ممیزی شعر به اشعار مولانا رسید!

«ترانه‌های ارسالی شما در شورای شعر بررسی شده و نیازمند اصلاح تشخیص داده شد.» فرقی نمی‌کند خواننده یا ترانه‌سرا باشید، اما حتما با این جمله که در فرم شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت ارشاد آمده است، آشنایی دارید و حالا دانستن این‌که چه شعر و کلماتی نیازمند اصلاح تشخیص داده شده هم جالب است. در مورد اخیر که برای محسن چاووشی و آلبوم قمارباز پیش آمده، شورای شعر و ترانه خواستار تغییر در اشعار مولانا شده است! این خبر در توییتر بهمن بابازاده خبرنگار حوزه موسیقی منتشر شده است. ممیزی در دفتر موسیقی وزارت ارشاد سابقه چند ده ساله دارد و اصولا در هر دوره‌ای کیفیت خاصی داشته است؛ در دوره احمدی‌نژاد صحبت از ممیزی شعرهای حافظ بود و حالا هم ممیزی به اشعار مولانا رسیده است.

گفته می‌شود که شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت ارشاد فهرستی از کلمات دارد و این کلمات و واژگان مثل شراب، می ‌یا آغوش در هر شعری که باشد با ممیزی روبه‌رو می‌شود. محمدعلی بهمنی، رئیس پیشین شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت ارشاد هم در گفت‌وگو با شهروندآنلاین وجود چنین فهرستی را تأیید کرده و حتی می‌گوید که شرایط از چند‌سال قبل هم سخت‌تر شده است: «این‌که بگویند شعر حافظ، مولانا، سعدی و دیگر شعرای نامی ایرانی اصلاح شود اصلا درست نیست. اصولا باید از آنها بخواهند که شعر دیگری را انتخاب کنند.»

البته در توضیحی هم که دفتر شعر و ترانه برای محسن چاووشی یا درخواست‌کننده مجوز داده است، خواسته‌اند که سطر ۶ حذف شود. و حالا معلوم نیست که آیا این آلبوم محسن چاووشی هم مثل آلبوم ابراهیم دوباره همان روال زمانبر را برای دریافت مجوز طی خواهد کرد یا نه. ظاهرا آلبوم قمارباز از محسن چاووشی قرار است بعد از محرم و صفر و در پاییز ۹۸ با اشعاری از سعدی و مولانا روانه بازار شود.

دست‌به‌دست شود برای پاسخگو نبودن

دفتر موسیقی وزارت ارشاد البته آنچنان که باید در این‌گونه موارد پاسخگو نیست. روز گذشته «شهروند» با مریم نقیبی، سرپرست نظارت و ارزیابی دفتر موسیقی تماس گرفت اما او همه چیز را به روابط عمومی و محمد الهیاری، مدیرکل دفتر موسیقی حواله کرد. همچنین سعید بیابانکی از اعضای شورای شعر و ترانه هم به «شهروند» گفت که تمایلی به صحبت در این‌باره ندارد و دوباره همه چیز را به دفتر موسیقی و مدیر کل ارجاع داد. در ادامه تماس‌‌های «شهروند» با مجید فروغی، مدیر روابط‌عمومی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به نتیجه نرسید.

ترانه‌هایی که مشت‌مشت مجوز گرفت

با وجود همه اصراری که شورای شعر و ترانه در برابر صدور مجوز ترانه‌ها دارد، کسانی هستند که مجوز هر ترانه‌ای را که بخواهند، می‌گیرند؛ مثل «هر بار این در رو نبند نرو» یا «با انگشت همه نشون می‌دن منو». چند وقت اخیر هم این رویه در جای خود، حسابی زیر تیغ نقد رفته است، اما ظاهرا و آن‌طور که محمدعلی بهمنی می‌گوید؛ در این‌طور موارد شرکت‌های موسیقی به شورای شعر و ترانه مسلط‌تر هستند و ظاهرا زورشان می‌چربد: «مشکل اینجاست که هیچ استانداردی برای مجوزها وجود ندارد. اصولا شعرها را با توجه به این‌که مفهومش از نظر خودشان مضر نباشد، ممیزی می‌کنند و در مقابل به شعرهای بی‌کیفیت‌تری مجوز می‌دهند.»

