حاشیه های شروع جشنواره جهانی فیلم فجر با حضور ابراهیم حاتمی کیا

رنگ، نور، موسیقی عناصری است که با اعجاز هنر هفتم میهمان شهر تهران شده است. گذر سینما در خیابان برادران مظفر، جنب سینما فلسطین پایتخت‌نشینان را به ضیافت بین‌المللی سینما دعوت می‌کند؛ جایی که شامگاه چهارشنبه ۲۸ فروردین ماه سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر به صورت رسمی کلید خورد. اگر چه به تعبیر معروف کاخ جشنواره برای چهارمین دوره پیاپی پردیس سینمایی چارسو است اما برگزار کنندگان جشنواره تصمیم گرفتند امسال همچون سال گذشته شروع جشنواره را در سینمای مردمی فلسطین جشن بگیرند. طبق قرار وعده شده جشنواره با اکران نسخه مرمت شده فیلم «دیده بان» ابراهیم حاتمی‌کیا به عنوان اولین فیلم دفاع مقدسی که حضور در جشنواره‌های بین‌المللی را تجربه کرده، آغاز شد و در همین نقطه آغازین کنایه‌های هوشنگ گلمکانی منتقد قدیمی سینما به این فیلمساز و پاسخ حاتمی‌کیا تنور اخبار جشنواره را داغ کرد.

حاتمی‌کیای محبوبی که فیلم می‌ساخت نه جنجال

در مراسم افتتاحیه و پیش از نمایش فیلم «دیده‌بان»، ابراهیم حاتمی‌کیا در پاسخ به کنایه هوشنگ گلمکانی مبنی بر پررنگ شدن جنجال‌سازی‌ها نسبت به فیلمسازی‌اش در سال‌های اخیر با خنده معناداری مبنی بر این که خودت شوخی را باز کردی، گفت که در زمان حال زیسته و به آنچه اتفاق افتاده واکنش نشان داده است و واکنش‎هایش مانند فیلم‌هایش است: «آنچه که بروز دادم از فیلم‌هایم می‌آید. من از پارسال تا کنون چهارصد روز است که صحبت نکردم اما یک جمله من می‌تواند موج به راه بیندازد و فقط من نیستم که از این حرف‌ها می‌زنم.»

او صحبت‌هایش را با اشاره به پوستر فیلم «دیده بان» آغاز کرد: «آن عکسی که روی پوستر می‌بینید برای سی سال پیش است که من جوان بودم ولی الآن موهایم سفید شده است. آن جوان ۲۷ ساله الآن ۵۷ ساله است. در حال حاضر پدربزرگ هستم و مسائل دیگری برایم مسأله است.»

حاتمی‌کیا در ادامه تأکید کرد: «من همیشه در زمان حال زیسته‌ام و به آنچه اتفاق افتاده واکنش نشان داده‌ام. زمانی که «دیده‌بان» را ساختم، موج عقب‌نشینی‌ها شروع شده بود. کتاب «فرمان موج» و «دیده‌بان» با هم چاپ شده بود و قرار بود این فیلم‌ها ساخته شوند اما وقتی خواستم فرمان موج را که البته ساخته نشد، بسازند فاو سقوط کرد و جلوی من را گرفتند ولی من دیده‌بان را گسترش دادم و این فیلمنامه شکل گرفت. فضایی که در این فیلم مطرح است، یعنی آن خط حامل یا احساس من به عنوان فیلمساز، نسبت به آن دوران است یعنی عقب‌نشینی‌ها، بد بودن اوضاع و اگر لازم باشد دیده‌بان مجبور است جای خودش را هم بکوبد و این اتفاق تا زمان فیلم مهاجر و به وقت شام هم ادامه پیدا کرد. من همیشه این راه را دنبال کردم. گاهی ضعیف‌تر و گاهی قوی‌تر بودم.»

این فیلمساز صحبت‌هایش را با تشکر از فیلمخانه ایران برای مرمت آثار سینمای ایران به پایان رساند: «اگر این کار را نکنند، بچه‌های ما وقتی نسخه‌های قدیمی این فیلم‌ها را می‌بینند فکر می‌کنند از دوران چارلی چاپلین عقب‌تر است، چون فیلم‌های چاپلین شفاف‌تر و فوکوس‌تر از فیلم‌های ماست.»

