مزایای شفافیت مالی از بنگاه تا کشور/ فقدان اطلاعات مالی شفاف؛ مانع جذب سرمایه

، بستر شفافیت مالی در اقتصادهای پیشرفته با گسترش پهنه خود از روابط میان فردی مالی و اقتصادی به سمت پاسخگویی موسسات، نهادها و سازمان ها و دولت ها نسبت به عملکردهای مالی خود در برابر سهامداران یعنی پاسخگویی به سرمایه گذاران، کارمندان، تأمین کنندگان، مشتریان و شهروندان معنای کاملاً جدیدی را به خود گرفته است.

کشورهای توسعه یافته و اقتصادهای پیشرفته به خوبی دریافته اند که گزارش‌های مالی پیچیده و غیرشفاف، هیچ سرنخی در مورد منشا پیدایش ریسک‌های مالی بحران زا و مبانی واقعی سازمان ها، نهادها، حاکمیت ها و دولت ها برای مقابله با چنین چالش هایی را ارائه نمی‌دهد. لذا امروزه متخصصان امور مالی چه در دولت ها و چه در بخش خصوصی، می بایست اهمیت الزامات اجرایی شفافیت مالی را به خوبی درک کنند تا شاهد رونق کسب و کارهای خرد و کلان در جوامع بشری باشند.

لذا به دلیل اهمیت موضوع، در این پرونده در قالب مجموعه مقالات تحلیلی، به تبیین بنیادین "شفافیت مالی" و بررسی جامع مفاهیم و مولفه های پیرامون آن می پردازیم و تجربه تاریخی، رویکرد و نحوه عملکرد اقتصاد های پیشرفته جهان در ایجاد بستر کارا و موثر شفافیت مالی و میزان موفقیت آنها در این حوزه را بررسی می کنیم.

شفافیت مالی چیست؟

اگرچه اصطلاح شفافیت فی نفسه یک اصطلاح مالی نیست، اما در چند سال گذشته اهمیت فزاینده ای در حوزه پولی و مالی پیدا کرده است و در بخش های مختلف یک سازمان،  شرکت و نهاد عمومی حاکمیت یک کشور برای سرمایه گذاران، کارمندان، خریداران و مشتریان و شهروندان عمومی، موضوعیت یافته است.

بر اساس فرهنگ لغت مریام وبستر، شفافیت مالی به مشخصات مالی قابل مشاهده یا دسترسی به جزئیات مالی غیرمحرمانه در مورد فرآیندهای مالی و تجاری گفته می شود.

در بیان کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا، شفافیت مالی به معنای افشای به موقع، معنی دار و قابل اعتماد در مورد عملکرد مالی یک شرکت است.

در ساختارهای اداری سازمان ها و شرکت ها، شفافیت مالی عمل به اشتراک گذاری اطلاعات مالی با کارکنان است و به معنای دستیابی به اطلاعات  مالی تا حد امکان برای همه کارکنان است. این شفافیت مالی با کارمندان یعنی مجموعه شما به طور فعال، شبهه ای مالی برای پنهان کردن ندارد و در مورد اعلام عملکرد مالی خود صادق هست. زمانی که کارمندان شما اطلاعات مالی را به طور شفاف درک کنند، بهتر می توانند خود را با تغییرات سازمانی وفق دهند، به اهداف شرکت شما متعهد بمانند و به طور روزانه مسئولیت عملکرد بهتر در کار خود را بر عهده بگیرند. رهبران ارشد از کارکنان می خواهند که وقتی از آنها می پرسند "شرکت شما چطور است؟" پاسخ معناداری داشته باشند. شفافیت مالی، امکان این پاسخگویی معنادار را فراهم می کند.

در اقتصاد طرف تقاضا، شفافیت مالی، میزانی است که سرمایه گذاران به اطلاعات مالی مورد نیاز در مورد یک شرکت مانند سطوح قیمت، عمق بازار و گزارش های مالی حسابرسی شده دسترسی دارند.

