ملایر؛ منطقه کم نظیر گردشگری در غرب کشور

،ملایر از دیرباز مهد پرورش اندیشمندان بزرگی بوده که هم گام و هم نوا با مردمان مهربان و خون گرمش، در برهه‌های زمانی مختلف خوش درخشیده و آثار به جا مانده در این شهر گواه روشن فرهنگ و تمدن غنی این دیار کهن است.

در مورد وجه تسمیه این شهر مورخین اظهارداشته‌اند که نام " ملایر" ترکیبی از دو واژه " مال " به معنای خانه و واژه " آیر" معروف به" آگر" است که در زبان مادی به معنای آتش بوده، بنابراین " مال آیر" یعنی سرزمین آتش.

نظر دیگر بر این است که ملایر از واژه " مال" به معنای خانه و کلمه " آیر" به معنی آریایی‌ها بوده یعنی سرزمین آریایی ها " مل آگر" به معنای تپه آتش نیز هست؛ در آن زمان مادها با روشن کردن آتش بر روی تپهها و کوهها، اخبار و احادیث را به سایر مناطق اطراف میرساندند. گذشته از این در زمان حمله اعراب به ایران، هنگام عبور از این منطقه به آب دست نیافتند و به همین دلیل آن را " ماء لایری " به معنای آب دیده نشده خواندند.

اگرچه این منطقه از قدیم به نام ملایر شناخته شده است اما شهر فعلی آن در سال 1224 هجری قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار و توسط فرزند وی محمد علی میرزای دولتشاه، والی کرمانشاه، بنا نهاده شد و شیخعلی میرزا به پاس قدردانی از دولتشاه، نام این شهر را " دولت آباد " نامید و با توجه به جمعیت رو به رشد ملایر در سال 1236 هجری قمری بنیان بازار، مسجد، مدرسه، حمام و کاروان سرا در آن نهاده شد.

از جمله آثار باستانی و اماکن دیدنی موجود در ملایر می توان به آتشکده باستانی نوشیجان، بوستان تاریخی سیف الدوله، یخچال میرفتاح (تخریب 70 درصدی در سیل)، تالاب آق گل، دریاچه مصنوعی و مجتمع سیاحتی کوثر، عمارت قدیمی لطفعلیان، بازار سرپوشیده، سکونتگاه باستانی در شهر سامن و منطقه حفاظت شده لشگردر، اشاره کرد.

ملایر شهرستانی است با آب و هوای معتدل کوهستانی و موقعیت استراتژیکی خاص در استان همدان. این شهر در حوزه سلسله جبال زاگرس قرار گرفته و کوه‌های اطراف آن، مناظر زیبایی را به وجود آورده‌اند.

گویش مردمانش لری است و قالی‌های دست بافت آن منسوب به روستاهای کسب، ننج و جوزان شهرت خاصی دارند و عمدتاً صادر میشوند. این شهر از دیرباز در تولید انگور، کشمش، گردو، بادام و... در کشور حرف اول را میزند و محصولات متنوع آن از جمله شیره، عسل، باسلق و... به کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس صادر میشود. ملایر به دلیل غنای معادن سرب، نقره، سیلیس و فلدسپات، منطقهای مناسب برای فعالیت کارخانه‌ها و شهرک های صنعتی مختلف به شمار می رود.

برگزاری جشنواره بازی های بومی و محلی در روستاهای شاخص ملایر

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر از برگزاری جشنواره بازی‌های بومی و محلی در روستاهای شاخص ملایر در ایام باقی مانده از تعطیلات نوروز امسال خبر داد.

ابراهیم جلیلی در گفت و گو با ایسنا، افزود: جشنواره بازی‌های بومی و محلی، همایش پیاده‌روی همراه با برنامه های فرهنگی شاد و مفرح با همکاری میراث فرهنگی، بخشداری سامن، دهیاری و شورای اسلامی در روستای حسین آباد ناظم برگزار می شود.

جلیلی اظهارکرد: مسابقه سبزه آرایی، زیباترین چیدمان سفره هفت سین و پخت شیرینی خانگی، کلوچه محلی و سمنو در عمارت مصدقی در هفتم فروردین و سومین جشن بومی و محلی در روستاهای شاخص داویجان و گوراب شامل برپایی نمایشگاه صنایع دستی، عرضه سوغات، موسیقی و نقالی از دیگر برنامه های ستاد خدمات سفر به شمار می رود.

وی به برگزاری جشن بازی‌های بومی- محلی و نوروزگاه در روستای پیروزاشاره کرد و از برگزاری دومین جشن نوروزگاه همراه با پخت نان، کلوچه و آش محلی و نواختن موسقی و ساز در روستای الفاوت خبر داد.

