کشورهای توسعه یافته چگونه بازار سینما را گسترش دادند؟

هم‌اکنون پنج کشور بزرگ جهان از نظر تعداد سالن‌های سینمایی مجموعا نزدیک به ۱۲۰ هزار سالن سینمایی فعال دارند که بزرگ‌ترین تبادلات مالی سینمای جهان را رقم می‌زنند. در ایران هم به ویژه در یک دهه اخیر تلاش‌های بسیاری برای توسعه سینما در شهرهای مختلف کشور انجام شده؛اما با وجود این همچنان تعداد سینماهای ایران به نسبت جمعیت رقم امیدوارکننده‌ای نیست. البته افزایش فروش سینماها در پنج سال اخیر باعث شده است تا روند توسعه سالن‌های سینمایی در کشور شتاب نسبی بگیرد.

طرح‌هایی که اخیرا با عنوان سینما سیار، ‌اکران دوباره فیلم‌های نوستالژیک، افزایش تعداد سرگروه‌ها یا حذف آنها، درجه‌بندی سنی فیلم‌ها و ... در حال انجام است یا انجام شده در راستای توسعه مصرف سینمایی در کشور در حال انجام است. اما آیا این تصمیم‌ها می‌تواند ضمن حفظ بازار کنونی،به توسعه آن و افزایش تعداد سینماروهای ایرانی بینجامد؟ اگرچه‌به‌نظر می‌رسد که تصمیم‌های‌یاد شده می‌تواند حفظ‌کننده بازارهای سینمایی ایران باشد، اما چندان پایه و مایه محکمی برای توسعه بازار ندارند. توسعه بازارها نیازمند ایجاد شرایطی است که شهروندان بیگانه با سینما را مجاب به دیدن فیلم‌ها در سالن‌های سینمایی کند. این اتفاق نیازمند طراحی برنامه‌هایی برای معرفی جذابیت سینما به این دست از شهروندان و فراهم کردن زمینه‌هایی برای استفاده آنان از سینما است.

مقایسه با کشورهای توسعه یافته

در مقام مقایسه آمریکای شمالی (بازارهای ایالات‌متحده و کانادا) با حدود ۳۶۰ میلیون نفر جمعیت، تقریبا ۴۴ هزار سالن سینما دارد؛ یعنی جمعیت آنها ۵/ ۴ برابر جمعیت کشور ماست و تعداد سینماهای آنها ۸۰ برابر سینماهای ما. حتی چین که جمعیتش به یک و نیم میلیارد نفر نزدیک شده هم در مجموع ۴۱ هزار سینما دارد. همچنین می‌توانیم تعداد سینماهای ایران را با کشورهایی که جمعیتی کمتر از جمعیت کشورمان دارند هم مقایسه کنیم. فرانسه و بریتانیا که کمتر از ایران هم جمعیت دارند، به ترتیب صاحب ۵ هزار و ۹۸۱ و چهار هزار و ۱۰۰ سینما هستند. یعنی نزدیک به ۱۰ برابر سینماهای کشور ما است. در کشور ما آمار دقیقی از سینماهای فعال وجود ندارد،‌ با این حال مجموع سالن‌های سینمایی بزرگ و کوچک در کشور کمتر از ۶۰۰ سالن است.

بازخوانی یک نمونه

خبرگزاری فارس در گزارشی درباره وضعیت فرانسه در میان بازارهای سینمایی اروپا نوشته است که این کشور با حدود ۶۰۰۰ سالن سینما، بیشترین سهم را در قاره اروپا دارد؛ اما این رکورد چگونه به دست آمده است؟ اگر از جایگاه ریشه‌دار هنر هفتم در فرانسه بگذریم و صرفا اقدامات دولتی را در نظر بگیریم، دولت فرانسه برای تشویق شهروندان خود به تماشای فیلم‌ها، نخستین دوره کارناوال‌های سینمایی و در واقع یک جشن را در سال ۱۹۸۵ میلادی برپا کرد و در حاشیه آن ابتکاراتی برای تشویق مردم به دیدن فیلم در سینما ارائه شد؛ از جمله پیشنهاد خرید دفترچه سینما به قیمت ۱۵ سانتیم برای هر فیلم. (هر سانتیم یک‌صدم فرانک فرانسه بود).

این ایده که در زمان خود بسیار جذاب بود، به علاقه مندان اجازه می‌داد تا در یک روز مشخص به دفعات و با قیمتی ارزان به سینما بروند و همین امر موجب موفقیت بالای این رویداد شد. تا جایی که تنها طی یک روز بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر به سالن‌های سینما در فرانسه رفتند. به نوشته روزنامه لوفیگارو، در آن سال به مناسبت برگزاری جشن سینما تعداد مراجعه‌کنندگان به سینما بالغ‌بر ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر شد. در سال‌های دهه ۹۰ و ۲۰۰۰ میلادی تغییرات و ابتکاراتی نظیر رواج کارت اشتراک فیلم در حوزه سینما صورت گرفت. همچنین از سال ۱۹۹۳ جشن سینما از یک روز به سه روز و در سال ۲۰۱۱ به ۴ روز افزایش یافت. در پی این ابتکارات و سایر رویدادهایی که موجب تقویت جایگاه سینما شد (مانند بهار سینما) تعداد تماشاگران در سال ۱۹۸۸ به ۴ میلیون نفر در سال ۱۹۹۷ افزایش یافت و در سال ۲۰۰۹ این رقم از مرز ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر نیز فراتر رفت.

جمال‌کامیاب، رایزن‌فرهنگی ایران در فرانسه معتقد است که اگر چه مبانی اصلی این رویداد سینمایی همان اصول اولیه یعنی کمک به تماشاگران به شناخت بهتر سینما، دادن نگاهی فراملی، متنوع و... است، اما این جشن در هر سال تفاوت‌هایی با دوره‌های قبل دارد تا همچنان بتواند سالن‌های سینما را پررونق نگاه دارد. در این میان، از نقش جشنواره‌های بین‌المللی همچون «کن» نباید به سادگی گذر کرد. این جشنواره که هفتاد و دومین دوره خود را پشت سر گذاشته است، یکی از معتبرترین رویدادهای سینمایی محسوب می‌شود که البته در سال‌های اخیر بیشتر سعی در تقسیم جوایز و راضی نگاه داشتن مهمانان خود دارد.

در کنار نمایش فیلم، حاشیه‌های غیرسینمایی و پرزرق و برق این جشنواره همواره از متن آن پررنگ‌تر بوده که ترویج مد و سبک زندگی لاکچری هم از جمله آنهاست. سعید مستغاثی، منتقد سینما در این باره می‌گوید: محل برگزاری مراسم بعد از افتتاحیه و اختتامیه این دوره از جشنواره کن، هتل «مجستیک باربر» بود که فقط مبلغ ۳۱۵ هزار دلار برای غذای میهمانان فاکتور کرد! همه این بریز و بپاش‌ها در کنار مراسم فرش قرمز از کن، جشنواره‌ای ساخته که حاشیه‌های آن از متن فیلمیک و سینمایی‌اش بیشتر است.