نگاهی به کپی‌برداری از اثر قدیمی «دایه‌دایه» و پخش از تلویزیون

، عصر ۲۶ آذر ماه، در خلال پخش زنده مراسمی در حوزه هنری، سرود خواندن گروهی نوجوان از شبکه سه پخش شد که ترانه‌ای متفاوت را روی ریتم و ملودی معروف «دایه دایه» (موتورچی) از مرحوم رضا سقایی خوانده بودند.

اثر دایه دایه یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آثار موسیقی استان لرستان است که پیشینه‌ای طولانی دارد؛ پیشنیه‌ای که گفته می‌شود به زمان قاجار بازمی‌گردد. این سرود تاریخی ـ تهییجی در دهه ۵۰ با تنظیم مجتبی میرزاده و با صدای سقایی اجرا شد و در سال ۱۳۸۶ در میان ترانه‌های فاخر و ماندگار ۱۰۰ سال اخیر موسیقی ایران به ثبت ملی رسید.

در متن اصلی این اثر که توسط سقایی خوانده شده، گفته می‌شود:

زینَ بَرگم بَوَنیت و اوُ مادیونم خَوَرِه مه بوُریتو سی هالوُونم

زین و برگم را به مادیانم ببندید و خبر مرا برای دایی هایم ببرید.

دایَه دایَه وقت جنگه قطار که بالا سرم پرش دِ شَنگه

ای مادر هنگام جنگ است و قطار (وسیله ای که فشنگها را آن می گذارند) بالای سرم پر از فشنگ است.

سنگرانه برمنت لشم در آریت بورتم سی دالکم بونگمه وراریت

سنگرها را خراب کنید و جنازه ام را در بیارید و جسد مرا ببرید برای مادرم تا برایم ناله و زاری کند.

موتورچی یواش بَرون دالکمه بینِم شیرش حلال بَکِم بلکه بَمیرِم

راننده یواش‌تر برو تا مادرم را ببینم و شیرش را حلال کند شاید که من مُردم...

در اینجا می‌توانید به نسخه اصلی این آهنگ گوش کنید:
 

در ادامه ویدیویی که از تلویزیون پخش شده و توسط لیلا امیدی در اختیار ایسنا قرار داده شده است را می‌توانید تماشا کنید:

در همین راستا خبرنگار ایسنا با دکتر کیوان پهلوان ـ پژوهشگر موسیقی نواحی و مذهبی ـ تماس گرفته و نظر او را درباره نحوه کپی ملودی آهنگ «دایه دایه» توسط یک گروه سرود آماتور، جویا شده است.

او در این زمینه می‌گوید: این کار چند مشکل دارد؛ اول اینکه متأسفانه در چند دهه اخیر در کشور، نوازندگان و آهنگسازان ما به طور کلی می‌خواهند در یک شب بدون هیچ زحمتی مطرح و معروف شوند. برای اینکه بخواهیم آهنگ بسازیم یا شعر جدید بسراییم، باید زحمت کشید و خواند. تقریبا خیلی از شاعران نسل جدید، به ندرت پیش می‌آید که آثار شاعرانی مانند سعدی، فردوسی، حافظ و یا مولانا را به درستی مطالعه کرده باشند.

یک شاعر تا وقتی که سعدی را بارها نخوانده باشد و صدها بیت از او حفظ نباشد و یا حافظ را به خوبی نفهمد و هزاران بیت شعر از او را حفظ نباشد، نمی‌تواند در هر سبک شعری چه نو و چه کلاسیک کار کند؛ چون دانش و ذوق ادبی او باید قوی باشد. شاعران امروزه شب می‌خوابند و صبح که بیدار می‌شوند به آنها وحی می‌شود که می‌توانند شاعر شوند و شروع به شعر گفتن می‌کنند.

