پایان شاعر مدرن رنگ‌ها

زندگی و آثار

یکتایی متولد سال ۱۳۰۱ در تهران بود و تا ۲۲ سالگی در ایران زندگی کرد. یکتایی نخستین تعلیماتش را در حوزه نقاشی در مدرسه نقاشی کمال‌الملک فراگرفت. او تحصیل در دانشکده هنرهای زیبا را نیمه‌تمام رها کرد و تحصیلاتش را در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (بوزار) ادامه داد و برای تکمیل تحصیلاتش به نیویورک رفت.  اولین نمایشگاه انفرادی او در سال ۱۳۳۰ در نیویورک برپا شد و به سرعت آثار او در محافل هنری نیویورک مورد توجه قرار گرفت. چند سال بعد آثار او در شهرهای دیگری چون واشنگتن، شیکاگو و بالتیمور به نمایش درآمد و موزه هنرهای مدرن نیویورک یک تابلو و دو طرح را از او خریداری کرد.  یکتایی جایگاه خود را به‌عنوان یک هنرمند ایرانی در مکتب نقاشان نیویورک در کنار هنرمندانی چون پال جکسون پولاک و ویلم دکونینگ تثبیت کرد.

مسیر زندگی این نقاش را به راحتی از درون کارهای وی می‌توان شناخت. در ایران، ساختار اسلامی تصویر، در پاریس فضای آزاد و پر از انگیزه این شهر و در آخر هم نیویورک و جو هیجان‌آور و پر از هیاهوی آن، جملگی در تکوین آثار یکتایی موثر بوده‌اند. با این حال پیشرفت یکتایی مسیر خطی و رو به رشدی را طی نمی‌کرد. زندگی در بین سه فرهنگ مختلف، آشنایی با مدرنیسم نیویورک و بودن در آن فضا، همه و همه برای وی شرایط بسیار خاصی را به‌عنوان یک نقاش پدید آورد. با وجود تمامی این الهامات و فضاهای هنری مناسب، یکتایی سعی داشت همواره فرهنگ ایرانی (فارسی) را در آثارش یا حداقل در ذهنش حفظ کند. در اواسط دهه ۱۹۵۰ میلادی او هم یکی از کسانی بود که کارهایش را در نمایشگاه‌های گروهی اولیه نقاشان اکسپرسیونیسم انتزاعی در گالری «استیل» در کنار آثار نقاشانی مانند دکونینگ، پولاک، نیومن و کلاین به نمایش گذاشت.

یکتایی به گواه بسیاری از منتقدان تجسمی یکی از شناخته‌شده‌ترین و صدالبته خوش‌اقبال‌ترین هنرمندان ایرانی در سطح بین‌المللی است که توانسته با تلفیق شاخصه‌های اکسپرسیونیست انتزاعی و هنر شرقی به بیانی زیبا، جسور و شخصی دست یابد. هرچند هنر وی محصول سال‌ها زندگی در فرانسه و آمریکاست، اما نوع نگاه به موضوع، انتخاب سوژه و زاویه دید تماما دل در گرو شرق دارد. ضربات سهمگین قلم‌مو بر پیکر تابلو، تلفیق بداهه رنگ‌ها روی بوم، استفاده از کاردک به‌جای قلم‌مو، به‌کارگیری رنگ‌های غلیظ و حجیم، انتخاب بوم‌های عظیم با کمپوزیسیون‌های نامتعارف همــگی حاصـل ســال‌ها هنــرورزی در مکتب‌های آوانگارد غربی است. از سویی، نگاه خاص به طبیعت بی‌جان، انتخاب رنگ‌ها با خلوصی بی‌مانند، بداهگی حاصل از نوعی مکاشفه و هجومی خودانگیخته بر بومی که بر سطح زمین پهن شده، همه رهاورد اصالت شرقی و ایرانی یکتایی است.

خیال شرقی در دستان هنرمند او به عصر حاضر کشانده می‌شود و در بیانی مدرن جلوه‌گری می‌کند و این چنین نقاشی‌های یکتایی، تجسم و بیانی جهانی می‌شود که گستره‌اش از شرق تا به غرب گسترده شده است. بسیاری از منتقدان آثار تجسمی او را نقاشی خاص توصیف کرده‌اند و معتقدند که «منوچهر یکتایی نقاش خوشبختی‌ها و حالات خوش و ظریف جهان ماست و در حالی که با شیوه‌ای نو کار می‌کند رمانتیسم و شادی‌های زندگی را فراموش نکرده‌است، مثل این است که اصلا به درد و رنج کاری ندارد و از این تاثری که بسیاری از افراد انسانی را می‌سوزاند و رنج می‌دهد باخبر نیست و در جهانی ورای جهان عادی سیر می‌کند.» تابلوهای منوچهر یکتایی، از نوع نقاشی کنشی و عمل‌گراست که رفتار هنرمند به هنگام نقاشی را در خود منجمد کرده‌اند؛ انرژی متجسد شده در حرکات سریع قلم‌مو، همراه با نوعی تشویش و سرعت اجرا، به بهترین نحو رفتار هنرمند به هنگام نقاشی را بازآفرینی می‌کند.