"مروست" یزد را برای ششمین بار ملی کرد

، چندین و چند سال بعد از شناسایی روستای "مروست" در شهرستان خاتم استان یزد، در سومین جلسه شورای ثبت سال ۹۸،۴۰ هکتار از بافت تاریخی روستای «مروست» در فهرست آثار ملی به ثبت رسید؛ بافتی که مدیر میراث فرهنگی خاتم، آن را ارگانیک، منسجم، بکر و دارای تک بناهای متعدد ارزشمند تاریخی و خانه‌های مسکونی می‌نامد که از خصوصیات معماری مناطق گرم و خشک مثل حیاط مرکزی، حوض، باغچه و عمده مصالح خشت و گِل تبعیت می‌کند و عناصر شاخص بادگیر و بالا خانه (تک اتاق قرارگرفته بر روی پشت‌بام) در خانه‌های مسکونی باعث شد تا این روستا به شماره ثبت ۳۲۶۱۳ در ۲۷ مردادماه امسال در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

بررسی و مطالعه باستان‌شناسی در مروست انجام نشده

مصطفی فاطمی - مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد - در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، می‌گوید: بافت تاریخی روستای «مروست» یکی از محدود بافت‌هایی است که می‌توان گفت دست‌نخورده باقی مانده و بناهای خود را از همان زمان‌های اولیه تا امروز حفظ کرده است. درست وسط آن یک قلعه باستانی است که هر چند مطالعه‌ی باستان شناسی در آن انجام نشده، اما بافت پیوسته و هماهنگی آن به جز یک حسینیه که حریم منظری را مخدوش کرده، اثر دیگری وجود ندارد که ارتفاع گرفته و باعث مخدوش شدن بافت شده باشد.

او با بیان این‌که مروست از شمال به شیرکوه - بزرگترین کوه مرکز ایران- ، از جنوب به جنگل‌های «باغ شادی»، از شرق به کویر و تپه‌های ماسه‌ای و از غرب به دشت ریواس می‌رسد، موقعیت این روستا را به دلیل وجود چهار اقلیم متفاوت در اطراف شهر و یک چهارراه باستانی بی‌نظیر می‌داند و ادامه می‌دهد: این قلعه مامنی را برای مسافران و ساکنان ایجاد می‌کرده و شهر پیرامون قلعه احداث شده و ساختار آن بر همین اساس شکل گرفته است، به همین دلیل حدود ۴۰ هکتار از بافت تاریخی را ثبت کردیم، محوطه‌ای که پهنه‌ای کاملا مشخص دارد.

وی اما تنها مشکل کنونی برای این بافت تاریخی را نبود دفتر نمایندگی در این منطقه می‌داند و می‌افزاید: در این شرایط کنترل روستا سخت است، با شهردار توافق‌هایی انجام شده تا نظارت روی بافت تشدید شود، هر چند با ثبت مسیر و انجام اقدامات قانونی راحت‌تر می‌توانیم نظارت روی بافت تاریخی را بیشتر کنیم.

او با اشاره به افزایش وسعت بافت‌های تاریخی در شهرها و محدودیت منابعِ لازم در استان یزد، ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر از مردم و «NGO»ها و خبرنگاران نیز کمک گرفته‌ایم تا هر اتفاقی در شهرهای مختلف رخ می‌دهد به سرعت توسط مردم و فعالان اجتماعی اطلاع‌رسانی می‌شود اما قطعا در ان منطقه به یک نیروی ثابت نیاز داریم تا بتوانیم نظارتِ کاملی رو منطقه داشته باشیم، هرچند این روستا تا کنون نسبت به دیگر شهرهای یزد کمتر شناخته شده بود و به دلیل مسافت طولانی آن با دو شهر یزد و شیراز توجه کمتری به آن شده است.

اطلاع‌رسانی بعد از ثبت انجام می‌شود

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد اما در باره‌ی گرفتن رضایت مالکان این روستای تاریخی، قبل ازثبت ملی آن، توضیح می‌دهد:‌ اطلاع رسانی بعد از ثبت شروع می‌شود، قطعا محدودیت‌هایی برای بافت وجود دارد، اما اصل برای ما جلوگیری از بلندمرتبه سازی و ساخت‌وسازه‌های نامتعارف در بافت تاریخی «مروست» است، تا بتوانیم روندی قانونی داشته باشیم و آن‌ها را در فهرست آثار ملی ثبت کنیم. محدوده‌ی بافت مروست بسیار ارزشمند است، حتی زمانی‌که فیلمِ هوایی از این روستا در جلسه‌ی شورای ثبت پخش شد، آن‌ها با تعجب می‌پرسیدند که چرا تا کنون این روستا درفهرست آثار ملی به ثبت نرسیده است.

او ادامه می‌دهد: اطلاع‌رسانی در بافت‌های تاریخی با توجه به حجم پلاک‌های ان‌ها تقریبا غیرممکن است، در نقطه‌ای مانند شهر یزد که دارای حدود ۲۰ هزار پلاک ملکی است، نمی‌توانیم به تک تک آن‌ها از قبل اطلاع‌رسانی کنیم، بنابراین روندی که برای ثبت بافت تاریخی انجام می‌شود با روند ثبت ملی ملک‌های مستقل و جداگانه متفاوت است، هر چند برای ثبت ملی و جهانی شهر یزد، از حدود ۷- ۸ سال قبل از نهایی شدن کار، همه‌ی مردم در جریان موضوع بودند.

