بزرگداشت مردی که ایران مدیون اوست

، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که عصر یکشنبه، ۲۷ مرداد، در آیین دوازدهمین سالگرد درگذشت مرحوم باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی - پدر مرمت نوین ایران - در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی سخن می‌گفت، بیان کرد: برای فعالیت‌های بعدی در حوزه میراث فرهنگی شاید بتوان نشانی ویژه به نام دکتر شیرازی برنامه‌ریزی کرد تا به یاد او کارهای برتری را که در این حوزه انجام می‌شود معرفی کنیم.

او همچنین به لزوم انتشار آثار باقی‌مانده از دکتر شیرازی در سطح جامعه اشاره کرد و گفت: اگر دوستان و همکاران وی به میراث فرهنگی کمک کنند، این اقدام می‌تواند به ایجاد یک بنیاد پژوهشی به نام شیرازی منجر شود تا همه کارهایی را که در این حوزه به انجام‌شان تمایل داشت عملیاتی کنیم.

وی با بیان این‌که محمدباقر آیت‌الله‌زاده شیرازی محبوب‌ترین و مهمترین شخصیت در عرصه میراث فرهنگی است که باید او را بنیانگذار مرمت علمی و تاریخی در بناهای تاریخی کشور معرفی کرد، او را نگهبان مرزهای فرهنگی کشور دانست.

طالبیان با بیان خاطره‌ای از عملکرد دکتر شیرازی در زمان تحویل گرفتن ارگ کریمخانی شیراز و لزوم مرمت روی آن به خصوص درباره‌ یکی از برج‌های ارگ که کج شده بود، ادامه داد: او همیشه در تخت‌جمشید به من می‌گفت بازسازی در این مکان کفایت نمی‌کند و باید سراغ حفاظت نیز برویم. رویکرد مرمت به عنوان بازسازی را به حفاظت تبدیل می‌کرد، بنابراین بسیاری پژوهش‌های انجام‌شده بی نظیر می‌شدند.

او با اشاره به مشکلاتی که در زمان زلزله بم برای این محوطه جهانی به وجود آمده بود، نیز اظهار کرد: در زلزله بم با گرفتاری عجیبی روبه‌رو بودیم. باید کمک می‌کردیم تا در کنار تعلیمات انسانی مورد نیاز، حفاظت از محوطه نیز مورد توجه باشد. مرحوم شیرازی و دکتر مهریار هر دو با غیرت میراثی و انسانی خود شبانه‌روز زیر چادرها در حال تحلیل و بررسی سایت بودند. همه مسائل حل شده بود. به خاطر دارم که تقریباً راهبردهای کلانی را به وجود آورده بودند، باید کنترل می‌کردیم تا در بم مداخلات سازه عظیم صورت نگیرد.

طالبیان با اشاره به خشتی بودن بخش زیادی از آثار تاریخی کشور ادامه داد: به اعتقاد دکتر شیرازی باید بررسی‌ها و مطالعات زیادی روی آثار خشتی کشور انجام می‌شد، به همین دلیل کنگره معماری شهرسازی را که یکی از درخواست‌های مرحوم شیرازی بود، تا کنون در قالب چهار کنگره در ۳۱ استان کشور برگزار کرده‌ایم تا نام شیرازی در همه استان‌ها بچرخد و خوشبختانه مقالات درجه یکی نیز از این کنگره‌ها به دست آمده‌اند.

معاون میراث فرهنگی کشور ادامه داد: با توجه به آمادگی‌هایی که از قبل داشتیم سعی می‌کنیم تا اردیبهشت آینده در بم زمینه‌ای را مهیا کنیم تا بار دیگر این کنگره برگزار شود.

