گزارشی از «پاسداشت زبان فارسی و فردوسی»

بر اساس خبر رسیده، سومین همایش روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی امروز (چهارشنبه، بیست و پنجم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۸) به همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با همکاری بنیاد سعدی و همراهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با حضور اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در محل تالار قلم این سازمان برگزار شد.

اشرف بروجردی در ابتدای این همایش ضمن پاسداشت این روز، اظهار کرد: می‌دانیم شاهنامه فردوسی نه تنها میراث ماندگار فرهنگ ایرانی، که شاهکاری بی بدیل در حوزه ادبیات کلاسیک جهان است. شاهنامه فردوسی پس از سه حماسه ملل باستانی بین‌النهرین، یونان و هند سروده شده و حماسه ملی ایران است؛ حماسه‌ای که با سی‌واندی سال رنج بردن حکیم توس بازسازی شده و ارزش و اعتباری جهانی یافته است.

او با بیان این‌که فردوسی با آگاهی از سنت گذشته و نیاز زمان خود به گردآوری داستان‌ها و اسطوره‌های پیشین پرداخت، گفت: شاهنامه فردوسی نگاهی به گذشته از دیدگاه مردمی است که دوران زندگی باستانی را پشت سرگذاشته‌اند و سر آن دارند که با آموختن از دیروزشان، امروز زندگی نوی را آغاز کنند. در این میان فردوسی شاهنامه را به مثابه یک دانشنامه ادبی، پیشکش فرهنگ و هویت ایرانی کرد.

بروجردی در ادامه با اشاره به ساختارهای بیرونی و درونی شاهنامه افزود: در پس شکل بیرونی شاهنامه، که تاریخ شاهنشاهی ایران است، ساختاری درونی وجود دارد، و آن توصیف پادشاهان آرمانی است، چنان‌که حکیم توس آن را در نظرداشته است. شاید این بازسازی آرمانی یکی از بزرگ ترین آموزه‌های شاهنامه برای شاعران و نویسندگان زمانه ما باشد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی شاهنامه را دانشنامه‌ای ادبی، ملی و مجموعه‌ای از معرفت آغازین مردم ایران برشمرد و بیان کرد: این عصر با توجه به مسائل ملی و فرهنگی عصری که فردوسی در آن می‌زیسته، به شیوه‌ای ادبی سروده شده است. شاهنامه اثری است که از بینش و فرهنگی قوی سخن می‌گوید که سهم ارزنده‌ای در پیشرفت کشورداری، سیاست و ادب جهانی داشته است.

او خاطرنشان کرد: فردوسی با مراحل مختلف تمدن و فرهنگ گذشته آشناست، با هویت ملی و آسیب‌هایی که روبه‌روی فرهنگ زمان او قرار گرفته آشناست، و سال‌ها رنج می‌برد تا اثری خلق کند که در اعصار و قرون متمادی نشانه و مظهر ایران باشد.

بروجردی یکی از راه‌های حراست از میراث فردوسی را حفظ نسخ شاهنامه عنوان کرد و ادامه داد: نسخی که اکثرا در ایران و آسیای میانه نگاشته شده‌اند اما بخش زیادی از آن‌ها در ایتالیا، بریتانیا، روسیه و... نگهداری می‌شوند. با وجود این که نسخ بسیاری از ایران خارج شده‌اند اما ایران گام‌هایی را برای جهانی کردن این میراث گران‌بها برداشته است. ثبت شاهنامه بایسنقری در حافظه جهانی یکی از این اقدامات بود. شاهنامه بایسنقری که در دوران تیموریان (سال ۱۴۳۰ میلادی، ۸۳۷ ق در هرات نوشته شد، اثری منحصر به‌فرد است که ایران توانست درسال ۲۰۰۷ آن را به ثبت جهانی برساند و تنها نسخه این اثر در موزه کاخ گلستان نگهداری می‌شود). این اثر اولین اثر ثبت جهانی‌شده در ایران است. علاوه بر بعد ادبی، شاهنامه بایسنقری از بعد هنری نیز ویژگی‌های برجسته بین‌المللی دارد.

او افزود: این اثر با تذهیب‌های فراوان خطاطی طلاکوب نگاشته شده است. علاوه بر این مفصل‌ترین مقدمه از میان سه مقدمه‌ای که بر شاهنامه نوشته شده مقدمه‌ شاهنامه بایسنقری است.

بروجردی با اعلام این‌که در حال حاضر پنج نسخه نفیس از شاهنامه در این سازمان نگهداری می‌شود، اظهار کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز دغدغه‌ای جدی درگردآوری نسخ شاهنامه دارد و در تلاش است در جهت حراست از این اثر، امکانی برای جذب نسخ باقی‌مانده شاهنامه درکشور و جلوگیری از خروج آن‌ها داشته باشد. نسخه‌های خطی شاهنامه فردوسی در کتابخانه ملی هم از نظر تاریخ کتاب  و هم از نظر زیبایی‌شناسی جزء نسخ نفیس محسوب می‌شوند.