هوشنگ گلمکانی منتقد سینما که پیش از حاتمی کیا، روی سن حاضر شده بود تا درباره سینمای جنگ سخن بگوید از «دیده‌بان»، «پرواز در شب» و ابراهیم حاتمی‌کیا و رسول ملاقلی‌پور به عنوان شروع‌کنندگان این نوع فیلم‌ها در سینمای ایران نام برد و با این عبارات سخنان کنایه‌آمیزش به حاتمی‌کیا را آغاز کرد: «چه فیلم‌های حاتمی‌کیا را دوست داشته باشیم یا دوست نداشته باشیم، او یکی از مهم‌ترین فیلمسازان سینمای ایران است.»

این منتقد در ادامه گفت که این فیلم مربوط به زمانی است که حاتمی‌کیا بیشتر فیلم می‌ساخت تا اینکه جنجال به پا کند، گلمکانی عنوان کرد حاتمی‌کیایی که فیلم می‌ساخت را بیشتر از حاتمی‌کیا جنجال‌ساز دوست دارد: «او در سال‌های اخیر از هر فرصتی برای جنجال استفاده می‌کند ولی من هنوز هم آن حاتمی‌کیا را بیشتر دوست دارم. می‌خواهم برادرانه به او توصیه کنم که فیلم‌هایش را بسازد، چون وقتی جنجال به پا می‌کند برای منتقدان قضاوت درباره فیلم‌هایش را سخت می‌کند. حتی برای دوستدارانش.»

اسکندری و کیانیان با لباس امدادگران هلال احمر

آیین افتتاحیه جشنواره مراسمی جمع و جور بود که با امضای تفاهمنامه بین علی اصغر پیوندی رئیس جمعیت هلال احمر کشور و رضا میرکریمی دبیر سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر آغاز شد. طبق این تفاهمنامه جشنواره جهانی فیلم فجر به عنوان «سفیر مهربانی» معرفی شد و جلیقه جمعیت هلال احمر از طرف پیوندی به میرکریمی تقدیم شد. در ادامه رضا کیانیان و ستاره اسکندری در حالی که لباس امدادگران هلال احمر را بر تن داشتند، کیک سی‌و هفتمین دوره جشنواره جهانی فجر را برش زدند. رضا کیانیان در خوشامدگویی‌اش به میهمانان یادآور شد که تمامی عواید فروش بلیت و محصولات فرهنگی این دوره جشنواره به هموطنان سیل‌زده اختصاص می‌یابد. رضا کیانیان همچنین راجع به ویژگی‌های این دوره جشنواره همچون کم خرج بودن و برگزاری گذر فرهنگی در خیابان برادران مظفر همزمان با اعیاد شعبانیه و تأثیر آن در شهر گفت و در ادامه با اشاره به نمایش ۱۶۰ فیلم از علاقه‌مندان جدی سینما خواست فرصت تماشای این فیلم‌ها را که برخی‌شان برای اولین بار در ایران نمایش داده می‌شود از دست ندهند.

رونمایی از بازماندگان بخش ملی

یکی از ویژگی‌های این دوره از جشنواره رونمایی از ۲۰ فیلم ایرانی در بخش‌های مختلف جشنواره جهانی فیلم فجر است. برگزاری بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر فرصتی را فراهم کرده تا فیلم‌هایی که به هر دلیلی از بخش ملی جا مانده‌اند در این بخش فرصت حضور یابند. در اولین روز از جشنواره (پنجشنبه ۲۹ فروردین ماه) سه فیلم از این دست آثار به نمایش در آمد. در این روز از «مصائب شیرین ۲» علیرضا داوودنژاد که به خاطر طی نکردن مراسم اداری و رسمی از حضور در بخش ملی جشنواره بازماند رونمایی شد. این فیلم که یکی از فیلم‌های راه‌یافته به بخش «سینمای سعادت» است با استقبال مخاطبان و اصحاب رسانه همراه بود. داوودنژاد در این فیلم روایتی از آینده شخصیت‌های تیم مصائب شیرین یک را به تصویر کشیده است. همچنین دو فیلم «پیلوت» به کارگردانی ابراهیم ابراهیمیان و «زعفرانیه ۱۴ تیر» به کارگردانی علی هاشمی که هر دو از بازماندگان پر سروصدای دو بخش اصلی جشنواره سی‌وهفتم فیلم فجر بودند نیز در این روز به نمایش درآمدند.

