بیند.

دانشمندان و بزرگان بندرلنگه و هرمزگان

علماء و ادبا و فقها و دانشمندان  بندرلنگه و هرمزگان بنادر جنوب فارس و شیبکوه و مناطق جنوب که در دوران گذشته در حیات بودند و بعداً روی در نقاب خاک کشیده‌اند و اشتهار یافته‌اند، و همچنین آن‌هایی که در حیات هستند که برای شرح احوال هریک از آن‌ها خود کتابچه‌ای لازم است، برای مزید اطلاع خوانندگان عزیز فقط اختصاراً به ذکر اسامی آن‌ها می‌پردازیم:

شیخ‌الاسلام عبدالرحمن خالدی، حجت‌الاسلام آقا سید محمد عالم، حجت‌الاسلام سید شبر موسوی، شیخ‌الاسلام سید جعفر موسوی، شیخ‌الاسلام احمد السرحان، شیخ‌الاسلام شیخ رضوان، حجت‌الاسلام سید علی عرب، سالم بن ابراهیم الخاجه، حسین بن علی الوحیدی، شیخ‌الاسلام محمدعلی خالدی، شیخ حسن رضوان، شیخ صالح ادیب ، شیخ قاسم قصاب، شیخ سلطان المرزوقی ،بدر محمدامین، محمد عبدالرحمن علینا، ملا یوسف بلوکی، سید فضل سید جلال‌الدین، حاجی عبدالله خواجه.

انتهای پیام