کرامت انسانی از منظر قرآن کریم و ائمه علیهم‌السلام

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد نقیب با تبریک ایام ولادت امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) اظهار کرد: حضرت معصومه (س) به عنوان کریمه اهل بیت (ع) و امام رضا (ع) امام رئوف و مهربانی و کرام. هستند. این خانواده، خانواده کرم و کرامت هستند و این دهه به خوبی به نام دهه کرامت نامگذاری شده است اما در این ایام مناسب است به این مسئله بپردازیم که کرامت به چه معناست؟ و خدمت کریمانه چگونه است؟ ما برای رسیدن به خدمت کریمانه باید روش و زندگی اهل بیت (ع) را مشاهده کنیم و آنها را برای خود الگو و منش قرار بدهیم.

وی درباره معنی واژه کرامت گفت: در قرآن کریم در سوره اسرا آمده است «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ و… و.، و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم و….». اینکه در قرآن یک جا از انسان، یک جا از بنی‌آدم و یک جا از بشر استفاده می‌کند معانی خاصی دارد. در این آیه خداوند به جایگاه انسانیت اشاره کرده است. مفسران در بحث کرامت معانی متعددی دارند اما علامه طباطبایی در المیزان به معنی خوبی از کرامت اشاره دارد و می‌گوید کرامت یا تکریم کردن امری نیست که یک امتیاز به فردی بدهیم بلکه کرامت یک امر ذاتی و نفسانی است. انسان از آن جهت که انسان است کرامت دارد.

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم تاکید کرد: گاهی یک امتیازی می‌دهیم به فردی که این می‌شود فضیلت؛ اما خود کرامت یک امر وجودی و نفسانی است. در بحث حقوق بشر هم کرامت به صورت ذاتی مطرح می‌شود. خداوند هم کرامت را به انسان داده است. هر انسانی وقتی انسان است به معنی کلمه دارای عقل، فهم و شعور است دارای کرامت می‌باشد. به همین دلیل است که در روایات ما وارد شده که حرمت مؤمن از خانه کعبه بالاتر است. چون خداوند به انسان کرامت داده است و این کرامت یک امری الهی است و از باب انسانیت به تمام انسان‌ها داده شده است.

نقیب افزود: حضرت علی (ع) در نامه‌ای که به مالک اشتر می‌نویسند، می‌فرمایند: " مالک، کسانی که به تو مراجعه می‌کنند یا برادران دینی تو هستند یا اگر اینگونه نباشد انسان هستند و خداوند آنها را خلق کرده است و فرقی بین انسان‌ها نیست. " ما در دعاهای ماه مبارک رمضان که هر روزه می‌خوانیم برای تمام بشریت دعا می‌کنیم و می‌گوئیم: "اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، اللَّهُمَّ أَغْنِ کُلَّ فَقِیرٍ اللَّهُمَّ أَشْبِعْ کُلَّ جَائِعٍ، اللَّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیَانٍ اللَّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدِینٍ و …" پیامبر (ص) نیز برای کرامت ذاتی انسان ارزش و احترام قائل بود و دلسوز همگان بودند.

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با اشاره به ویژگی‌ها و روایات کریمانه گفت: در برخی روایات از باب رفتار کریمانه احادیثی وارد شده است. کریم کیست؟ کریم کسی است که قبل از اینکه از او درخواست کنیم ببخشد. اگر کسی درخواست و نیازی داشت و ما می‌توانیم آن را رفع کنیم باید این کار را انجام بدهیم. نیاز هم فقط نیاز مالی نیست بلکه در برخی موارد نیازهای روحی و معنوی است که به انسان‌ها کرامت می‌بخشد. اگر بعد از درخواست فرد آن مشکل حل شود می‌شود انفاق و یا ایثار اما کریم کسی است که قبل از آنکه از او درخواست کنند می‌بخشد. ما منتظر نباشیم شخص نیازمند به سمت ما بیاید. پیامبر (ص) یک پزشکی بود که منتظر مریض نمی‌ماند. اگر بخواهیم کرامت انسانی افراد حفظ شود نباید اجازه بدهیم فرد از ما درخواست کند. اگر مشکل او را می‌دانیم روش اهل بیت (ع) آن است که خود به سراغ رفع آن نیاز برویم.

