کشورها باید مراقب سینمای ملی خود باشند/ تاثیر مهاجرت بر فیلمسازان ایرانی

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری برنا، کارگاه «سینما، جهانی شدن هویت» با حضور شهاب اسفندیاری رییس دانشگاه صداوسیما ظهر امروز یکشنبه 1 اردیبهشت در سالن شماره 4 پردیس سینمایی چارسو برگزار شد. 

وی در ابتدا با خوشامدگویی به هنرجویان ایرانی و خارجی بیان کرد: از رضا میرکریمی که از ایده من برای بردن جشنواره به دانشگاه ها استقبال کرد، تشکر می کنم. 

وی با معرفی خود و اشاره به کارنامه کاری اش ادامه داد: من مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد را در زمینه مطالعات فیلم گرفته ام و مقطع دکترا را در دانشگاه ناتینگهام در همین زمینه گذرانده ام. تزی هم در زمینه سینمای ایران و جهانی شدن نوشته ام. مجموعه مستندی نیز با عنوان «جهانشهری ها» ساختم که شامل 14 اپیزود درباره افرادی در خانواده های چند ملیتی است. این اثر در انگلیس ضبط و از تلویزیون ایران نیز پخش شده است. همچنین درباره تاریخ برده داری و تمدن در پرو و... نیز فیلم هایی ساخته ام. 

«میلیونر زاغه نشین» مصداقی از جهانی شدن در سینما

وی پس از بیان این مقدمه درباره فیلم «میلیونر زاغه نشین» توضیح داد: این فیلم از یک کتاب هندی برداشته شده و برا ساس مسابقه ای تلویزیونی به نام «کی می خواد میلیونر بشه؟» نوشته و تبدیل به فیلم شده است. این مسابقه تلویزیونی در انگلیس پایه ریزی شد و بعدها فرمت تلویزیونی آن را سایر کشورها برداشت کردند و مسابقه های متعددی برگرفته از آن ساختند. برای مثال در ایران مسابقه «کرور کرور» با اجرای داوود رشیدی در دو شبکه تلویزیونی اجرا شد. اخیرا نیز برنامه «برنده باش» با اجرای محمدرضا گلزار برگرفته از همین فرم در حال پخش است.

اسفندیاری خاطرنشان کرد: بدین ترتیب فیلمی که توسط یک کمپانی بریتانیایی با اقتباس از یک رمان، تولید می شود و حتی به دلیل نداشتن بودجه کافی از شرکت های فیلم سرمایه گذار خارجی جذب می کند، چندین جایزه از بفتا، گلدن گلوب و... را به خود اختصاص می دهد و در گیشه هم به خوبی فروش می کند. 

وی با اشاره به دو نظر درباره نحوه بازنمایی تصویر هندی ها در این فیلم اظهار کرد: نقدهای متفاوتی درباره این که این فیلم تصویر هندی ها را چگونه در جهان بازنمایی می کند، وجود دارد. استفاده از لغت سگ در عنوان فیلم در هند اعتراضاتی را به دنبال داشت زیرا «میلیونر زاغه نشین» فیلمی انگلیسی بود که در ارتباط با مردم آنجا از واژه سگ استفاده می کرد. از سویی دیگر موفقیت های این فیلم نیز در هند برجسته شد و این که توانست تا این حد موفق باشد، نظرات مثبتی را هم جلب کرد. 

پنج فیلمساز، پنج مسیر متفاوت

رییس دانشگاه صداوسیما با اشاره به عملکرد برخی از فیلمسازان مطرح بین المللی ایران عنوان کرد: در ایران فیلمسازان مهمی در جهان نامی برای خود ایجاد کرده اند اما هریک راه متفاوتی برای خود انتخاب کرده اند. عده ای از آن ها مهاجرت را بر ماندن در ایران ترجیح داده اند، عده ای در حال رفت و آمد هستند و برخی دیگر فیلمسازی در ایران را بیشتر می پسندند اما آنچه آن ها را در جهان به شهرت رسانده، فیلمسازی در کشور خودشان است. فیلم هایی از این فیلمسازان که در کشور دیگری ساخته شد هرگز موفقیت فیلم های ساخته شده شان در ایران را به دست نیاورد. مجید مجیدی، عباس کیارستمی، اصغر فرهادی، محسن مخملباف، امیر نادری از جمله این فیلمسازان هستند. 

وی با اشاره به فیلم های امیر نادری عنوان کرد: فیلم «دونده» ساخته امیر نادری اولین فیلمی است که موفقیت بین المللی سینمای ایران را به دنبال داشت و پوستر سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر نیز عکسی از این فیلم است اما امیر نادری به نیویورک سفر کرد و در مصاحبه ای از این که نمی تواند دیگر فیلمی مرتبط به ایران بسازد، سخن گفت زیرا مرور این خاطرات او را آزار می دهد. 

