موزه یک "رسانه" و "بازوی تربیتی" جدید در ادبیات مطالعات فرهنگی و ارتباطاتی جهان است

، مهدی منتظر قائم در نشست موزه و رسانه‌ها که امروز به مناسب روز ارتباطات و روابط عمومی در موزه ملی علوم و فناوری ایران برگزار شد، به رابطه موزه و رسانه‌ها پرداخت و توضیح داد: این رابطه از منظر نقش و وظیفه‌ای که رسانه‌ها می‌توانند برای ترویج فرهنگ موزه برعهده گیرند یا تعاملی که موزه‌ها می‌توانند با رسانه‌ها برای پیشبرد اهداف عمومی خود داشته باشند، قابل بحث است.

وی با بیان اینکه موزه در حیات فرهنگی جامعه و انتقال تجارب نسلی در کنار سایر نهادهای فرهنگی وظایف غیرقابل انکاری دارد، اظهار کرد: ادبیات جهانی در این حوزه هنوز در فضای ایران نفوذ نکرده و ما در بهترین حالت نقش و کارکردهای اجتماعی موزه را به عنوان یک مدل در نظر می‌گیریم، این در حالی است که در ادبیات مطالعات فرهنگی و ارتباطاتی جهان معاصر به موزه به عنوان یک بازوی تربیتی جدید نگاه شده و مطالعات موزه جزو شاخه‌ها و رویکردهای پست مدرن به حساب می‌آید.

عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ذیل رابطه موزه و رسانه‌ها به نحوه حضور موزه در تکنولوژی‌های ارتباطی اشاره کرد و گفت: امروزه در این اینترنت بسترهایی وجود دارد تا افراد بتوانند در آنها گالری‌های شخصی خود را طراحی کنند، این در حالی است که در ایران بر کارکرد ارتباطی شبکه‌های اجتماعی متمرکز شده‌ایم و انواع دیگر شبکه‌های مجازی وجود ندارد. به هر صورت این حوزه ۷ الی ۸ سالی است که در دنیا پیشرفت قابل توجهی داشته و ما نیز باید جنبه حضور موزه در تکنولوژی‌های ارتباطی را پر رنگ کنیم؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود گروه‌های مختلف اجتماعی در شهرها و روستاها بخش‌های خاصی از صنعت و غیره گالری‌ها و موزه‌های کوچک خود در بستر ISP را طراحی کنند.

منتظر قائم حوزه دیگر که در دنیا اشکال جدیدی را تجربه می‌کند، حضور و کاربرد ISP در موزه‌ها دانست و تصریح کرد: باید تکنولوژی‌های جدید ارتباطی را به عنوان ابزار نمایش در موزه‌ها به کار ببریم، به گونه‌ای که تجربه زیسته مراجعه کننده ضمن بازدید دو ساعته از موزه این طور باشد که گوی یک دوره از تاریخ را در عرض دو ساعت زندگی کرده است. در این حوزه باید سرمایه‌گذاری صورت گیرد، چرا که می‌تواند بازده خوبی داشته باشد و جایگاه واقعی موزه را به جامعه ما برگرداند.

عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که دلیل آنکه موزه رسانه است، چیست؟ اظهار کرد: شباهت موزه با سایر نهادهای اجتماعی و فرهنگی این است که با انسان سروکار دارد و می‌خواهد انسان را از زوایای مختلف نشان دهد. در پاسخ به این سوال که آیا در جهان جدید می‌توان موزه را رسانه فرض کرد یا خیر، باید گفت که "دیالکتیک خود و جهان" در طول تاریخ تکامل پیدا کرده و به منظور شناخت جهان باید جهان تاریک درون را شناخت و آن را در قالب ماده بیرونی نشاند. از این منظر وظیفه موزه نیز نگهداری آرشیوسازی و در معرض دید گذاشتن اشیا، نمادها و نشانه‌هایی است که توسط انسان‌ها ساخته شده و بنابراین انباشت شناختی انسان‌ها به شمار می‌آید.

وی در همین زمینه خاطر نشان کرد: کارکرد اصلی رسانه انتقال معنا است، در حالی که اشیای موزه‌ای می‌تواند شامل چنین کارکردی باشد؛ در عین حال که از منظر شیء بودگی خود نیز دارای کارکرد بازآفرینی معنایی است.

عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه در عرصه رسانه با بازنمایی سروکار داریم، اما خود اشیا برای ما اصالتی ندارند؛ تاکید کرد: برای ما اصالت بیشتر در اصل شیء نهفته است؛ به عبارتی در اصالت‌ها ضرورتی است که قابلیت تکثیر پیدا نمی‌کنند.

وی ادامه داد: در معنای اجتماعی رسانه بودن تحول تاریخی اتفاق افتاده و در ادوار مختلف ابزارهایی ساخته‌ایم که توانستند ظرفیت‌های ارتباطی گسترده‌تری را محقق کنند، به این ترتیب چشم و گوش ما هم رسانه است یا اگر معنای ذهنی خود را ترسیم کنیم یا حتی در قالب لباس به خود بپوشانیم از این منظر خود ما هم رسانه محسوب می‌شویم. بنابراین می‌توان موزه را در معنای عام رسانه و با توجه به کارکرد انتقال معنا در آن، یک رسانه فرض کرد.

منتظر قائم در پایان تاکید کرد: اگر معنای عام رسانه را در نظر بگیریم موزه یک رسانه است و ترتیب خوبی نیز است؛ این در حالی است که اگر رسانه را رسانه‌های جمعی در نظر گیریم موزه رسانه نیست چرا که نقش‌ها و کارکردهای رسانه جمعی را ندارد در رسانه‌های جمعی محتوای واحد تولید می‌شود، در حالی که اعتبار هر موزه به اصالت و یگانگی اشیای آن است.

موزه خدمت عمومی است

حسینعلی افخمی، عضو هیات علمی و مدیرگروه دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست حاضر شد و تصریح کرد: موزه یک رسانه است اما با توجه به سرعت رسانه‌ها یک رسانه کند به حساب می‌آید و باید دید که این رسانه چطور می‌تواند از طریق حفظ میراث فرهنگی پاسداری و ترویج آن و نیز ترویج دانش جاری جامعه نقش خود در حوزه آموزش و آگاهی بخشی عمومی ایفا کند.

وی همچنین با بیان اینکه موزه‌ها می‌توانند تبدیل به خبر شوند، افزود: موزه‌ها می‌توانند با همکاری سایر موزه‌ها تنوع محتوایی ایجاد کنند؛ ضمن آنکه از طریق ارتباط با سایر کشورها محتوای موزه را به یک محتوای بین المللی تبدیل کنند.

عضو هیات علمی و مدیرگروه دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: مدیریت رویدادها در موزه می‌تواند به خلق رویداد انجامیده و انگیزه‌ای برای رسانه‌ها ایجاد کند تا از موزه سوژه خبری دربیاورند.

وی همچنین به کارکرد سرگرمی موزه اشاره کرد و گفت: این سرگرمی توأم با یادگیری است، زمانی که یک خانواده ۵ نفره از موزه بازدید می‌کنند هر کدام از آنها برداشت ویژه‌ای دارند.

وی خاطر نشان کرد: مفهوم خدمت عمومی در دولتهای رفاه بعد از جنگ جهانی دوم شناخته شده و از این منظر موزه همچون بهداشت عمومی، آموزش عمومی و حمل و نقل عمومی یک خدمت عمومی به حساب می‌آید، این در حالی است که گذر زمان ناکارآمدی و کج سلیقگی سیاستمداران گاهاً باعث می‌شود مفاهیم عمومی به گوشه‌ای برود و سرمایه عمومی ملک خصوصی از آب دربیاید.

افخمی یادآور شد: در این اندیشه که موزه یک خدمت عمومی است، روابط عمومی می‌تواند کاربری فوق العاده برای موزه داشته و در کنار آن رسانه‌های عمومی هم می‌توانند کمک کننده باشند.

عضو هیات علمی و مدیرگروه دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در پایان روابط عمومی بین المللی موزه‌ها را مورد تاکید قرار داد و گفت: این موضوع در دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای اهمیت فوق العاده‌ای دارد، اما هنوز در کشور ما عملیاتی نشده است. در حوزه رسانه‌ها تنها تبلیغ کافی نیست، بلکه باید فرصتی ایجاد شود که جامعه بازخورد خود را نشان دهد و در این صورت یک موزه پویا خواهیم داشت.

انتهای پیام