در نظام حاکمیتی یک کشور، شفافیت مالی، میزان آگاهی شهروندان عادی نسبت به عملکردهای مالی دولت در هزینه ها و درآمدهایی است که مستقیما به جامعه مربوط می شود. یعنی یکی از لازمه های دستیابی به درک جمعی و مشارکت عمومی فعال در هنگام مواجهه با بحران ها و چالش های اقتصادی، اطلاعات شفاف شهروندان نسبت به کلیت هزینه کردها و درآمدهای دولت است.

اهمیت فرآیند مالی شفاف

از آنجایی که مردم تصمیمات بزرگی را در رابطه با سرمایه گذاری بر اساس اطلاعات مالی به دست آمده می گیرند، نمی توان اهمیت شفافیت در امور مالی را نادیده گرفت. برای سرمایه گذاران مهم است که به داده های مالی یک شرکت دسترسی بیشتری داشته باشند. در واقع، این کیفیت گزارش است که به سرمایه گذاران کمک می کند تا تصمیمات خاصی در حوزه سرمایه گذاری اتخاذ کنند، اما طنز تلخ ماجرا این جا است که برخی از شرکت ها به جای ارائه اطلاعات مالی شفاف و درست به سرمایه گذاران که می تواند در تصمیم گیری های مالی آنها موثر باشد،  "گزارش سازی مالی" انجام داده و با پنهان کردن اطلاعات مهم به جای ارائه آن، به سرمایه گذاران دیدگاهی غلط می دهند.

 نمونه این اتفاق را به صورت مکرر و اپیدمیک، در ارائه گزارش های حسابرسی و مالی برخی شرکت های حاضر در بورس می بینیم که به دلیل سیاست های غلط حوزه سازمانی، عملا اطمینانی نسبت به برخی گزارشات مالی شرکت ها و صنایع بزرگ وجود ندارد. متاسفانه این بینش در بین تصمیم گیران حوزه مالی این نهادها وجود ندارد که اگر سرمایه گذاران با عدم تقارن اطلاعات اولیه دریافتی خود با آنچه در گذر زمان و رصد وضعیت مالی شرکت ها به دست می آورند روبرو شوند، علاوه بر ضرر هنگفت مالی که اتفاقی غیراخلاقی و غیرانسانی است، قطعا از ادامه سرمایه گذاری خود منصرف خواهند شد و شاهد بحران کاهش سرمایه آن شرکت و سازمان به میزان قابل توجه خواهیم بود.

لذا با توجه به اینکه شاخص مهم رشد آتی یک شرکت، سرمایه گذاری مالی مردم است، جذب سرمایه و جلب اعتماد سرمایه گذاران زمانی می تواند دشوار باشد که به دلیل فقدان اطلاعات مالی یا وجود دیتای مالی غیرشفاف و دارای شبهه، توان یک ارزیابی و بررسی شفاف مالی در مورد سرمایه گذاری های شرکت در گزارش های مالی شرکت، امکان پذیر نباشد.

علاوه بر این، اظهارات مبهم گزارشگران مالی یک شرکت، میزان بدهی واقعی را پنهان می کند، بنابراین سرمایه گذار نمی تواند تشخیص دهد که آیا یک سازمان به طور بالقوه با ورشکستگی مواجه است یا خیر. در نتیجه عواقبی که این نوع سازمان ها با آن مواجه می شوند این است که سرمایه گذاران احتمالاً از سرمایه گذاری های آتی خارج شده و در نهایت شاهد از بین رفتن شهرت و سقوط اعتبار شرکت و سازمان مذکور خواهیم بود.

در حوزه نهادهای حاکمیتی و عملکرد دولت نیز همین مورد صدق می کند. یعنی اطلاعات شهروندان عادی یک کشور از سازوکار مالی شفاف دولت خود، موجب بهبود فرآیندهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مبتنی بر دوگانه دولت-ملت در طول تاریخ سیاسی یک نظام خواهد شد.