فیلم های فرهادی رنگ تازه ای به جایگاه سینمای ایران در جهان بخشید

این مدرس دانشگاه با اشاره به کارنامه کاری محسن مخملباف گفت: این فیلمساز نیز جریان متفاوتی را در سینما دنبال و ابتدا در فضایی مذهبی کارش را شروع کرد. بعدها منتقد دولت شد و راهش را تغییر داد. از ایران رفت آن هم در زمانی که اصلاح طلبان بر سینما نظارت می کردند و می توان گفت شرایط حاکم بر سینما خوب بود. سپس به هند، تاجیکستان و... رفت و فیلم ساخت اما فیلم هایش خوب نبودند و آثار اخیر او در جشنواره ها دیده نشده و جایزه مهمی دریافت نکرده اند. 

اسفندیاری با بیان این که اصغر فرهادی ستاره سینمای ایران بعد از سال 2000 است، توضیح داد: وقتی که گرایش به سینمای ایران در جهان بعد از فیلم های کیارستمی کاهش می یافت، اصغر فرهادی با سبکی متفاوت که تقلید از فیلمسازان دیگر نبود، به یکباره جایگاه دوباره ای به سینمای ایران در دنیا بخشید. فیلم های او با ظاهر رئالیستی، ساختارهایی قوی داشتند. بعد از نمایش فیلم «درباره الی» همزمان با فیلمی از امیر نادری در نیویورک، نکته جالب این بود که فیلم فرهادی جایزه اصلی را دریافت کرد. 

رییس دانشگاه صداوسیما افزود: در ادامه او «جدایی نادر از سیمین» را نوشت و به فیلمنامه اش را به بسیاری از منتقدان ارائه کرد. فرهادی خود در مصاحبه ای می گفت که منتقدان، این فیلم را بیشتر کاری داخلی می دانستند نه فیلمی با ظرفیت های بین المللی شدن اما او این فیلم را ساخت و تمام رکوردها را با گرفتن دو اسکار شکست و «جدایی نادر از سیمین» به بزرگترین فیلم سینمای ایران از نظر فروش تبدیل شد.

وی به موفقیت های کیارستمی در جشنواره های بین المللی اشاره و بیان کرد: کیارستمی فیلمساز مطرح دیگر ایرانی است که بیشتر به جشنواره های خارجی نظر داشت اما قطعا این نسخه به فیلمسازان جوان نمی گوید که می توانند با همین رویکرد موفقیت های او را تکرار کنند. 

برای موفقیت در سینمای جهان باید متفاوت عمل کرد

این پژوهشگر افزود: جشنواره ها دیگر فیلمسازانی شبیه فرهادی یا کیارستمی نمی خواهند. فیلمسازی نظیر فرهادی نباید خود را تکرار کند، بنابراین اگر می خواهید مورد توجه باشید باید متفاوت عمل کنید. البته متفاوت بودن یک اجبار نیست بلکه از تجربه های زیسته فیلمساز ناشی می شود. موفق ترین فیلم ها، آثار متعلق به کارگردانانی هستند که علم و تکنیک را همزمان تجربه می کنند. 

اسفندیاری با اشاره به یک مصداق موفق از کارگردانان جوان ایرانی خاطرنشان کرد: برای مثال محمدحسین مهدویان از جمله کارگردانان جوان ایرانی است که این مسیر را طی می کند زیرا در عین حال که از سینمای شهید آوینی اقتباس کرده، فرم جدید و خودساخته ای را ارائه می کند. 

وی درباره چیره شدن یک فرهنگ جهانی بر عمده کشورها بیان کرد: دنیای بدون تنوع فرهنگی، دنیای خسته کننده ای است بنابراین باید از فرهنگ های ملی و قومی، صنایع فیلمسازی و موسیقی داخلی محافظت کنیم اما امروز متاسفانه حتی سینمای هند نیز که از صنعت فیلمسازی خود در برابر صنعت فیلم هالیوود محافظت می کند، نیز از این شرایط متاثر است. با این حال همه کشورها تلاش می کنند از فرهنگ خود و سینمایشان محافظت کنند و این بهترین واکنش در برابر سیاست جهانی شدن است. 

در ادامه یکی از هنرجویان این نقد را وارد کرد که در این نشست از سینماگرانی چون سهراب شهیدثالث یادی نشد. 

آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.

سی‌و‌هفتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر از ۱۸ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۹ (۲۹ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دبیری رضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.