«روما» چطور می‌تواند آینده صنعت سینما را متحول کند؟

فیلم سینمایی «روما» (Roma) اثر جدید آلفونسو کوارون که با سرمایه‌‎گذاری شرکت نت‌فلیکس ساخته شده به تعبیر بسیاری از کارشناسان یکی از بهترین و مهم‌ترین فیلم‌های سال میلادی ۲۰۱۸ بود.

اما روما از یک جهت با بسیاری از آثار موفق سال‌های گذشته متفاوت است. روما اثری است که توانست جهان را به تمجید وادارد، توسط میلیون‌ها نفر در سراسر جهان دیده شود، جوایز متعددی کسب کند و به یکی از شانس‌های مسلم بهترین فیلم اسکار ۲۰۱۹ تبدیل شود در حالی که صرفا برای چند هفته محدود در سینماها اکران شده است.

به این ترتیب می‌توان گفت شرکت‌هایی چون نت‌فلیکس و آمازون نه تنها عادات استفاده از فیلم و تلویزیون را تغییر داده و می‌دهند بلکه در حال حاضر شیوه ساخت و توزیع فیلم را هم به کلی دستخوش تغییراتی اساسی کرده‌اند.

در حالی که روما در بخش بهترین فیلم‌‌ اسکار امسال نامزد و برای نت‌فلیکس تاریخ‌ساز شده است، نت‌فلیکس هم نشان داده که انقلابی در شیوه پخش آنلاین فیلم به پا کرده و در واقع از این پس نمی‌توان ادعا کرد مدل نت‌فلیکس در پخش فیلم‌های سینمایی، چنانکه ادعا می‌شد ارزش فیلم‌ها را کاهش می‌دهد. این موضوع در آینده سینما تاثیری عمیق به جا خواهد گذاشت؛ فیلم‌هایی که در آینده خواهیم دید و کارگردان‌هایی که در سال‌های آینده پا به میدان می‌گذارند ممکن است همه به نوعی از این تغییرات جدید متاثر باشند.

فیلم سینمایی روما، اثر سیاه و سفید کوارون که محتواهایی چون هویت مکزیکی، خشونت اجتماعی، وضعیت طبقه کارگر و شکاف‌های اقتصادی را درون خود دارد به هیچ طریق با قالب‌های آشنای سینمای سنتی بدنه در آمریکا و جهان سر سازگاری ندارد.

البته کارگردان روما، آلفونسو کوارون ابدا با هالیوود بیگانه نیست و ساخت فیلمی چون «هری پاتر و زندانی آزکابان» را در کارنامه دارد. او موفق شد با «جاذبه» صنعت سینمای آمریکا را به تحسین وادارد و نام خود را به عنوان اولین کارگردان لاتین‌تباری ثبت کند که اسکار بهترین کارگردانی را به دست آورده است. به نظر می‌رسد این موفقیت‌های تجاری و هنری به او اجازه داد پروژه‌ای شخصی‌تر چون روما را دنبال کند. نوعی داستان زندگینامه‌ای مربوط به خود او و بالیدنش در یک خانواده طبقه متوسطی، در دهه ۱۹۷۰ مکزیکو سیتی.

با وجود همه آنچه گفته شد عجیب به نظر می‌رسد که چرا این فیلم توانست مخاطبانی نسبتا گسترده پیدا کند. یک فیلم سیاه و سفید با ریتمی نسبتا کند که با مشتی نابازیگر ساخته شده و برای یک غیرمکزیکی هیچ بافتار تاریخی مشخصی ندارد. این در حالی است که بسیاری از فیلم‌های مشابه حتی مخاطبان محدود و خاص خود را هم به سختی پیدا می‌کنند.

روما صرفا سه هفته در سینماها اکران شد و پس از آن به سرعت راهی پخش آنلاین از طریق نت‌فلیکس شد. بازه زمانی کمی که توسط نت‌فلیکس برای نمایش فیلم در نظر گرفته شده بود باعث شد بسیاری از صاحبان سینماهای زنجیره‌ای در آمریکا و مکزیک از اکران فیلم خودداری کنند. با این وجود نت‌فلیکس توانست روما را در حدود ۱۰۰۰ سالن در سراسر جهان اکران کند.

در حال حاضر نت‌فلیکس آماری از فروش روما در سینماها اعلام نکرده اما طبق آنچه می‌دانیم در مکزیک حدود ۵۰ درصد از اکانت‌های این شرکت فیلم را دیده‌اند و در واقع روما در مکزیک دومین فیلم محبوبی بوده که تا به حال استریم شده است.

به نظر می‌رسد آخرین اثر آلفونسو کوارون هم در اکران محدودش موفق عمل کرده و هم در فضای آنلاین عملکرد فوق‌العاده درخشانی داشته است. عملکردی که با چند جایزه اسکار از این هم بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت.اما ثمره همه این موفقیت‌ها احتمالا این باشد که بسیاری از کارگردان‌ها با خود گمان کنند مدل نت‌فلیکس نه تنها به کارشان صدمه نمی‌زند بلکه ممکن است باعث افزایش مخاطب فیلم‌های‌شان شود، بویژه آن دسته از فیلم‌ها که شاید در سالن‌های سینما و اکران‌های محدود شانس پیدا کردن مخاطب گسترده در سراسر جهان را ندارند.

هم‌زمان اتفاقاتی که برای روما رخ می‌دهد می‌تواند تفاوت‌گذاری عمده میان فیلم دیدن روی پرده سینما و فیلم دیدن از طریق نمایشگرهای کوچک را نیز کمرنگ‌تر کند. گرچه سینماها کماکان و در سال‌های آینده می‌توانند با بلاک باسترهای پرفروش موفقیت‌های خیره‌کننده را تجربه کنند اما به نظر می‌رسد مدل نت‌فلیکس و رفتن ِ راه روما برای بسیاری از فیلم‌هایی که با بودجه‌های اندک ساخته می‌شوند از این پس مدل هیجان‌انگیزتری باشد.

اسماعیل دلخموش