آغاز تحولات ساختاری در بازار سینمای ایران/ چرا کمدی‌ها رکوردشکن نیستند؟

همان‌طور که پیش‌تر در همین صفحه گفتیم،‌ بازار سینما نشانه‌هایی در خود دارد که حاکی از به بن‌بست رسیدن دامنه فروش فیلم‌ها است. در چهار، پنج سال گذشته افزایش فروش سینماها، رکوردهای قابل‌توجهی را در تاریخ گیشه ثبت کرد. در این اتفاق، فیلم‌های کمدی سردمدار رکوردشکنی‌ها بودند و بیشترین رقم‌های فروش را به خود اختصاص دادند.

اما در چند ماه اخیر، بازار کمدی‌ها از تب و تاب روزها و سال‌های گذشته افتاده است. افت کیفی فیلم‌های کمدی، افزایش سواد سینمایی و گسترش فرهنگ بصری مخاطبان، گران شدن بلیت سینماها و... از مهم‌ترین عواملی هستند که بازار فیلم‌های کمدی را وارد دوران رکود کرده است. مراد ما از دوران رکود، دوره‌ای است که آرام آرام بازار کمدی‌ها رو به افول می‌گذارد و رکوردشکنی‌ها و فروش‌های رویایی و استقبال‌های قطعی یا دیگر رخ نمی‌دهد یا به ندرت اتفاق خواهد افتاد. در مقابل، بازار فیلم‌های غیر کمدی که سطح امن بازار است،‌ همچنان توانسته تا حدودی جذابیت خود را حفظ کند. بازار فروش این فیلم‌ها نوسان کمتری را تجربه کرده و به نظر می‌رسد که در ادامه نیز ثبات نسبی خود را حفظ کند.

چرا کمدی‌ها رکوردشکن نیستند؟

بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان در پاسخ به این پرسش مطلب نوشته‌اند. هرکس رویکردی خاص را برگزیده و تفسیر خاص خود را از رویدادهای امروز سینما دارد اما تقریبا همه آنها معتقدند که دست بازاریابان سینما برای مخاطبان فیلم‌ها رو شده است. گویی مخاطبان سینما با فرمول‌های تکراری فروش در سینما آشنا شده‌اند و دیگر با تبلیغات منفی و استفاده از بازیگران گیشه‌ نمی‌توان آنها را به سینما کشاند، چرا که بهترین راه تبلیغات برای یک فیلم نقل قول‌هایی است که از اطرافیان خود می‌شنوند. اما کاهش فروش کمدی‌ها اثر قابل‌توجه دیگری را نیز در بازار سینماها رقم زده است. شاید به ذهن کمتر کسی برسد که همطراز با کاهش استقبال از کمدی‌ها کدام صنف مربوط به بازار سینماها نیز آسیب می‌بیند؛ واقعیت آن است که دوستداران سینمای کمدی بیش از دیگر مخاطبان سینما از وجه سرگرمی‌ساز سینما استقبال می‌کنند. آنان مشتریان پر و پا قرص صنف‌های همراه و مهم‌ترین آنها بوفه‌های سینماها هستند.

روز گذشته احمد رادان کوپایی رئیس اتحادیه بوفه‌داران سینما و مجامع عمومی گفت: به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، وضعیت نامناسب سینما و فروش فیلم، میزان درآمد و کسب و کار واحدهای بوفه‌داری با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو شده است. اکثر فعالان و واحدهای فعال در زمینه‌ بوفه‌داری سینماها به واسطه شرایط بد سینماها و کاهش قدرت خرید، کسب‌وکار خود را تعطیل یا بسیار محدود کرده‌اند.  رئیس اتحادیه بوفه‌داران سینما و مجامع عمومی تصریح کرد: شرایط بوفه‌داران بنا بر موقعیت سینماها متفاوت است که البته موضوع فیلم و میزان فروش فیلم‌ها بر فعالیت و درآمد بوفه‌داران نیز تاثیرگذار است. از این‌رو می‌توان گفت شرایط بوفه‌داران فعال در پردیس‌های سینمایی و مراکز مهم تجاری بهتر از سینماهای تک‌سالن و دوسالن است. وی یادآور شد: درشرایط فعلی سینماهای تک‌سالن و دو‌سالن عموما رو به تعطیلی هستند و این موضوع تاثیر قابل‌توجهی بر درآمد بوفه‌داران گذاشته است.

توسعه بازار نقد؟

کاهش اثرگذاری تبلیغات فیلم‌ها از یکسو و افزایش تاثیر تبلیغات شفاهی میان مخاطبان، یک حوزه تخصصی در سینما را برجسته‌تر از پیش کرده است. منتقدهای سینما به زودی به بخش مهمی از فرآیند فروش فیلم‌ها تبدیل خواهند شد. در واقع در همه بازارهای توسعه‌یافته هنری، این منتقدها هستند که می‌توانند ارزش واقعی آثار هنری را تخمین بزنند و درباره‌اش سخن بگویند. اگرچه به نظر می‌رسد هنوز زمانش فرا نرسیده که در ایران مخاطبان سینما با توجه به نگاه منتقدان فیلم‌ها را دنبال کنند اما راهی که صنعتسینما در ایران طی می‌کند، دیر یا زود چنین موقعیتی را ایجاد خواهد کرد. به‌طور کلی فرآیندی که در حال رخ دادن است، ساخت و بافت بازار سینما را با تحولات اساسی و قابل‌توجهی روبه‌رو خواهد کرد. از مهم‌ترین آ‌نها می‌تواند کاهش اثرگذاری تبلیغات، افزایش سواد سینمایی مخاطبان، افزایش مرجعیت منتقدان سینمایی در بازار سینما و تغییر در شیوه اکران فیلم‌ها که هم‌اکنون نیز در حال رخ دادن است، باشد.

فروش فیلم‌ها

با توجه به دو روز تعطیلی سالن‌های سینما در روزهای پایانی هفته گذشته، سینماها تقریبا روزهای آرامی را پشت سر گذاشتند. در عین حال یک فیلم کمدی دیگر نیز به این مجموعه افزوده شد. فیلم «دختر شیطان» ساخته قربان محمدپور با تمام تلاشی که در تبلیغات داشت در این هفته تنها ۱۳۳ میلیون تومان فروش کرد و فیلم «ما همه با هم هستیم» کمال تبریزی با ۱۴۷ میلیون و صدرنشینی فروش در دو هفته گذشته با فروش یک میلیارد و ۵۰۰ میلیونی این هفته به رده سوم فروش سقوط کرد.

«ایکس لارج» به کارگردانی محسن توکلی و تهیه‌کنندگی محمدحسین فرحبخش هم که از روز چهارشنبه روی پرده سینماها رفت، طی این مدت موفق به فروش ۱۰۲ میلیون تومان شد که البته رقم چندان قابل‌توجهی نیست.  اما فیلم‌های اجتماعی «شبی که ماه کامل شد» نرگس آبیار و «سرخپوست» نیما جاویدی با استفاده از همان تبلیغات شفاهی که از تعاریف مخاطبان سینما برمی‌خیزد به‌مرور و با داشتن ۱۲۱ سینما برای «سرخپوست» و ۱۲۹ سینما برای «شبی که ماه کامل شد» به رتبه‌های اول و دوم فروش صعود کرده‌اند. پس در بلندمدت می‌توان فهمید اگر یک فیلم ساختار درست و قابل قبولی داشته باشد نیازی به تبلیغات آن‌چنانی و استفاده از ترفندهای بعضا نادرست فروش هم ندارد.

شایان ربیعی