 شفافیت مالی و بهبود روابط با ذینفعان

هنگامی که اطلاعات مالی شفاف با کارمندان یک شرکت، نهاد، سازمان و یا شهروندان یک کشور به اشتراک گذاشته می شود، این افراد می توانند درک بهتری از وضعیت موجود داشته باشند. وقتی‌که ما به عنوان متولیان یک نهاد، سازمان، شرکت و یا تصمیم گیران یک دولت یا حاکمیت، به طور شفاف، از واقعیات بودجه و جریان مالی( چه کسری و بدهی ها و چه رشد و تزریق های مالی) با ذینفعان خود (کارکنان و مردم) سخن می گوییم، حس مسئولیت پذیری را تقویت کرده و علاوه بر بهبود مولفه های سرمایه اجتماعی در یک سازمان یا یک کشور، اشخاص به پاسداشت این اعتماد صورت پذیرفته، نسبت به انجام وظایف و درک شرایط، قدرتمند تر عمل می کنند.

لذا ایجاد بستر شفافیت مالی برای ذینفعان به این معنی است که آنها را به اطلاعات منظم در مورد امور مالی شرکت، سازمان و یا نهاد حاکمیتی مجهز کنید تا بتوانند در برنامه ریزی برای عبور از بحران ها و یا تقویت شرایط بهبود مالی، مشارکت کنند.

ادامه دارد....

پژوهشگر: سید مهدی میرحسینی

منابع:

۱. Allen, W., and Parry, T., (۲۰۲۰),”Fiscal Transparency in EU Accession Countries: Progress and Future Challenges‟,  IMF Working Paper ۰۳/۱۶۳. Washington, DC, United States: International Monetary Fund.

۲. Alt J.E., and Lassen D. D.,(۲۰۲۱) ,”Fiscal Transparency, Political Parties, and Debt in OECD Countries”, European Economic Review, Volume ۵۰, Issue ۶, pp. ۱۴۰۳–۳۹.

۳. Alt, J.E., Lassen, D., and Rose, S.,(۲۰۱۷),”The Causes of Fiscal Transparency: Evidence from the American States”, EPRU Working Paper ۰۶-۰۲. Copenhagen, Denmark: University of Copenhagen, Department of Economics, Economic Policy Research Unit.

۴. Hameed, F. (۲۰۱۵),” Fiscal transparency and economic outcomes,” IMF Working Paper,WP/۰۵/۲۲۵.Washington, DC: International Monetary Fund.

۵. Heald, D. (۲۰۱۳),” Fiscal transparency: Concepts, measurement and UK practice”, Public Administration, ۸۱(۴), ۷۲۳–۷۵۹.

۶. Hallerberg, Mark., Strauch, R., and von Hagen, J., (۲۰۰۹),”Fiscal Governance: Evidence from Europe‟, , Cambridge: Cambridge University Press.

۷. Alt, J. E., Lassen, D. D., & Rose, S. (۲۰۲۰),” The causes of fiscal transparency: Evidence from the US States,” IMF Staff Papers, ۵۳(Special Issue), ۳۰–۵۷.

۸. Andreula ,Nicoló , Chong, Alberto , Jorge, Guillén(۲۰۱۹),”Institutional Quality and Fiscal Transparency”, Inter-American Development Bank/ IDB working paper series ; ۱۲۵.

۹. BEATTRICE VLADU, ALINA and CUZDRIOREAN, DAN DACIAN,” Financial transparency and earnings management: insights from the last decade leading journals published research”, Revista de Comptabilitat i Direcció, Vol. ۱۶, any ۲۰۱۳, pp. ۱۲۹-۱۶۰.

۱۰. Arbatli ,Elif & Escolano ,Julio(۲۰۱۲),” Fiscal Transparency, Fiscal Performance and Credit Ratings”, IMF Working Paper, International Monetary Fund, Publication Services

۱۱. Akitoby, Bernardin and et.al(۲۰۲۰),”Improving Fiscal Transparency to Raise Government Efficiency and Reduce Corruption Vulnerabilities in Central, Eastern, and Southeastern Europe FUND”, IMF Working Paper, International Monetary Fund, Publication Services

۱۲. Montes, Gabriel Caldas & Bastos, Júlio Cesar Albuquerque & de Oliveira, Ana Jordânia(۲۰۱۹), "Fiscal transparency, government effectiveness and government spending efficiency: Some international evidence based on panel data approach", Economic Modelling, Elsevier, vol. ۷۹(C), pages ۲۱۱-۲۲۵.