معمایی به‌ نام اکران نوروزی

اکران نوروزی یکی از مهم‌ترین رویدادهای تقویمی در سال سینمای ایران است. روزشمار تقویم سالانه سینمای ایران با جشنواره فیلم فجرآغاز می‌شود و نمایش آثار در این جشنواره سینمایی، دستاوردهای سینما در یک سال را عیان و در ویترین سینمای ایران جانمایی می‌کند. اکران نوروزی نخستین رویارویی مخاطب غیرجشنواره‌ای با فیلم‌های سینمایی است که دراین مواجهه، رقابت برای اول بودن از سوی صاحبان فیلم شکل می‌گیرد و این رقابت- که اغلب در راستای نشان دادن قابلیت‌های فیلم نیست- بالا می‌گیرد و به جنجالی به‌نام اکران نوروزی تبدیل می‌شود؛ جنجالی که در این سال‌ها هیچ گاه کارشناسی نشده و هیچ مسئول سینمایی یا سینماگری به این سؤال پاسخ نداده است که «اگر سال ۳۶۵ روز است، پس این همه عجله برای چیست؟»

مناسبت‌های تقویمی و فرصت اکران خوب

سیدجمال ساداتیان، تهیه‌کننده فیلم سینمایی «متری شیش و نیم» که عنوان بهترین فیلم منتخب مردم را در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر از آن خود کرد و نمایش این فیلم در جدول اکران نوروزی قرار گرفته، معتقد است، تولید بیش از ۱۰۰ فیلم در سال، کمبود ظرفیت نمایش آثار و نبود زمان‌های مناسب برای نمایش فیلم در طول سال از جمله عواملی است که سینماگران را مجبور به رقابت یا جنجال در ایام نوروزی می‌کند.

این تهیه‌کننده سینما همچنین تأکید کرد: ترافیک درخواست برای اکران در ایام نوروز و عید فطر بیش از هر زمان دیگری است، چراکه وجود ایام مناسبتی مانند خرداد که فصل امتحان‌ها و به نوعی فضای اندوه در آن ایام است یا ماه رمضان، ماه‌های محرم و صفر و دیگر مناسبت‌های موجود در تقویم، فرصت اکران خوب و موفق را از صاحبان فیلم‌ها می‌گیرد و بهتر است برای این مهم چاره‌ای اندیشیده شود.

پیشنهادی که مردود شد

غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش در پاسخ به این سؤال که راه برون رفت از ترافیک اکران فیلم‌ها در نوروز چیست، گفت: چندی پیش از سوی انجمن سینماداران پیشنهادی مبنی بر افزایش سرگروه  مطرح شد که پیشنهاد خوبی بود اما از سوی تهیه‌کننده‌ها مورد قبول قرار نگرفت. افزایش یک سرگروه به ۷ سرگروه موجود موجب افزایش ظرفیت‌های موجود و تنوع در نمایش آثار در ژانرهای مختلف می‌شد و همین مسأله ترکیب بهتری در اکران‌های نوروزی را پیش روی مخاطب قرار می‌داد.

سخنگوی شورای صنفی نمایش در ادامه صحبت‌های خود به ریزش مخاطب با افزایش بهای بلیت اشاره کرد و گفت: در کنار کمبود ظرفیت نمایش افزایش قیمت بلیت سینما در سالن‌های مدرن، ممتاز و مدرن از دیگر نکات مهم در استقبال یا عدم استقبال مخاطب از فیلم‌هاست که بالطبع با توجه به گران شدن زندگی این موضوع در گریز مخاطب از سینما بی‌تأثیر نیست یا حداقل خانواده‌های ۴ نفر به بالا ترجیح می‌دهند اوقات فراغت خود را کم هزینه‌تر بگذرانند. البته افزایش بهای بلیت هنوز تصویب نشده اما فاکتور مهمی در ریزش مخاطب خواهد بود. اما به هرحال معتقدم اگر سرگروه سینماها افزایش پیدا می‌کرد قطعاً شرایط بهتری برای ترافیک فیلم‌های متقاضی اکران نوروزی فراهم می‌شد.

افزایش درخواست به‌دلیل فضای تبلیغات جشنواره فیلم

سیدجمال ساداتیان فضای تبلیغاتی ایجاد شده برای برخی از بهترین فیلم‌های نمایش داده شده در جشنواره فیلم فجر را بی‌تأثیر بر درخواست‌های اکران در نوروز نمی‌داند.

تهیه‌کننده فیلم منتخب مردمی توضیح داد: هر صاحب اثری در سینما به زعم خودش درباره اکران فیلم در ایام نوروز تحلیل ارائه می‌دهد اما همه تحلیل‌ها یک نتیجه را در بردارد و آن هم بازگشت سرمایه است. اما واقعیت این است که نمایش فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر باعث دیده شدن آثار توسط طیف‌های مختلف می‌شود و همین دیده شدن‌ها خود به خود فضای تبلیغاتی مناسبی برای آثار به وجود می‌آورد که در این فضا هر تهیه‌کننده‌ای دوست دارد فیلم‌اش دیده شود و به نفع بازگشت سرمایه در ایام نوروز اکران بگیرد.