جلیلی با بیان اینکه در 12 فروردین ماه کارناوال ماشین های کلاسیک از موزه تا بام ملایر حرکت می کند، ادامه داد: مسابقه اسب سواری در محوطه ارگ باستانی نوشیجان در 12 فروردین ماه و جشنواره بادبادک ها در بام ملایر برگزار می شود.

رییس اداره میراث فرهنگی ملایر به اجرای مسابقه طنز همزمان با روز مبعث حضرت رسول(ص) در بام ملایر و باغ تاریخی سیفیه اشاره کرد و گفت: برپایی سیاه چادر و بازارچه صنایع دستی در عمارت مصدقی و موزه ملایر انجام می شود.

وی یادآور شد: اجرای مسابقه عکاسی از مراسم نوروز و تور رایگان گردشگری  و ملایرگردی از 5 تا 12 فروردین از دیگر برنامه‌های ستاد اجرائی خدمات سفر شهرستان است، همچنین از تمامی رستورانها، نمازخانهها، مجتمع‌های بین راهی و مراکز اقامتی و رفاهی بازدیدها و نظارت های لازم صورت میگیرد.

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر با بیان اینکه امسال در قالب ستاد خدمات سفر شهرستان بیش از 40 برنامه مناسبتی ویژه نوروز برای پاسداشت این آئین کهن و جذب گردشگر اجرا می شود، افزود: رزمایش مشترک ترافیکی و خدمات سفر با حضور دستگاه‌های عضو ستاد خدمات سفر، پاک سازی محوطه ارگ نوشیجان و جشنواره بازار در محل زورخانه سنتی بازار ملایر به عنوان قدیمی ترین زورخانه استان همدان از جمله این برنامه‌ها بوده است.

جلیلی با اشاره به اینکه مراسم استقبال از مسافران نوروزی و در نخستین روز نوروز با اهدای هدیه و نواختن موسیقی محلی با حضور جمعی از مسئولین در میدان استقلال و مراسم بدرقه مسافران با همکاری شرکت راه آهن در محل ایستگاه راه آهن ملایر انجام شد، گفت: جشن استقبال از بهار نیز در محل خیابان خیام شهر ملایر با همکاری شهرداری، فرمانداری و سایر ادارات برگزار شد.

وی به برگزاری عصر شعر آئینی 5 فروردین ماه با حضور جمع کثیری از شعرا و ادبای ملایری در موزه لطفعلیان اشاره و بیان کرد: در ایام نوروز ستادهای فرعی در بخش های تابعه شهرستان تشکیل و مقرر شده هر بخش برنامه های شاخص خود را در یک روستا برگزار کند.

معبد نوشیجان؛ یادگاری از عصر باستان

کارشناس اداره میراث فرهنگی،‌ گردشگری و صنایع دستی ملایر نیز در راستای معرفی برخی از آثار باستانی این منطقه ‌گفت: بنای تاریخی نوشیجان در حدود 60 کیلومتری جنوب همدان و 20 کلیومتری شمال غرب شهر ملایر بر فراز تپه‌ای طبیعی به  ارتفاع تقریبی 37 متر قرار گرفته است.

محمد رضا بهاری در گفتگو با ایسنا، افزود: این اثر که ابتدا به صورت تپه‌ای باستانی بود از سال 1346 مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفت و پس از 6 فصل کاوش صورت گرفته،‌3 دوره تاریخی در آن شناسایی شد.

وی اظهارکرد: سازه‌های مختصر 2 دوره پارتی و هخامنشی این تپه، پس از مطالعات کافی برداشته شد و آثار اصلی شامل دژ،‌ معبد و تالار ستوندار از اوایل دوره ماد، ‌پابرجاست.

بهاری ‌ادامه داد: آثار موجود مجموعه فوق شامل دو آتشکده،‌یک تالار ستوندار و یک انبار است که کاربرد مذهبی و تجاری بنای فوق در دوره ماد را اثبات می‌کند.

این کارشناس میراث فرهنگی ملایر خاطرنشان کرد: عناصر این مجموعه به عنوان نخستین الگوهای معماری ایرانی در فلات قاره ایران از منحصربه فردترین و ارزشمندترین آثار باستانی موجود در کشور محسوب می شود.

وی افزود: معبد نوشیجان شامل بنای قدیمی جبهه غربی(نخستین نیایشگاه)، ‌تالار ستوندار(آپادانا)،معبد و آتشکده مرکزی(دومین نیایشگاه)، اتاق‌ها و انبارها(جبهه غربی)، تونل، حصار و دژ است.

