«حسام لشگر» را بی‌خانمان کردند

، در پرونده‌ی ثبتی سال ۸۴ مُهر ثبت ملی روی آن خورده تا از آن به بعد رفتارها با یادگار باقی مانده از «حسام لشکر» طبق قوانین ثبت ملی باشد.

اما حدود ۱۰ سال بعد با شکایت مالک بنا و درخواست خروج از ثبت خانه از فهرست آثار ملی در سال ۹۳، کارشناسی که وظیفه‌ی کارشناسی دوباره‌ی این بنای دست‌کم ۱۰۰ ساله را داشت، قدمت آن را حداقل ۶۰ سال کمتر کارشناسی کرد و این شد که در مدت دو سال با پیگیری‌ها برای خروج از ثبت خانه آغاز و مالک بالاخره در سال ۹۵ حکم دلخواه خود را گرفت.

با این رأی خانه «حسام لشگر» با حکم دیوان عدالت اداری در سال ۹۵ از فهرست آثار ملی خارج شد اما جالب است که در این پرونده بر خلاف روند نامه‌نگاری‌ها که باید اداره میراث فرهنگی استان تهران به استناد مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران انجام می‌داد و در خواست بازسازی عین به عین بناهای تخریب شده تاریخی احداث شده قبل از سال ۱۳۴۰ را از شهرداری مناطق درخواست می‌کرد اما در این پرونده مدیرکل وقت میراث تهران خطاب به شهرداری منطقه ۱۲ اعلام کرد تا براساس ضوابط بازار تهران به این پلاک مجوز داده شود.

و نتیجه آن شد تا سرانجام خانه قاجاری حسام لشگر در طول هفته گذشته به طور کامل تخریب شد و فقط سر در آن برای حفاظت و شاید برای عبرت آیندگان باقی ماند که دور آن هم این روزها با گونی آبی‌رنگی پوشانده شده است.

براساس دیده‌های خبرنگار ایسنا، کارگران مشغول کارند و عملیات تخریب و آواربرداری که از پنجم اردیبهشت آغاز شده بود نیز به پایان رسیده و حالا گودبرداری برای ساخت مجتمع تجاری پنج طبقه آغاز شده، تا تجارت روی روح خانه‌ی قاجاری پا بگیرد!

این در حالی است که در زمان ثبت ملی خانه، در آبان ۸۴، در همان زمان رئیس وقت اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در نامه‌ای به مالکان آن با اعلام ثبت ملی خانه به پلاک‌های ۱۸ و ۱۹ در خیابان خیام، خیابان کربلایی، کوچه حسام لشگر اعلام شده بود تا اگر اعتراضی به ثبت این بنا دارند، تا یک ماه بعد از اعلام به سازمان میراث فرهنگی اطلاع بدهند.

در این میان حتی تاکید شده بود مالکان و متصرفان قانونی آثاری که در فهرست آثار ملی به ثبت می‌رسد از حمایت‌های قانونی مانند «معافیت در پرداخت مالیات درآمدهای حاصل از آن‌ها» و «معافیت در پرداخت هر گونه عوارض شهرداری» برخوردار می‌شدند اما خانه تا همین چند روز پیش آن‌قدر متروکه ماند تا خودش هم به نبودن رضایت دهد.

آن‌هم در شرایطی که در پرونده‌ی ثبتی بنا، از خصوصیات خاص و بی‌نظیر آن بنای قاجاری این طور نوشته شده است: «از تاریخ احداث بنا اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما با توجه به سبک معماری و تزئینات بکار رفته دوره بنا قاجاری است، بنا در دوره‌های بعد با توجه به فروش و تفکیک ان به دو قسمت مختلف و همکاری نکردن  قسمت غربی و تفکر مالک ان جهت تغییر کاربری و تخریب ساختمان در معرض خطر جدی است.

این بنا از نظر معماری، در نوع خود بی‌نظیر است و تقریباً تمام ارزش‌های یک خانه ایرانی را در خود دارد، پلان بنا و تیپ معماری آن از نوع معماری درون‌گراست که از خصوصیات خانه‌های ایرانی‌است.»

استفاده از آجر به عنوان یکی از مصالح سازه‌ای و تزئینی در معماری ایرانی، استفاده از کاشی لعابدار با نقوش مهندسی، استفاده از چوب در ساخت پنجره‌ها و در ارسی و اسکوب به عنوان در و پنجره‌ها در خانه، نقاشی که احتمالاً از شخصیت‌های شاهنامه بوده‌اند و تزئینات گچی در ساخت سرستون‌ها و پوشش‌های داخلی و شومینه‌ای که دیگر هیچ کدام نیستند.»

بهزاد یعقوبی – پژوهشگر تهران قدیم – با بیان این‌که متأسفانه اطلاعات چندانی از «حسام لشگر» در تاریخ باقی نمانده است، این خانه را نخستین سفره‌خانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی معرفی می‌کند که در آن موسیقی زنده اجرا می‌شد اما با اعتراض تعدادی از کسبه از این کار جلوگیری می‌شود.

او به قدمت بالای سر در خانه به عنوان یکی از اجزای منحصر بفرد معماری در منطقه‌ی بازار پاچنار نیز اشاره می‌کند که به تنهایی یک عنصر تاریخی در منطقه محسوب می‌شده است.

«حسام لشگر» طبق آن‌چه که در پرونده‌ی ثبتی ان ثبت شده است، «احتمالاً بخشی از املاک وسیع و متعددی بوده که در تملک حسام لشگر بوده، باغ و گذر بزرگ محله بازار یعنی «گذر نوروزخان» متعلق به او بوده که در روزهای جمعه از قنات «مهرگرد» سیراب می‌شد، اما به مرور از بین می‌رود. امروز تنها از آن محوطه فقط تک بنای خانه حسام لشگر باقی مانده است.

اما «سلطان مراد میرزا حسام السلطنه» ملقب به «حسام لشگر» پسر سیزدهم عباس میرزا نایب السلطنه که در دارالحفاظ حرم امام رضا (ع) به خاک سپرده شده، این بنا را در اختیار داشت. حتی «محمد حسن خان اعتماد السلطنه» در یادداشت‌های روزانه خود در روز دوشنبه دوم جمادی الاول ۱۳۰۰ قمری نوشته است: «حسام السلطنه عموی شاه با دو سه کرور دولت امروز ۶ ساعت به غروب مانده مرحوم شد. این چند روزه حاکم خراسان شده بود ۲۵ هزار تومان پیشکش داده بود، امروز ساعت دیده بودند که به طرف حکومت برود به آن دنیا رفت.

عمارت قدیمی حسام لشگر در سال ۸۴ تقریباً متروک و به انبار فرشِ مالک فعلی آن تبدیل شده بود.»

انتهای پیام