نقیب اظهار کرد: یکی دیگر از ویژگی‌های بارز تمام اهل بیت (ع) و به ویژه امام رضا (ع) و از رفتارهای کریمانه، اعطا قبل از سوال و اجابت از دعوت است. اگر کسی از شما دعوت کرد باید آن را پاسخ بدهید. پیامبر (ص) تا جایی که مسئله‌ای خلاف وحی الهی و دین اسلام نبود دل کسی را نمی‌شکستند و تمام دعوت‌ها را پاسخ می‌دادند. بخشش قبل از پوزش نیز یکی دیگر از رفتارهای کریمانه است. یعنی قبل از اینکه دیگران درخواست پوزش کنند آنها را ببخشید، کسی که به تو بدی کرده به او خوبی کن یا کسی که با تو قطع رابطه کرده تو با او ارتباط بگیر. کم را به زیاد جواب دادن یکی دیگر از خصلت‌های کریمانه است. خداوند جان مؤمن را در مقابل بهشت می‌خرد. جان را خداوند به انسان بخشیده است اما در برابر بهشت آن را می‌خرند.

وی ادامه داد: حضرت علی (ع) در حدیثی می‌فرماید: " اگر فردی یک کلمه به من بیاموزد مرا عبد خود کرده است. " این یعنی در برابر کم زیاد بخشیدن. مداران کردن با مردم و به احترام رفتار کردن و حفظ جایگاه آنها از دیگر خصلت‌های کریمانه است. خطاهای افراد را نادیده بگیریم. خداوند می‌فرماید: وقتی انسانی با دیگری همدردی می‌کند جایگاه او بهشت است. کمک به مردم و رفع مشکلات آنها در روز قیامت چتری است که انسان را از هلاکت در امان نگه می‌دارد. بحث خطاپوشی که در جامعه امروز به آن شدیداً نیازمند هستیم یکی دیگر از رفتارهای کریمانه است. خداوند ستارالعیوب است. چرا ما در برخی موارد دوست داریم عیوب دیگران را برای سایرین مطرح کنیم.؟

بخشش قبل از پوزش نیز یکی دیگر از رفتارهای کریمانه است. یعنی قبل از اینکه دیگران درخواست پوزش کنند آنها را ببخشید، کسی که به تو بدی کرده به او خوبی کن یا کسی که با تو قطع رابطه کرده تو با او ارتباط بگی نقیب در ادامه با اشاره به رفتارهای کریمانه از جانب امام رضا (ع) خاطرنشان کرد: در کتاب عیون الاخبار رضا، جلد ۲، صفحه ۱۸۴ وارد شده است که امام رضا (ع) هیچ گاه حتی به کلمه‌ای قلب کسی را نرنجاند، این یعنی رفتار کریمانه ما گاهی کلماتی استفاده می‌کنیم که روح افراد را آزار می‌دهد. نوشته شده که امام رضا (ع) کلام کسی را قطع نمی‌کرد تا فرد به طور کامل حرف خود را بزند. هیچ گاه پای خود را جلوی کسی دراز نمی‌کرد و اگر در برابر فردی نشسته بود اگر او تکیه نمی‌داد امام نیز تکیه نمی‌داد. در موقع خنده قهقهه نمی‌زدند. وقتی سفره پهن می‌کردند تمام افراد حتی دربان نیز باید با حضرت بر سر یک سفره غذا می‌خوردند. اینها همه رفتارهای کریمانه است و حضرت از آن جهت که همه آنها انسان بودند آنها را اکرام می‌کردند.

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم گفت: اکنون در جامعه فوق‌العاده نیازمند رفتار کریمانه هستیم. اگر در منزل و یا محل کاری ما فردی است که از نظر جایگاه شغلی ضعیف‌تر از جایگاه شخص مقابل است هرگز فرد نباید او را تحقیر کند و با او بد صحبت کند. مرحوم شیخ بهایی وقتی می‌خواستند حرم امام رضا (ع) را بسازند خواستند در بالای یکی از درب‌های ورودی حرم کلمه‌ای را بنویسند که افراد گنهکار نتوانند از آنجا به حرم ورود کنند اما امام رضا (ع) با واسطه یا در عالم رؤیا به مرحوم شیخ بهایی اجازه این کار را نداند و گفتند این خانه خانه کرم است و به روی همه باز است. چه افرادی که بارها به این خانه رفت و آمد نکردند و هدایت شدند. برای امام رضا (ع) کرامت و انسانیت افراد مهم است و همواره بر این موضوع تاکید داشتند.

بحث خطاپوشی که در جامعه امروز به آن شدیداً نیازمند هستیم یکی دیگر از رفتارهای کریمانه است. خداوند ستارالعیوب است. چرا ما در برخی موارد دوست داریم عیوب دیگران را برای سایرین مطرح کنیم.

انتهای پیام