البته او این رویه را زاییده شرایط جدید شورای شعر و ترانه می‌داند: «در گذشته این‌طور بود که هر ۱۲ نفر عضو این شورا، درباره همه اشعار نظر می‌دادند اما از زمان افزایش کارشناس‌ها، اعضا به سه گروه تقسیم شدند. از آن به بعد، شعرهایی که به دفتر می‌رسد تقسیم بر سه می‌شود و برای بررسی در اختیار گروه‌ها قرار می‌گیرد.» ظاهرا دلیل این تغییرات افزایش حجم ورودی اشعار به شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت ارشاد بوده است تا از عقب‌ افتادن پرونده‌ها جلوگیری شود.

از زولپیدوم و ترامادول تا دست و آغوش

از سال‌ها قبل، نمونه‌های ممیزی و اظهارنظر درباره اشعار زیاد شده است اما جالب‌ترین آن، صحبت‌های پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در روزهای پایانی ‌سال ۹۶ بود که به‌طور غیرمستقیم و به بهانه بدآموزی، خواستار اضافه شدن چند کلمه به فهرست سیاه وزارت ارشاد شده بود: «در فضای مجازی شاهد موجی از ظهور خوانندگانی هستیم که برای ترامادول و زولپیدوم و داروهای اعتیادآور دیگر ترانه خوانده بودند که با آنها هم برخورد مناسب صورت خواهد گرفت.

در آشفته‌بازار مواد مخدر، سوداگران و پیاده‌نظام‌های آنها در فضای مجازی تلاش می‌کنند به روش‌های مختلفی این مواد را تبلیغ کنند.» کمی پیشتر، عبدالجبار کاکایی، شاعر و ترانه‌سرا از حذف کلماتی چون بوسه، آغوش و گرفتن دست در ترانه‌های اجتماعی صحبت‌کرده بود؛ رویه‌ای که ترانه‌های روزمینی را با خشم و عصبانیت بیشتری به زیر زمین خواهد برد.

نقل قولی هم از یغما گلرویی، شاعر و ترانه‌سرا وجود دارد که باز هم از همین ممیزی‌ها گفته است: «شعری داشتم که می‌گفت: نمی‌خواهم در آغوش موج دریا گم بشوم؛ که گفتند کلمه آغوش باید حذف شود، چون تحریک‌کننده است.»

ترانه‌هایی مجوز می‌گیرد که «هر بار این در رو» در مقابل آن فاخر است

همه ماجرا به ممیزی کلمات ختم نمی‌شود و حالا برخی ترانه‌سراها هم در فهرست حساسیت‌های ارشاد قرار دارند؛ مثل نیلوفر لاری‌پور که به «شهروند» می‌گوید: «کاری به واژه و عبارت من نداشتند، با نام من مشکل داشتند. چندبار ترانه‌هایم را بردم اما آنها را حذف کردند، به همین دلیل من هم مدتی است که دیگر با آنها کار نمی‌کنم.»

او از آلبوم‌هایی صحبت می‌کند که در گذشته اشعار آن را سروده اما به دلیل حساسیت‌ها، اسمش به‌طور کامل حذف شده است: «اسمم از آلبوم چمخاله سعید مدرس، کاملا حذف شد اما در آلبوم سعید نیکبخت اسمم را به جای نیلوفر لاری‌پور نوشتند نیلوفر تهرانی.» این ترانه‌سرا درباره ممیزی اشعار شعرای نامی ایرانی هم این‌طور توضیح داد: «ممکن است برداشت‌شان از کلماتی که در یک شعر آمده، درست نباشد، بنابراین تصورشان این است که مردم هم همان برداشت را خواهند داشت اما در برابر آن، این روزها به شعرهایی مجوز می‌دهند که «هر بار این در رو» در مقابل آن ترانه فاخر است!»

البته او معتقد است که درنهایت باید ببینیم چه کسی به چه فرمی و با چه تهیه‌کننده‌ای شعر را برای مجوز به شورا برده است، بنابراین برخی مجوز همان شعر را می‌گیرند و برخی خیر.