در ادامه مراسم غلامعلی حداد عادل  اظهار کرد: چند سالی است که شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۲۵ اردیبهشت را در تقویم ملی ایرانیان روز پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و بزرگداشت ابوالقاسم فردوسی نامیده است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز سه سالی است که این روز را به عنوان روز زبان فارسی جشن می‌گیرد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: زبان فارسی رکن مهمی از ارکان و هویت ملی ایرانیان است و ملت ایران با زبان فارسی تعریف می‌شود، ملت ایران نه تنها به زبان و ادبیات فارسی در سراسر جهان شناخته می‌شود بلکه به زبان و ادبیات فارسی نیز افتخار می‌کند. ما افتخار می‌کنیم که صاحب زبان چندهزارساله هستیم؛ زبانی که دربرگیرنده زبان فارسی میانه و زبان فارسی باستان است.

او خاطرنشان کرد: زبان فارسی زبان مشترک ایران با دو کشور افغانستان و تاجیکستان است و زبان مشترکی است که زمینه اشتراک فرهنگی در منطقه از جمله آسیا، آسیای میانه، شبه قاره هند، آسیای صغیر و حتی بخش‌هایی از بین‌النهرین را شامل می‌شود. ما با زبان فارسی با فارسی‌زبانان معاصر ایرانی و غیرایرانی پیوند برقرار می‌کنیم، و هم با فارسی‌دانان و فارسی‌نویسان که در طول ۱۰۰۰ سال گذشته بر این زبان نقش آفریدند.

حداد عادل تصریح کرد: زبان مانند یک موجود زنده است. همان‌طور که از یک موجود زنده مراقبت می‌شود، از زبان نیز باید نگهداری شود تا پا به پای تحولات روزگار، توانایی، پویایی و نشاط خود را حفظ کند، بدین منظور فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ایران تاسیس شد و اکنون در آستانه سی‌سالگی قرار دارد.

او با اشاره به دو رونمایی در مراسم پاسداشت فردوسی و روز زبان فارسی شامل رونمایی از تالیف دوره کامل زبان و ادبیات فارسی و جلد سوم فرهنگ جامع فارسی گفت: بعد از مرحوم علامه دهخدا که حدود ۸۰ سال از دوران فعالیتش می‌گذرد، فرهنگ‌نامه جامعی برای زبان و ادبیات فارسی تالیف نشده است، کما این‌که فرهنگ سخن تا حدود زیادی این نیاز را برآورده کرده است، با این وجود فرهنگستان زبان و ادب فارسی فرهنگ‌نامه‌ای در قالب ۳۵ مجلد با در نظر گرفتن آخرین روش‌های پیشرفته در حال تالیف دارد که جلد سوم این فرهنگ‌نامه امروز رونمایی می‌شود.

حداد عادل همچنین با تشریح فعالیت گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی که در طی ۲۴ تا ۲۵ سال گذشته توانسته است ۶۰ هزار معادل فارسی برای لغات و اصطلاحات خارجی معادل‌سازی، تصویب و منتشر کند گفت: همچنین توسط گروه نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی تاکنون ۲۰۰ عنوان کتاب چاپ شده است.

رئیس بنیاد سعدی همچنین با گریزی به فعالیت‌ها و تشریح گزارشی در زمینه اقدامات این بنیاد افزود: براساس گزارش بنیاد سعدی، آمار دانشجویان و دانش آموزان فارسی‌زبان که ما در کشورهای دنیا شناسایی کردیم، حدود ۲۱ هزار نفر است. همچنین تعداد مدارس فارسی‌زبان در دنیا بالغ بر ۲۹۱ مدرسه بوده که ۱۵۷ مدرسه متعلق به جمهوری اسلامی ایران است.

او افزود: بنیاد سعدی در ۶۱ کشور جهان دارای ۷۲ نمایندگی است، که تاکنون ۲۲۳ مدرس و معلم از سوی این بنیاد انتخاب و اعزام شده‌اند و در ۲۳۱ کلاس به غیر از دانشگاه‌های فارسی‌زبان به تدریس مشغول هستند و به شش‌هزار نفر فارسی‌آموز آموزش می‌دهند.

حداد عادل در پایان با توجه به روز فردوسی و روز زبان فارسی خاطرنشان کرد: در این هزار سال زبان و ادبیات فارسی از گزند آسیب‌ها مصون بوده و امیدوارم این‌چنین نیز باقی بماند.

در این همایش  میزگردی با حضور ۱۱ نفر از سفرای کشورهای افغانستان، تاجیکستان، پاکستان،  ترکیه، فلسطین، روسیه، رومانی، سروستان، بوسنی و هرزگوین، قرقیزستان و گرجستان برگزار شد. هر یک از سفیران درباره زبان فارسی حول محورهای چگونگی آموختن زبان فارسی، جایگاه زبان فارسی در میان سایر کشورها و اهمیت توجه به زبان فارسی مباحثی را  مطرح کردند.

همچنین در بخش پایانی این مراسم با حضور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی از دوره کامل زبان و ادبیات فارسی و جلد سوم فرهنگ جامع فارسی رونمایی شد.

انتهای پیام