گلپا: باید بگوییم «مکتب بنان»!

، سی و یکمین و آخرین نشست «آئین آوازِ» سال ۹۷ در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد؛ این برنامه به مناسبت همزمانی تقریبی با سی و سومین سالگرد درگذشت زنده‌یاد غلامحسین بنان، به بزرگداشت صاحب صدای مخملی آواز ایرانی اختصاص داشت؛ کسی که آوازهایش به قطعاتی مانند «الهه ناز» و «ای ایران» جان بخشید.

صدای بنان متوسط نیست

علیرضا فریدون‌پور خواننده‌ای که با شیوه آوازخوانی بنان آشناست در ابتدای صحبت‌هایش با خواندن قطعات کوتاهی از برخی تصنیف‌های بنان یادآور شد: متأسفانه گاهی این سو و آن سو می‌شنویم یا می‌خوانیم که از صدای بنان به عنوان صدایی متوسط یاد می‌کنند. در حالی که اساساً هیچ وجهی از آوازها و تصنیف‌های او که معرف حضور همگان است کیفیت متوسط ندارند. اتفاقاً ارزش کار بنان در این است که با وجه جدید و خوبی که برای صدای خودش تعریف کرد توانست آن آوازهای ماندگار را خلق و عرضه کند. سطح کار چنین آوازخوان بزرگی هیچ‌گاه نمی‌تواند متوسط تلقی شود و از قضا آثار گرانسنگ بنان حالا حالاها خیلی مؤلفه‌ها برای یادگیری و به کار بستن دارد.

مرتضی غزنوی مدرس و خواننده نیز در خصوص موضوع این نشست که تقسیم دوره‌های معاصر هنر آوازمان به قبل و بعد از بنان بود با رویکردی انتقادی سخنانی ایراد کرد و ارزش بیشتر را شامل دوران پیش از بنان و مشخصاً آوازهای دوره قاجار دانست.

شهرام آقایی‌پور پژوهشگری که تا کنون دو عنوان کتاب از او درباره بنان منتشر شده نیز با موضوع «آموخته‌های بنان» به مرور مراحل آموزش آواز توسط این استاد صاحب سبک و شرح استادان او پرداخت و اینکه «بنان چگونه بنان شد».

او تأکید کرد بنان راه پر پیچ و خمی را در آواز طی کرد تا با تحمل مشقت‌های بسیار توانست اینگونه در آواز بدرخشد و نام و صدایش در دل‌ها جای بگیرد.

بنان چگونه آواز ایرانی را به قبل و بعد از خودش تقسیم کرد؟

علی شیرازی خواننده نیز با موضوع «بنان چگونه آواز ایرانی را به قبل و بعد از خودش تقسیم کرد؟» گفت: بنان در هنر روح و جانی همواره عطشناک و تشنۀ دانستن داشت. او یک هنرجوی همیشگی و یک سالک واقعی بود. مصداق این شعر شاملوی بزرگ که می‌گوید: جستن، یافتن و آنگاه به اختیار برگزیدن. بنان به جای راه رفتن روی ریل‌های مشخصی که آوازخوانان دوره قاجار آن‌ها را تثبیت کرده بودند با توجه به ظرفیت‌های خودش و صدایش اتفاقاً ظرفیت‌های جدیدی را وارد آواز ایرانی کرد. مثل بم‌خوانی که افتخار کشف و اجرای این مقوله اولین بار به بنان رسید و تا کنون هم کسی نتوانسته به کیفیت بنان بم‌خوانی کند. یا تحریرهایی که روی سرضرب‌ها و خرده‌ضرب‌های تصنیف‌ها خودش برای اولین بار ابداع و ارائه کرد و فرم جدیدی از تصنیف‌خوانی را به موسیقی ما ارائه داد.

وی افزود: کاری که بنان با آواز ایرانی کرد از نظر کیفیت و اهمیت تالی ارزنده و باشکوهی است از کاری که نیما با شعر فارسی کرد و ارائه داد. یعنی به مانند نیما یوشیج که بنای نوآوری‌اش روی پایه‌های مستحکم شعر کلاسیک و کهن پارسی قرار داشت بنان نیز با وفاداری کامل به ردیف موسیقی ایرانی آوازهای نوپردازانه‌اش را ارائه کرد. ضمن اینکه بنان را می‌توان شاعر راستین آواز ایرانی نامید. او هم خیال عاطفۀ آوازش را آزاد می‌گذاشت و هم عاطفۀ خیال آواز خود را.

شیرازی اظهار کرد: تأکیدی که به صورت آکسان روی حرف لام از کلمۀ دل در قسمت «نه مجنونم که دل بردارم از دوست» از آواز دیلمان بنان دیده می‌شود نشان شاعری او در آواز است. او با این تأکید، دل دیوانۀ یک عاشق را به صورتی شاعرانه می‌خوانَد و به آواز می‌سُراید. این ابداع، نتیجۀ همان پرواز دوگانۀ عاطفه و خیال این «شاعر آوازخوان» بزرگ و مثالی است که هنوز هم نظیرش به میدان هنر موسیقی آواز ما نیامده است.

او تأکید کرد: بنان در آواز همان کاری را با شعر و ملودی کرد که شاعران با کلمات می‌کنند و در تاریخ ۱۱۳ سالۀ ضبط موسیقی در ایران شاید نخستین کسی که آواز شاعرانه را عرضه و اصلاً ابداع کرده بنان بوده باشد.

همسر بنان در ارسباران تجلیل شد / پیام تصویری گلپا

در پایان با اعلام مجری، پری بنان (پریدخت آور) روی صحنه آمد تا با حضور استادان حاضر در نشست از او تجلیل شود. در ادامه با پیوستن استادان پرشماری که به احترام بنان در این نشست گرد هم آمده بودند لوح تقدیر به امضای سعید صدرائیان رئیس فرهنگسرای ارسباران و مدیر فرهنگی هنری منطقه ۳ شهرداری تهران به بانو بنان اهدا شد.

بزرگداشت خوانندۀ صاحب سبک با گرفتن عکسی به یادگار به پایان رسید تا پرونده سلسله نشست‌های آئین آواز در سال ۹۷ با متفاوت‌ترین این نشست‌ها بسته شود. بزرگداشت بنان با پخش ویدئوکلیپی شامل سرود «ای ایران» و همخوانی حاضران در ارسباران به پایان رسید. ضمن اینکه علیرضا میرعلینقی دیگر پژوهشگری که بنا بود درباره بنان سخن بگوید به سبب بیماری از حضور در برنامه بازماند. پخش پیام تصویری اکبر گلپایگانی خواننده معاصر بنان و آوازخوان برنامه گل‌های رادیو که مختص این بزرگداشت تهیه شده بود از بخش‌های این برنامه بود.

گلپایگانی در پیامش ضمن گرامیداشت یاد و نام بنان گفت: او در آواز به چنان جایگاه رفیعی رسید که امروز باید در توصیف هنر و کارنامه و صدا و آوازهایش از عبارت «مکتب بنان» نام ببریم.

انتهای پیام