گفت‌وگوی دو جانبه شهر و جشنواره

«جشنواره فقط برای فیلم نشان دادن به آدم‌ها تشکیل نمی‌شود بلکه ما می‌خواهیم پُلی باشیم که میهمان‌هایمان با فرهنگ، فضای عمومی، روان ما و مراودات مردم آشنا شوند»

این عبارات بخشی از پاسخ رضا میرکریمی در پاسخ به سؤال چندباره اهالی رسانه درباره چرایی انتخاب پردیس چارسو برای میزبانی از جشنواره جهانی فیلم فجر بود. دبیر چندساله این رویداد سینمایی که بارها بر تأثیرگذاری جشنواره‌ها و ایجاد نشاط اجتماعی در شهر تأکید کرده در سیاست‌های کلی رویدادهای شهری هم برای جشنواره تدارک دیده است. همزمان با نیمه شعبان، جشنواره جهانی فیلم فجر زندگی شبانه در شهر را با محوریت سینما به خیابان‌ها سنگفرش شده برادران مظفر واقع در ضلع شرقی سینما فلسطین کشانده است. این گذر که به وجه مردمی سینما توجه دارد از ساعت ١٧:٣٠ تا ۱۲ شب با موسیقی خیابانی، منتخبی از موسیقی‌های سینمایی، اجرای بعضی صحنه‌های فیلم‌ها با حضور هنروران، موسیقی اقوام، پنل‌های فیلمنامه‌خوانی و نمایش فیلم بساط دورهمی فرهنگی و سینمایی را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.

روز آرام چارسو، روز شلوغ فلسطین، روز پرفروغ بازار

برخلاف روز آرام چارسو، سینما فلسطین اولین روز جشنواره روز شلوغی را تجربه کرد و در این روز استقبال مردم بیش از اهالی رسانه بود. روز پنجشنبه ۲۹ فروردین ماه فیلم‌های مصائب شیرین ۲ (علیرضا داودنژاد)، شکستن همزمان بیست استخوان (جمشید محمودی)، مهین (محمد حسین حیدری)، به هنگام سقوط (ماگنوس مه یر آرنسن)، دوست عزیز من (پینگ دائو یانگ) و رفیق کوچولو (مونیکا سیمتس) در سینما فلسطین نمایش داشتند. درسواوزالا (آکیرا کوروساوا)، با آدولف چطورین (زونکه ورتمان)، پناهگی در میان ابرها (رابرت بودینا)، جوئل (کارلوس سورین)، به حال من گریه نکن انگلیس(نستور مونتالبانو، عبور از مرز (هومنگ)، یوم‌الدین (ابوبکر شرقی)، خط باریک قرمز(فرزاد خوشدست)، تپه‌های بی‌نام (هلال بایداروف)، مسافر نیمه‌شب (حسن فضیلی)، پری دریایی (امیرمسعود آقابابائیان)، تقاطع (نام رن)، عکاس (وی ژانگ)، دایی واتیا (آندری کونچالوفسکی)، گردش در خیابان‌های مسکو (گئورکی دنیلا)، دلبستگی (بوراک چویک)، مسخره‌باز (همایون غنی‌زاده)، ماجراهای اداره (الدار ریازانوف)، ایرینا (نادژدا کره‌وا)، بیوه خاموشی (پراوین مورچهال)، آنچه ما را نابود نمی‌کند (ساندرا نتلبک)، مردی که ماه را خرید (پائولو زوکا)، ساشا اینجا بود (ارنستاس یان کاوسکاس) در کنار فیلم‌های مصائب شیرین دو، پیلوت و زعفرانیه، ۱۴ تیر نیز در پردیس سینمایی چارسو به نمایش در آمد.

با وجود اینکه تحریم، بحران اقتصادی، تورم، جهش قیمت دلار و موانع بر سر مراودات بین‌المللی مسیر را برای برگزارکنندگان جشنواره سی‌وهفتم دشوارتر از گذشته کرد و حتی طبق گفته میرکریمی تا مرز تعطیلی کشاند اما بخش بازار در اولین روز پرفروغی را تجربه کرد و ۳۰۰ نفر از بخش بازار دیدن کردند که از این بین ۶۰ نفر خریداران داخلی و خارجی بودند. در این دوره از جشنواره۲۵۰ میهمان از ۵۸ کشور جهان حضور دارند و ۱۶۳ فیلم از ۶۴ کشور جهان در بخش‌های مختلف به نمایش در می‌آید.