دوره انحصار رسانه‌ای به سر رسیده است

نشست چهل سال با رسانه ها سه شنبه (۲۹ آبان ماه) با حضور محمد جواد حق شناس (عضو شورای شهر)، سید محمد حسینی (وزیر پیشین ارشاد)، علی متقیان (مدیرعامل ایسنا)، محمد خدادی (مدیر عامل سابق ایرنا)، احمد بخارایی (جامعه شناس) و علیرضا دباغ (ارشناس رسانه) در فرهنگسرای رسانه و شبکه های اجتماعی برگزار شد.

محمد جواد حق‌شناس در ابتدای این نشست با بیان اینکه دشمنان انقلاب هم باور دارند انقلاب رویکرد فرهنگی داشته است، گفت: استقلال، آزادی دو شعار اصلی جمهوری اسلامی بود. نقش فرهنگ در شعارهای انقلاب هم واضح است. اگر بخواهیم رهبر انقلاب اسلامی را معرفی کنیم، قبل اینکه به هر ویژگی دیگری اشاره شود، با صفت فرهنگی ایشان را معرفی می‌کنند؛ کسی که فلسفه خوانده، فقه خوانده، شاعر است و سیاست و عرفان را می‌فهمد.

او ادامه داد: قبل از پیروزی انقلاب چهره‌هایی مثل شریعتی را داریم که از حسینیه ارشاد شروع می‌کنند. نوارها و سخنان دکتر شریعتی و شهید مطهری سعی در تغییر باور جامعه داشتند. در ادامه اعلامیه‌هایی که امام(ره) می‌نوشت و حتی شعارهای الله اکبر در این راستا کارایی داشت.

حق شناس در ادامه اظهار کرد: ما نمی توانیم با گزاره صفر و یک با مسأله برخورد کنیم. طبیعتا اگر منصفانه بخواهیم قضاوت کنیم، نمی‌شود قبل از انقلاب را یکسره رد کنیم و بعد انقلاب را هم همگی مهر تایید بزنیم. قبل از انقلاب ما شاهد رشد و پرورش جوان‌هایی بودیم که بار انقلاب را به دوش کشیدند. این اتفاق مربوط به قبل از انقلاب است. همان جوان‌ها جنگ هشت ساله را اداره کردند. اینها از بیرون نیامدند از فضای قبل انقلاب آمدند. البته روندی که در جشن ۲۵۰۰ ساله و جشن هنر شیراز رخ داد یا اتفاقاتی که بعد از رویکرد تاسیس حزب رستاخیز پیش آمد و حوزه فرهنگ تک قطبی شد اتفاقات ناخوشایندی بود که پیش از انقلاب در حوزه فرهنگ اتفاق افتاد. در حوزه کتاب و روزنامه هم وضع به همین منوال بود.

او با بیان اینکه چهار دهه پس از انقلاب را نمی شود با یک چوب راند، ادامه داد: در دوره سال‌های ۵۷ تا ۶۰ همه حضور داشتند و آزادی مطلق وجود داشت. همه عناصر فکری کار فرهنگی می‌کردند و راحت قلم می‌زدند.  نیروهایی که از سال ۳۲ سخن نگفته بودند با گرایش‌های مختلف به صحنه می‌آیند. با این حال به خاطر داستان گرایش‌هایی که در استان‌های مرزی اتفاق افتاد و یکپارچگی ملی هدف قرار داده شد با حکم دادستانی ۱۵۹ نشریه تعطیل شدند. علت دیگر هم جنگ بود. کشور در معرض ده‌ها لشگر متجاوز عراق بود که تمام قدرت‌های منطقه‌ای پشت سرش بودند. بعد از سال ۶۰ هم و به خصوص به خاطر روند جنگ مسلحانه گروه‌های سیاسی که در خیابان ها حرکت براندازانه داشتند طبیعتا فضا را تا حدودی به سمت یکسری سختگیری برد. بعد از پایان جنگ و آغاز دوره سازندگی هم روند قبلی ادامه داشت هرچند در حوزه‌های فرهنگی فضا بازتر شد. اما در دوم خرداد شاهد فضای گفتگومحوری بودیم. در آن دوره شاهد تیراژ یک میلیونی روزنامه هستیم و این نشان می‌دهد فضا برای گفتگو فراهم شده است. این فضا کج دار و مریز تا هشت سال ادامه داشت. با این حال بعد از روی کار آمدن دولت نهم شاهد یک خوانش جدید هستیم و محدودیت‌هایی را به وجود آورد. در واقع برای هر دوره می توان فراز و فرودهایی مطرح کرد.

سید محمد حسینی هم در این مراسم گفت: انقلاب ما فرهنگی بود و تحول فکری در جامعه ایجاد شد که نهایتا نظام اسلامی را حاکم کرد. رویکرد ما بعد از انقلاب متحول شد. بعد از کودتای ۳۲ وقتی نیکسون به ایران آمد، توافقاتی شکل گرفت که بر مبنای آن قرار شد ترویج های کتابهای آمریکایی توسعه پیدا کند. در نتیجه ارزش های آمریکایی ترویج شد.

وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب، ۹۰ درصد موسیقی ما وارداتی بود. در تئاتر اگر تعزیه داشتیم همان را از ما گرفته بودند. هم در فرم هم در محتوا تغییراتی داشتیم. انقلاب یک تحول فکری بود و ما دیدیم بعد از انقلاب با تکیه به اعتقادات، هم در کتاب، هم سینما و تلویزیون و ... تغییرات جدی داشتیم.

او ادامه داد: قله را که می‌بینیم متوجه می‌شویم راه زیادی داریم ولی گاهی باید برگردیم و ببینیم چه مسیر زیادی را طی کرده ایم.