شیرازی دایره‌المعارف ایران بود

مهدی حجت – بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی و همکار مرحوم دکتر شیرازی – نیز در سخنانی گفت: آشنایی‌ام با شیرازی به اوایل انقلاب برمی‌گردد، در مشهد بنای مهمی را تخریب کرده بودند که او در نامه‌ای به حسن حبیبی - وزیر وقت فرهنگ - از این اتفاق شکایت کرده بود، دکتر حبیبی نیز برای بررسی خانه تخریب‌شده به مشهد رفت و بعد از برگشت از من خواست شیرازی را پیدا کنم. فردای آن روز با او روبه‌رو شدم، شخصیتی استثنایی که معتقدم همه خصوصیاتش هدیه الهی به او بود.

او با بیان این که دکتر شیرازی یک معمار و هنرمند با استعداد ذاتی بود که در خانواده‌ای با این خصوصیات پرورش یافته بود، افزود: در طول ۳۰ سالی که با او همراه بودم گاهی در همه رفت‌وآمدهایش از دوران کودکی و زندگی خود می‌گفت، وقتی در نجف بود تا  شکل گرفتن شخصیتش، وقتی وارد دانشکده هنرهای زیبا شد و سفرهای زیادی که از زمان آغاز کارش به سراسر کشور داشت، او را به مرور به دایره‌المعارف ایران تبدیل کرد، کسی که حافظ قرآن بود و به مجالس سیاسی نیز رفت و آمد داشت.

حجت با اشاره به حضور مرحوم شیرازی در ایتالیا در دهه ۶۰ برای گذراندن آموزش‌هایی در زمینه معماری، سینما، مرمت و موسیقی ادامه داد: او که با آخرین فرمت‌ها در حوزه مرمت و معماری آشنا شده بود بعد از برگشت به ایران، سراغ آثار تاریخی ایران آمد و رئیس حفاظت آثار اصفهان شد، به این ترتیب شرایط پرورشی اجتماعی و محیطی اطراف را در اختیار گرفت تا آن محوطه را به یک منطقه کاملاً استثنایی تبدیل کند.

مرمتِ ایران مدیون شیرازی است

سیدمحمد بهشتی – رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی – نیز در این آیین بزرگداشت گفت: شیرازی همه عمر به یک موضوع پرداخت و از این شاخه به آن شاخه نپرید، همان‌طور که آخرین جملاتش در زمان حیات توصیه‌های روز اولش بود. توصیه‌هایی که خودش هم به همان دلیل سراغ میراث فرهنگی و حفاظت از آثار تاریخی کشورش رفت. در واقع بسیاری از توصیه‌هایش در وجود، شخصیت و سیره او قابل مشاهده بود.

وی با بیان اینکه اگر ۱۵ جلسه دیگر هم برای او برگزار کنیم هیچ کدام حرف تکراری از او نخواهیم زد، ادامه داد: می‌توان گفت رشته مرمت در ایران مدیون باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی است، او موثرترین شخصی بود که تا آخرین روز زندگی‌اش هنوز شاگردان زیادی داشت و دفتر کارش در ساختمان قوام پر از پایان‌نامه‌های دانشجویانی بود که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به آن‌ها کمک می‌کرد.

بهشتی با بیان این‌که شیرازی در تشکیل مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی نیز نقش مهمی داشت، گفت: دانشگاه هنر اصفهان و دانشگاه آزاد نیز از تعلیم و تربیت‌های او بی‌نصیب نبودند. او در تولید دانش در زمینه تاریخ معماری نقش یگانه‌ای داشت. برگزاری کنگره‌های تاریخ معماری در طول سال‌های مختلف نیز از جمله اقدامات او بود. تلاش‌هایی که برای تعلیم و تربیت و آموزش انجام می‌داد، مهم بود، به اندازه‌ای که تربیت همیشه برای او اهمیت بیشتری از آموزش داشت چون معتقد بود اگر آموزش همراه با تربیت نباشد مضر است.

او با بیان این‌که شیرازی به هر جلسه یا دورهمی که پا می‌گذاشت بساط همه را از یک صحنه رسمی به یک صحنه تربیتی به هم می‌ریخت، ادامه داد: این‌که چطور درباره یک موضوع بحث علمی کنیم اهمیت داشت، حتی گاهی اوقات بداخلاق‌ترین فرد آن جمع می‌شد چون احساس می‌کرد افرادی هستند که در آن جمع به تربیت نیاز دارند.