اما ساداتیان سیستم نظارت دولت برای تنظیم بازار سینما را مؤثر در سهم برداشتن هریک از صاحبان فیلم‌های خوب در اکران‌های نوروزی می‌داند و در توضیح این مطلب چنین بیان می‌کند: معمولاً در اکران نوروزی ۷ فیلم قدرتمند متقاضی نمایش هستند که تجربه نشان داده هریک از آنها با یکدیگر هم پوشانی دارند و به اصطلاح یکدیگر را می‌خورند. اما سؤال این است در این میان سیستم نظارتی دولت برای تنظیم بازار کجاست؟ به این معنی که سالی ۱۰۰ فیلم تولید می‌شود ولی از این تعداد چند فیلم امکان پرفروش شدن و جذب مخاطب را دارند و چند فیلم به جان گرفتن بازار سینما کمک می‌کنند؟ سیستم نظارتی دولت برای چیدمان درست فیلم‌ها چیست و اساساً چه پیشنهادهایی را ارائه می‌دهد؟ همان‌طور که گفتم در کنار همه سیاستگذاری‌هایی که باید اعمال شود ظرفیت‌های نمایش فیلم‌ها جای خودش را دارد و معتقدم اساساً ظرفیت اکران در سینمای ایران با توجه به سالن‌های موجود کافی نیست.

مخاطب و اشتیاق تماشای فیلم‌های آلترناتیو

علیرضا معتمدی منتقد سینما که اکران نخستین فیلم خود با نام «رضا» را در ایام نوروز در گروه سینمایی «هنر و تجربه» تجربه می‌کند، معتقد است اهمیت اکران نوروزی از این جهت است که مردم فراغت بیشتری برای سینما آمدن و سرگرم شدن دارند و این موضوع اهمیت شگفت‌آوری برای سینمای ایران به شمار می‌رود و هر اندازه که تنوع آثار بیشتر باشد دیده شدن آثار توسط مخاطب بیشتر خواهد شد.

اکران فیلم «رضا» در گروه سینمایی «هنر و تجربه» در ایام نوروز در حالی است که اساساً هیچگاه پاسخ روشنی درباره سهم اکران فیلم‌های گروه سینمایی «هنر و تجربه» در ایام نوروز داده نشده است این در حالی است که اگر فیلم‌های هنر و تجربه بدرستی و با تبلیغات مناسب به چرخه اکران نوروزی بپیوندد تنوع را بیشتر می‌کند و توجه به این بخش مهم از سینمای ایران قطعاً مخاطب‌های خود را در نوروز نیز به همراه دارد.

معتمدی هم ضمن تأیید این مطلب بیان کرد: زمانی که می‌خواستم برای اکران فیلم تصمیم بگیرم خیلی‌ها به من گفتند که اکران «رضا» را به زمان دیگری غیر از ایام نوروز موکول کنم ولی من مخالفت کردم چون معتقدم مردم هر انداره که مشغول ایام نوروز و تعطیلات عید باشند باز هم مخاطب فیلم‌های هنر و تجربه وجود دارد و برای تماشای فیلم‌های آلترناتیو به سینما می‌آیند و در نهایت مخاطب خودش را خواهد داشت.

سیستم مدیریت سینما با «هنر و تجربه» دچار رودربایستی است

بی شک با صحبت‌های معتمدی این سؤال باید مطرح شود که اساساً سهم سینمای «هنر و تجربه» در چرخه سینمای ایران چیست؟ معتمدی در پاسخ به این پرسش گفت: سیستم مدیریت و نظارت بر پخش فیلم‌ها سال‌هاست در مواجهه با این گروه سینمایی که مخاطب قابل توجهی هم دارد دچار نوعی رودربایستی است. در واقع در یک رودربایستی با مخاطب فیلم‌های آلترناتیو ایران دست به حذف این گروه سینمایی نزده است. به همین دلیل فکر می‌کنم قائل بودن سهم نوروزی به معنای آنچه در چرخه سینمای ایران به معنای گردش سرمایه اتفاق می‌افتد تا اندازه‌ای محلی از بحث ندارد مگر اینکه با تغییرات در نوع نگرش این مهم رخ دهد.

معتمدی همچنین به غربال کردن فیلم‌ها و انتخاب برای اکران‌های خوب در طول سال اشاره کرد و گفت: همه ما می‌دانیم که متأسفانه در دل سینمای ایران جریانی وجود دارد که همیشه تعدادی از فیلم‌ها را غربال می‌کنند. بنابراین سهم همه فیلم‌های خوب از سفره سینمای ایران اندک است و طبیعتاً گردش مالی اندکی دارند و نمی‌خواهند اجازه دهند فیلم دیگری ورود پیدا کند به همین دلیل است که شاهد هستیم همین جریان موجود در سینمای ایران به همین سانس‌های محدود «هنر و تجربه» چشم دارند. این در حالی است که متأسفانه شاهد هستیم کمدی‌های سخیف و دست چندم سینمای ایران را احاطه کردند و به قیمت پایین آوردن سلیقه مردم اسم آن را سینمای پرفروش در سال می‌نامند. این در حالی است که نمایش فیلم‌هایی از این دست به معنای توان سینمای ایران نیست.

پیش از آغاز جشنواره فیلم فجر و در زمانی که آثار در حال ارسال به دفتر جشنواره بودند برخی از صاحبان فیلم اعلام کردند که فیلم‌های خود را به جشنواره فیلم فجر نمی‌دهند و ترجیح این است که آثارشان در فضای بیرون از جشنواره اکران شود که به نظر می‌رسد این موضوع به نوعی استفاده از فضای تبلیغاتی جشنواره برای نفی این رویداد سینمایی است.

ساداتیان اما نظر دیگری دارد و معتقد است این موضوع برای فیلم‌های کمدی صدق می‌کند و در تشریح نقطه‌نظر خود گفت: واقعیت این است به خاطر نوع نگاه و ممیزی‌هایی که در جشنواره فیلم فجر وجود دارد این نگرانی نزد صاحبان آثار وجود دارد که موقعیت فیلم متزلزل می‌شود. در واقع راه فرار برای نیفتادن در چرخه ممیزی است که این ترجیح به وجود می‌آید برخی از صاحبان فیلم آثار خود را در جشنواره نمایش ندهند.

پریسا ساسانی