وی با این وجود با اشاره به نبود هیچ مخالفتی تا کنون در زمان ثبت بافت‌های تاریخی مختلف در مراکز شهری مختلف استان، اضافه می‌کند: هر چند در اوایل و در زمانی که پس از وقتی ضوابطی وجود نداشته، تلاش کرده‌ایم تا شرایط مردم با ثبت‌ها را با یکدیگر تطبیق دهیم، اما وضعیت درباره‌ی تک بناها متفاوت است، چون نخست باید رضایت مالک گرفته شده و سپس بنا ثبت شود.

وی قدیمی‌ترین سازه‌ی داخل روستا را قلعه روستا معرفی می‌کند که خشت‌های ساسانی درون آن وجود دارد و ادامه می‌دهد: این خشت‌ها نشان می‌دهد این روستا قدمتی دست‌کم پیش از اسلام دارد، اما سازه‌های دیگری نیز در روستا وجود دارند قدمت‌هایی مانند قاجار را نشان می‌دهند، حتی سبک معماری برخی خانه‌ها ایلخانی است و چهارطاقی ارزشمندی نیز در برخی نقاط روستا وجود دارد.

شناخت‌مان نسبت به یزد کم است

او با تاکید بر اینکه "مروست" و اصلا استان یزد یکی از غنی‌ترین استان‌ها در حوزه باستان‌شناسی هستند، می‌افزاید: متاسفانه شناخت‌مان درباره استان بسیار محدود است، اما تلاش‌ها شروع شده تا اطلاعات زیادی در این زمینه جمع‌آوری کنیم، علیرغم این که ایرج افشار مطالعه‌ی زیادی درباره‌ی یزد انجام داده و پژوهشگران زیادی درباره تاریخ باستانی یزد نوشتند، اما باستان‌شناسیِ علمی در این منطقه انجام نشده و کارهایی که رخ داده‌اند محدود به اطراف شهر یزد و شهر میبد بوده‌اند.

فاطمی نسبت به انجام برنامه‌ای مدون در این زمینه تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد: از مدتی قبل گروهی مشخص شده‌اند تا به کمک مرکز باستان‌شناسی اداره کل  میراث فرهنگی استان یزد، زمان‌بندی مشخصی تعیین شود تا بتوانیم سایت‌های باستان شناسی که تا کنون شناسایی شده یا مکان‌هایی که نیاز به جمع‌اوری اطلاعات دارند را تکمیل کنیم.

وی با اشاره به افزایش حجم مرمت‌ها در بافت تاریخی شهر جهانی یزد بعد از جهانی شدن این شهر تاریخی، ادامه می‌دهد: لازم است هر فعالیتی که در قالب مرمت انجام می‌شود، تحت نظارت میراث فرهنگی باشد. با توجه به محدودیت، حجم و وسعت بافت‌های تاریخی که بعضا ده‌ها هزار اثر تاریخی را دربر دارد، سخت است که بتوانیم بدون شناخت برنامه‌ریزی کنیم، بنابراین باید علاوه بر تجربه و اطلاعاتی که از گذشته داشته‌ایم، بافت تاریخی را نیز مدیریت کنیم.

پنج بافت تاریخی دیگر در یزد ثبت ملی می‌شوند

او با تاکید بر این‌که در سال‌های اخیر به خصوص در چندسال گذشته سرعت ثبت بافت‌های تایخی افزایش پیدا کرده، ادامه می‌دهد: تا امروز بافت‌های تاریخی شهرهای یزد، میبد، اردکان، ابرکوه و مهریز در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند، شهرهایی که مرکز آن‌ها قابلیت ثبت داشته‌اند. در دهه ۶۰ نخستین شهر و بافتی که در کل کشور در فهرست آثار ملی ثبت شد، «میبد» بود و بعد از آن کشور به سمت ثبت بافت‌های تاریخی رفت، به همین دلیل است که یزد همیشه در ثبت بافت‌های تاریخی پیشرو بوده چه در ثبت ملی و چه ثبت جهانی.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد، همچنین از دستور کار بودن ثبت ملی چند بافت تاریخی جدید استان یزد «عقدا» و «روستای فراشا» که از بافت‌های ارزشمند و تاریخی استان یزد هستند، خبر می‌دهد و می‌گوید:  روستای «هرابرجان» و روستای «باقرآباد بافق» نیز در دستور کار هستند. قراربود محدوده نخلستان‌ها در روستای باقرآباد ثبت شود که اکنون به این نتیجه رسیده‌ایم تا همه‌ی روستا را در قالب پرونده‌ای ثبت کنیم.

فاطمی همچنین خبر می‌دهد: کارشناسان این اداره کل در حال تکمیل پرونده‌ی ثبتی تفت هستند تا این منطقه به عنوان «باغ شهر تفت» در فهرست آثار ملی به ثبت برسد.

مجموعه بناهای تاریخی مرکزی مروست را «مسجد شاه حسین» متعلق به دوره قاجار، «مسجد حاجی قاسم»، «گنبدی»، «قلعه تاریخی» مروست، «مسجد جامع»، «بقعه شیخ عبدالله»، «بقعه شیخ بهاالدین» و «کاروانسرای شعبه.» تشکیل می‌دهندف همچنین «قلعه مروست» با قدمت پیش از اسلام و ساختاری از مصالح خشت و گل و به‌کارگیری آجر در سر در آن بر بالای بلندی و مشرف به شهر از مهمترین کلیدی‌ترین آثار تاریخی این شهر است.

این فیلم که توسط اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان یزد تهیه شده، یکی از اسناد ارائه شده برای ثبت ملی این روستای تاریخی است که در سومین شورای ثبت سازمان وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تهیه و پخش شده است.

انتهای پیام