بهشتی اظهار کرد: او معتقد بود یادگیری نشانه‌ای از مظاهر فرهنگ ایرانی است، بسیاری از افراد با آثار تاریخی سر و کار دارند، اما از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا فرصت‌ها و فاصله‌ها را کمتر کنند، یعنی به مثابه یک آینه در هر مسئله فرهنگی نظر می‌کرد و افراد را تربیت می‌کرد، بی‌دلیل نبود که در آن غروب وقت اذان و در محفلی که همه به خاطر او جمع شده بودند پر کشید و رفت.

چه کاری بهتر از تعمیر مسجد و امامزاده

حسن بلخاری - رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی - نیز  در سخنانی اظهار کرد: دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی که چند سالی سعادت همکاری با او را  در «فرهنگستان هنر» و سه کنگره‌ اول تا سوم «تاریخ معماری و شهرسازی ایران» داشتم، در دانشگاه تهران، معماری خوانده بود (در مقطع کارشناسی ارشد) و در ایتالیا مطالعه و مرمت بناها و بافت‌های تاریخی را در رساله‌ای با عنوان حوزه احیای بازار اصفهان به عنوان مرکز کهن تجاری و فرهنگی شهر، تحت نظارت و راهنمایی معمار مشهور ایتالیایی دکتر "دِ آنجلیز" (در مقطع دکتری) یعنی همان جمع میان معماری و مرمت به سرانجام رسانده بود.

او  با بیان این که شیرازی از معدود حافظان و مرمت‌گرانی بود که عالِم این عرصه بود و مسلط در علم معماری و بنیادهای نظری مرمت و حفاظت و دیدگاه و رویکردی معنوی و عرفانی داشت، افزود: مرحوم آیت‌الله زاده شیرازی از آن دسته شریف‌مردان و اندیشمندانِ خوش‌سلوک و خوش‌رفتاری بود که حقیقتاً مصاحبت با او لذت‌بخش و از نظر علمی بسیار سودمند بود. 

بلخاری به صحبت‌های شیرازی درباره انتخاب شغلش در دوره جوانی اشاره کرد و به نقل از  او گفت؛ «از پدرمان پرسیدیم که چه کار بکنیم؟ چه حرفه‌ای را انتخاب کنیم؟ خدا رحمت کند، ایشان گفتند: هر کاری که خدا را راضی کند بکنید. ما دیدیم که خُب وقتی که بزرگ شدیم چه کاری بهتر از مسجد تعمیر کردن و امامزاده مرمت کردن. خُب همین کار را انتخاب کردیم.»

رضا آیت‌الله‌زاده شیرازی - فرزند باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی - نیز در سخنانی گفت: نکوداشت و پاسداشتِ اعتقاد و عشق به وطن یک کار خالصانه است برای همه کسانی که در حوزه‌های فرهنگ و ادب کشور در دنیا ماندگار شده‌اند و ریشه‌ عشق به وطن و کار خالصانه در خون خود داشتند.

او با بیان این که خوشبختانه اکنون اقدامات باارزشی در حال شکل‌گیری است، ادامه داد: پدرم همیشه از طریق ایفای نقش، آموزه‌های تربیتی‌اش را به ما منتقل می‌کرد، اما هیچ گاه این روش انتقال به صورت مستقیم نبود.

وی به جمع‌آوری مستنداتی درباره‌ی دکتر شیرازی اشاره کرد و افزود: با جمع‌آوری بیشتر آن‌ها، می‌توان تحربیات او را برای همیشه در اختیار داشت تا علاقه‌مندان از آن‌ها استفاده کنند.

در این مراسم همچنین کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی سیدباقر آیت‌الله زاده شیرازی، معمار، مرمت‌گر و استاد فقید دانشگاه و چهره ماندگار عرصه معماری از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی رونمایی شد.

انتهای پیام