بهاری یادآورشد: این اثر تاریخی ارزشمند به شماره 763 در تاریفخ 3/11/1346 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و اکنون یکی از نقاط مهم گردشگری شهرستان ملایر به شمار می رود.

موزه ملایر؛ یادگاری زیبا از معماری عصر قاجار

وی در ادامه با بیان اینکه در خیابان شهید مصطفی خمینی شهر ملایر، خانه‌ای قدیمی وجود دارد که بخشی از یک مجموعه سکونتگاهی به یادگار مانده از دوره قاجار است، گفت: سازنده و مالک اولیه این خانه،‌ مرحوم"محسن مصدقی" معروف به مصدق الممالک بوده و در عصر فتحعلی شاه قاجار به واسطه رابطه خویشاوندی که با دربار داشته با بهره گیری از معماران زبده آن دوران،‌ اقدام به ساخت این مجموعه کرده است.

بهاری با بیان اینکه بخش های سه گانه این مجموعه شامل اندرونی، ‌حسینیه و اصطبل خانه است،‌ اظهارکرد: خانه کنونی،‌ حسینیه این مجموعه بوده که بعدها توسط "مرتضی خان لطفعلیان" خریدای شد و کاربری مسکونی یافت.

وی با اشاره به اینکه این منزل در دو طبقه ساخته شده، ‌یادآور شد: سقف طبقه اول پوشیده از طاق های آجری زیباست و پوش طبقه فوفقانی آن به صورت مسطح با تیرچوبی است.

کارشناس میراث فرهنگی ملایر، ‌گفت: زیباترین بخش بنا،‌ حوض خانه است که با طاق نماهای زیبایی آجری به شیوه چهاربخشی پوشیده شده است.

وی ‌افزود: جریان آب قنات و وجود دو حوض سنگی ‌در کف،‌هوا و فضایی بسیار خنک و فرح بخشی را جهت گذر از گرمای تابستان برا ی ساکنان ایجاد کرده است.

بهاری از دیگر ویژگی‌های بارز این بنای تاریخی را تزئینات لمبه کوبی چوبی در سقف طبقه اول و وجود درهای ارسی با شیشه های الوان عنوان کرد.

وی با بیان اینکه این بنا در تاریخ 19/12/1380 به شماره 4892 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است، ‌گفت: خانه لطفعلیان اکنون با کاربری موزه،‌ معرف آداب، رسوم ، تاریخ و فرهنگ غنی مردم شهرستان ملایر است و هرساله با سیل گردشگران داخلی و خارجی مواجهه می شود.

بوستان تاریخی سیفیه؛ وقفی ماندگار برای مردم

این کارشناس اداره میراث فرهنگی ملایر در ادامه با بیان اینکه بوستان تاریخی سیفیه از قدیمی‌ترین پارک های استان همدان به شمار می رود، گفت: قدمت این پارک به دوره حکومت قاجاریان می‌رسد و در سال ۱۳۰۴ به دستور سیف الدوله، نوه فتحعلی شاه ساخته شد  و به مردم ملایر تقدیم شد.

بهاری افزود: این پارک در سمت شمال شرقی ملایر و در دامنه های کوه گرمه واقع شده و مساحتی در حدود ۱۰ هکتار دارد و در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.

وی اظهارکرد: این بوستان دارای درختان چنار کهنسال برای ایجاد سایه، حوضچه‌ها، آبنما و جنگل مصنوعی بر روی تپه هاست و جزء اولین تفرج گاه های سنتی ایران زمین است که توسط مهندسین ایتالیایی طراحی و ساخته شد.

بهاری افزود: بوستان سیفیه دارای دو استخر و مسجدی است که توسط سیف الدوله احداث شده و ساختمانی که ظاهرأ محل سکونت بانی آن بوده است، این پارک به شکل های صلیبی و بیضی ساخته شده و آب مورد نیاز آن از طریق احداث قناتی در ۸ کیلومتری زرک توسط مقنیان یزدی از کوه های اطراف به محوطه پارک انتقال یافت.

بهاری ادامه داد: در این بوستان در هر قسمت با توجه به نیاز آن از مصالح متفاوتی استفاده شده است که چند مورد از آن ها نیز عبارت از سنگ، گِل، چوب، آجر، خشت، ساروج، کاشی و ملاط گچ هستند.

این کارشناس اداره میراث فرهنگی ملایر یادآورشد: پارک سیفیه دارای یک دریاچه مصنوعی هم است، که با امکانات مناسب کمی بالاتر از پارک در سال‌های اخیر ساخته شده که یکی از جاذبه های توریستی ملایر به شمار می رود و هر روز اهالی و گردشگران از این دریاچه بازدید می کنند و با قایق های پدالی در دریاچه مصنوعی گشت می زنند.