او ادامه می‌دهد: در موسیقی نیز روند کار دیگر مانند سابق نیست و کپی کاری به شدت زیاد شده است. اکنون حتی برخی از خوانندگان مطرح تمامی آهنگ‌های همایون خرم و یا استاد علی تجویدی را می‌خوانند. خوانندگان امروز چه صدای خوبی داشته باشند و چه بد، مدام کارهای قدیمی را می‌خوانند و خیلی کم پیش می‌آید تولید کار جدید داشته باشند؛ چون بلد نیستند. نه شعر می‌گویند، نه ترانه و نه آهنگ خوب می‌سازند. دیگر ترانه‌سراهایی مانند رحیم معینی کرمانشاهی، بیژن ترقی و ... وجود ندارد. مشکل بزرگ ما در موسیقی و ادبیات کپی‌کاری است. حتی گاهی از کپی‌کاری نیز گذشته و دقیقا همان آهنگ را می‌خوانند ولی به صورت مفتضح و از آن اثر یک چیز خنده‌دار مانند جوک می‌سازند.

پهلوان بار دیگر به اثر دایه دایه اشاره می‌کند و می‌گوید که اثر دایه دایه زمانی به عنوان آهنگی برای رشادت، پهلوانی، قدرت و ... در یک فضای قومی و بومی ایرانی ساخته شده است. این اثر کاری دلنشین بوده ولی برخی به خود اجازه می‌دهند تا هرگونه که می‌خواهند با چنین اثر فاخر بازی کنند.

او تصریح می‌کند: نوجوانی که در این ویدیو به عنوان تک‌خوان می‌خواند، کارش تماما فالش است. کسی که این اثر را تنظیم کرده متوجه نشده که صدای تک‌خوان گروه فالش است؟ نباید با چنین اثر مهمی که برای مردم خاطره است، به این صورت رفتار کرد.

زمانی که از یک بچه کم سن و سال برای خواندن چنین سرودی استفاده می‌کنند باید مطمئن شوند که آن بچه متوجه چیزی که می‌خواند هست، وگرنه که باید از یک فرد بالغ استفاده کنند تا کار بهتری بسازند. ولی اگر بخواهند از بچه‌هایی که به دلیل کم بودن سن خود متوجه آنچه که می‌خوانند نیستند، استفاده کنند با این کار آن بچه‌ها را بازیچه خود می‌کنند.

این کارشناس موسیقی در پایان می‌گوید: زمانی که یک هنر ساختار منطقی داشته باشد تا سال‌ها ماندگار خواهد شد. مثلا آثار استاد شجریان را ۵۰ سال دیگر نیز گوش کنیم، باز هم شنیدنی است و محال است که خسته شویم و به شور و شعف نیفتیم؛ زیرا با شور شعف احساس و درایت خوانده شده است. ولی اثری که بدون درایت خوانده می‌شود نباید حتی یک بار هم به آنها گوش کرد.

، زمینه فعالیت کیوان پهلوان ترجمه، تالیف، پژوهش در مردم‌شناسی، فولکلور و موسیقی نواحی، نوازنده سازهای ضربی، پژوهش پیرامون دف و دایره در گستره ایران فرهنگی (ایران، افغانستان،هند، پاکستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان، گرجستان، ترکیه و اعراب همسایه و شمال آفریقا و اویغورستان چین) کتابی با نام دف و دایره در جهان ایرانی طی قریب به ۲۲ سال است.

فرهنگ گفتاری در موسیقی ایران، ۲۱ جلد، تهران: آرون در سال ۱۳۹۵، موسیقی و ذکر در تمدن ایران زمین، تهران: علم در سال ۱۳۹۵، موسیقی مازندران، تهران: آرون در سال ۱۳۸۸ و بیش از ۱۵ جلد کتاب دیگر از جمله کتب منتشر شده از این پژوهشگر در زمینه موسیقی و فرهنگ ایران زمین است.

همچنین قرار است به زودی دانشنامه هویت شناسی مردمان سرزمین نوروز در ۱۵ جلد، تهران: آرون، کتاب ادیان و مذاهب و ارتباط آنان با موسیقی (۳ جلد)؛ تهران: آرون و کتاب محمد رضا شاه از تهران تا قاهره ؛تهران: آرون از او منتشر شود.

انتهای پیام