حسینی مطرح کرد: قبول داریم ضعف‌ها فراوان است اما فرهنگ منحطی که رژیم ستم‌شاهی داشت تغییر کرده است. در آن دوره وجه غالبی که توسط دولت تبلیغ می شد امثال افتضاحات جشن هنر شیراز بود. حتی گزارش هایی که ساواک از واکنش مردم داشته، نشان از اعتراضات مردم بوده است. رضاخان با قلدری و بعد از کودتا با روش های نرم تلاش شد فرهنگ مردم تغییر کند.

او همچنین گفت: اگر بخواهیم روی مصادیق بحث کنیم باید ببینیم قالب فیلم های  سینمایی در آن دوره چطور بوده و الان چطور است. جایگاه بالای زنان را در هنر امروز ما را ببنید. در حوزه رسانه یک خبرگزاری فقط داشتیم که ساواک روی آن نظارت داشت. الان ۳۰ خبرگزاری فعال است.

حسینی با انتقاد از انسداد رسانه ای پیش از انقلاب گفت: در دوران پیش از انقلاب، شاه مملکت حق نداشت نخست وزیر خود را انتخاب کنید. یک شبهه‌ ای مطرح است که می گویند هر نظام دیگری هم بود شاهد تغییرات زیادی بودیم. عربستان و داستان خاشقجی مثال خوبی برای پاسخ به این شبهه است. هنوز هم در برخی از کشورها انتخابات معنا ندارد.

خدادی، مدیرعامل سابق خبرگزاری ایرنا هم با اشاره به نقش رسانه ها در حرکت فرهنگی مردم اظهار کرد:
مردم ما در ذات تک تکشان کنش‌گران فرهنگی هستند. موقعیت انقلاب ریشه در خواست مردمی داشت. رژیم سابق به تقابل با فرهنگ مردم برخاست. ما در بحبوحه انقلاب دیدیم مردم با سلیقه‌های متفاوت آمدند تا در شعار و رفتار و عمل هم اسلامیت و هم ایرانیت را نهادینه کنند.

او افزود: قبل از انقلاب ماهیت حکومت فردی بود و دستور موضوع اصلی بود و باقی هم مجری بودند. بعد از انقلاب فضای انتخاب ایجاد شد. همین که در حال حاضر جناح های سیاسی موافق و مخالف وجود دارد، این امر را ثابت می‌کند. بین آنچه بودیم و آنچه شدیم خیلی اختلاف وجود دارد اما بین آنچه باید باشیم و آنچه هستیم خیلی اختلاف
وجود دارد و باید این را قبول کنیم مثلا هنوز در برخی حوزه‌ها مثل موسیقی ایراد داریم.

خدادی تاکید کرد: به لحاظ فرهنگی در انتخابات سال ۹۶ به من ثابت شد مردم با آستانه تحمل بالا همدیگر را پذیرفته‌اند. یک دوره ای دوره انحصار بود و صاحبان قدرت رسانه می‌خواستند. در مرحله بعد رسانه به جایی رسید که تکنولوژی واردش شد که بعضاً این امر به تقابل های رسانه ای و ایجاد محدودیت منجر شد. بعدتر هر فرد با گوشی خود تبدیل به یک رسانه شد و این یعنی پایان رسانه‌های رسمی.

خدادی ادامه داد: امروز در محتوای رسانه گرفتار شده‌ایم، چون به تبلیغ عادت کرده‌ایم. ما مهارت تولید اطلاعات نداریم. رسانه محل تضارب آرا و منعکس کننده حال و هوای مردم است. شما همه ۳۰۰ تعریف فرهنگ را جمع کنید، می‌شود حال مردم، کنش ها و مناسبات مردم.

او اظهار کرد: نمی‌شود گفت در همه زمینه‌ها درجا زده ایم. ما درباره یک سری مسائل پیشرفت داشته ایم و یک جاهایی هم خیر. ما در بخش رسانه و محتوا علیرغم تضادها و چالش ها شاهدیم که رسانه پرورانده شده است. فضای مجازی را ببینید؛ موج های رسانه‌ای از اینجا شروع می شود. سواد رسانه ای مردم بیشتر شده است. در همین بحث نظارت استصوابی تضارب آرایی که شکل گرفته و موافق و مخالف حرف می زند اتفاق خوبی است. در گذشته اگر نسبت به محتوای یک کتاب تردیدی وجود داشت سیاهچال در انتظار نویسندگان بود.

احمد بخارایی، جامعه شناس نیز گفت: ارزش‌های فرهنگی پنج دسته است. اول اینکه باید دید توزیع قدرت به چه شکل اتفاق می‌افتاد. دوم بحث مردانگی و زنانگی که مسأله‌ای آشتی ناپذیر است و باید دید فرهنگ چگونه این مسأله را باز تعریف می‌کند. سوم اینکه جمع گرایی و فردگرایی را باید مشاهده کرد. چهارم نگاه دراز مدت به فرهنگ است چرا که همیشه به شکل کوتاه مدت به این امور نگاه می‌شود. پنجم فاصله گرفتن از تفاسیر متعدد است.

این استاد دانشگاه با اشاره به شاخص‌هایی در زمینه فرهنگ گفت: ما تحول فرهنگی داریم ولی انقلاب فرهنگی خیر. اگر مسامحتا بخواهیم این تعبیر را بپذیریم اشکال اینجاست که بخشی از فرهنگ برجسته می شود. اگر از فرهنگ شاخص هایش را در نظر نگیریم نمی توانیم بگوییم پیشرفت داشته ایم یا خیر.

انتهای پیام