وی بیان کرد: آبنما و آبشار، شهر بازی، سینمای ۴ بعدی، جنگل مصنوعی بر روی تپه‌ ها و … از دیگر جاذبه هایی که در این پارک قدیمی وجود دارد.

یخچال میرفتاح؛ بنایی گنبدی شکل و منحصر بفرد

بهاری همچنین بیان کرد: یخچال میرفتاح نیز یکی از آثار دوره قاجاریه در شهر ملایر است که توسط شخصی به نام "میرفتاح" از آجر ساخته شده و به شکل گنبد بوده و در مسیر بلوار ملایر به بروجرد قرار دارد.

وی با اشاره به اینکه ارتفاع بنا از کف تا گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیره یخ ۴ متر بوده و دارای دو ورودی است، افزود: یکی از درها به شکل دهلیز بوده که مخصوص ریزش و تخلیه یخ و دیگری که محل رفت و آمد بوده است، با پلکانی به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شود.

این کارشناس اداره میراث فرهنگی ملایر اظهارکرد: ضخامت دیوارهای گنبد در قسمت تحتانی ۹۲ سانتی‌متر و در بالا به سه ردیف آجر ۲۰ سانتی‌متری می‌رسد و تنها عامل تزئینی بنا دو ردیف آجرکاری است که به شکل کمربندی و به ضخامت ۲۲۰ سانتی‌متر، داخل بنا را پوشانده است.

بهاری خاطرنشان کرد: در قسمت بیرونی و داخلی یخدان نیز دو ردیف خشت به کار رفته که نقش عایق را داشته و در فصل تابستان مانع از نفوذ گرما و ذوب شدن یخ‌ها می‌ شده و درحال حاضر با پیگیری مسئولین، محوطه اطراف یخچال برای جذب گردشگر در حال  بازسازی است.

براساس این گزارش، این یخچال در سیل چند روز گذشته که بیشتر شهرهای کشور را دربرگرفت، 70 درصد آن تخریب شد.

مینی ورد؛ یک پروژه عظیم با قابلیت بالای جذب گردشگر

شهردار ملایر نیز با بیان اینکه قرار بود 138 المان از آثار فاخر و برجسته تاریخی و باستانی جهانی و ملی در پروژه مینی ورد تحت عنوان " جهان کوچک" طراحی و ساخته شود، گفت: با پیگیری های شهرداری ملایر امسال 2 میلیارد تومان اعتبار از محل سازمان برنامه و بودجه برای این پروژه درنظر گرفته شده است.

حسین بابائی در گفت و گو با ایسنا، منطقه همدان با اشاره به اینکه این پروژه یک طرح تفریحی – توریستی بزرگ با وسعت بسیار است، افزود: درحال حاضر 30 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تکمیل آن یکی از اولویت های اصلی کار شهرداری ملایر به شمار می رود.

وی با تأکید بر اینکه مینی ورد، یک مطالبه فرامحلی است و به یک پروژ مهم استانی مبدل شده که کارشناسان برنامه و بودجه پیگیر تکمیل آن هستند، اظهارکرد: باید همه مسئولان تلاش کنند تا زیرساخت‌های لازم برای جذب سرمایه گذار به منظور اتمام و تکمیل آن فراهم شود.

بابائی تصریح کرد: مینی ورد تنها یک پروژه عمرانی نیست، بلکه قرار است فعالیت های فرهنگی، هنری، اقتصادی و اجتماعی در آن انجام شود و این قابلیت را دارد که بسیاری از جشنواره ها و نمایشگاه ها چون نمایشگاه صنایع دستی را در این محل برگزار کنیم.

امروز ملایر با داشتن قابلیت های فراوان گردشگری در حوزه های صنایع دستی، مناطق بکر طبیعی و روستاهای بوم گردی چون مانیزان و دره جوزان، جاذبه های گردشگری، آثار باستانی و تاریخی فراوان که اکثر آنها به ثبت ملی رسیده‌اند و از آنجاکه 2 برند و ظرفیت عظیم " شهر جهانی انگور" و " شهر ملی مبل منبت" را یدک می کشد، به عنوان منطقه کم نظیر گردشگری در غرب کشور  به شمار می رود و قادر است در ایام تعطیلات نوروز سفری ماندگار را برای مسافران و گردشگران داخلی و خارجی رقم بزند.

گزارش از: مهناز روزبهانی، خبرنگار ایسنای همدان             

انتهای پیام