امشب در سال «بدون ایرانی» جشنواره کن

هفتادودومین دوره جشنواره کن فرانسه از امشب آغاز می‌شود و پس‌ از نمایش بیش‌ از ۵۰۰ فیلم بلند و کوتاه جدید و داستانی و مستند و کلاسیک در بخش‌های مختلف شنبه شب ۴ خرداد با اهدای نخل طلای بهترین فیلم و سایر جوایز به برگزیدگان جشنواره پایان می‌گیرد. این در حالی است که ایران یکی از شرکت‌کنندگان خبرساز مهم‌ترین جشنواره سینمای دنیا امسال برخلاف اکثر ادوار معاصر به کلی در این عرصه غایب است. سینمای ایران در سال ۱۹۹۷ با همت عباس کیارستمی فقید و با فیلم «طعم گیلاس» وی نخل طلای کن را برده بود و در سال ۲۰۱۵ هم با «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی جوایز برترین سناریو و بهترین بازیگر نقش اول مرد را (برای شهاب حسینی) به‌دست آورده بود اما در کن ۲۰۱۹ به‌دلایلی روشن و ناروشن غایب است.

فیلم افتتاحیه جشنواره امسال که سه‌شنبه شب پخش می‌شود، کار تازه جیم جارموش سینماگر ۶۶ ساله و غیرمتعارف امریکایی به‌نام «مرده‌ها نمی‌میرند» است که یک کمدی تلخ و عجین با زامبی‌ها و دارای معانی پنهان است.

این فیلم یکی از ۲۱ فیلم حاضر در بخش مسابقه جشنواره است که ریاست هیأت ژوری آن را به اله‌خاندرو گونزالز ایناریتو فیلمساز سرشناس و پرعنوان مکزیکی سپرده‌اند. سایر چهره‌های شاخص این هیأت یورگوس لانتیموس سینماگر یونانی، پاول پاولیکوفسکی کارگردان لهستانی، الیس رورواچر فیلمساز ایتالیایی و الی فانینگ بازیگر زن جوان امریکایی هستند و مانند سال‌های اخیر در مورد فیلم‌های حاضر در سایر بخش‌های جشنواره نیز هیأت‌هایی متفاوت به صدور رأی می‌پردازند. ریاست داوران بخش نوعی نگاه با نادین لاباکی فیلمساز لبنانی است و کلردنینر سینماگر ۷۴ ساله زن فرانسوی رئیس‌هیأت داوران بخش سینه فونداسیون است. شیروگوئه‌را فیلمساز مکزیکی رئیس هیأت ژوری بخش موسوم به «هفته بین‌المللی منتقدان» به‌شمار می‌آید و بخش دوربین طلایی نیز توسط داورانی قضاوت می‌شود که هدایت‌شان با یولانده زوبرمن، فیلمساز فرانسوی است.

رجعت مشتریان همیشگی

یک بار دیگر تیه‌ری فره‌مو مرد اول اجرایی سال‌های اخیر جشنواره کن بر اوضاع حکم می‌راند و با انتخاب او و همکارانش بخش مسابقه که باز بر سایر قسمت‌های جشنواره سایه انداخته، با در برداشتن فیلم‌هایی متنوع و دارای نشانه‌های فرهنگی کشورهای مختلف از توجه به چهارگوشه جهان غافل نمانده است. تحت هر شرایطی و با هر نگاهی بازگشت کن لوچ مسن و بریتانیایی به کن و با فیلمی جدید از وی به‌نام «متأسفم، جای خالی‌ات را حس می‌کردم» از وقایع حائزاهمیت است و او به‌عنوان مشتری دیرپای کن برای هشتمین بار است که در بخش مسابقه این جشنواره بخت‌آزمایی می‌کند.

ترنس مالیک امریکایی و عزلت‌گرا که به‌خاطر غیبت ۲۰ ساله‌اش (از ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۸) در این حرفه جی‌دی سالینجر سینما نام گرفته بود، با فیلم جدیدش به‌نام «یک زندگی پنهان» دیگر فاتح احتمالی نخل طلا است و پدرو المودووار اسپانیایی و مونقره‌ای نیز با فیلم جدیدش به‌نام «درد و افتخار» سوداهایی مشابه در سر دارد و چه چیزی از این جالب‌تر که این فیلم پیرامون زندگی ناآرام یک فیلمساز از قماش خود اوست. مارکو بلوچیو ایتالیایی نیز با فیلم «خائن» که راجع به یک گانگستر مافیایی اهل ایالت سیسیلی کشورش است، از جمله رجعت‌کنندگان به قسمت مسابقه جشنواره کن به حساب می‌آید؛ جشنواره‌ای که تأثیرگذاری شگرفش بر هنر سینما باعث شده حتی جشنواره‌های ونیز و برلین هم یارای برابری با آن را نداشته باشند.

از التون جان تا ویندینگ رفن

اگر در بخش مسابقه فستیوال، بنا و روال کار مشتمل بر پخش ۳ تا ۴ فیلم در هر روز برای مردم و هیأت داوران و سپس دوبار تکرار آن در روزهای بعدی است، شتاب پخش و تعداد فیلم‌های سایر بخش‌های جشنواره از این هم بیشتر است. بخش «نوعی نگاه» با در برداشتن کارهایی از برونو دومونت فرانسوی به‌نام‌ «ژان»، «گاو وحشی»‌از آنی سیلوراستاین امریکایی و «اتاق ۲۱۲» از کریستوف اونوره فرانسه نمونه‌ای از این روند است و در بخش خارج از مسابقه نیز چنین روالی برقرار است. ازمورد توجه‌ترین فیلم‌های این قسمت می‌توان به «مرد موشکی» ساخته دکستر فله‌چر بریتانیایی راجع به زندگی التون جان موزیسین قدیمی انگلیسی و «پیرتر از آنکه جوان بمیریم» کار نیکولاس ویندینگ رفن اشاره کرد و همین‌طور به دنباله‌ای بر «یک مرد و یک زن»، کار کلاسیک سال ۱۹۶۶ کلود للوش فرانسوی که سبب شده ژان لویی ترن‌تینیان و انوک امه‌ بازیگران اصلی آن فیلم پس از فزون‌تر از نیم‌قرن یک بار دیگر روبه‌روی یکدیگر قرار گیرند.

سهمی بیشتر برای زنان

پوستر جشنواره هم که در جای‌جای شهر کن و بویژه تالارهای محل نمایش فیلم‌ها نصب شده است، اگنس واردا فیلمساز قدیمی و مسن فرانسوی را در سال ۱۹۵۵ و در عین جوانی و در شرایطی نشان می‌دهد که مشغول ساخت اولین فیلم بلندش به‌نام «La Pointe Courte» بود. امسال نیز چهار سینماگر زن شاهد پخش آثار خود در بخش مسابقه کن هستند و با احتساب توازن بین تعداد مردان و زنان در هیأت‌های داوری جشنواره، کن به حرکت ولو ناکافی خود برای ارائه سهم و مکانی برابر به مردان و زنان استمرار بخشیده است.

وصال روحانی