خطر بزرگی به نام دستمزدهای غیرمتعارف در سینمای ایران

نبوی در ابتدای این برنامه گفت: مطلقاً با حضور سرمایه بخش خصوصی در عرصه تولید مخالف نیستم و معتقدم این سرمایه‌ها در سینما با استقبال مواجه می‌شود. ما در شئونات زندگی خود نوسانات و معضلاتی داریم که اگر حل نشود به بحران تبدیل می‌شود، چون چه بخواهیم چه نخواهیم بخشی از تفکر جهان سرمایه‌داری را پذیرفتم. جهان سرمایه‌داری یا به تعبیری اقتصاد بازار آزاد، منطقاً در خیلی از حوزه‌ها و ساحت‌های زندگی ما نقش‌آفرین می‌شود. این سرمایه در حوزه سینما هم می‌خواهد راه خود را باز کند. پس بپذیریم که اگر درگیر این مسأله هستیم ـ فارغ از اینکه چقدر آلوده است یا نیست ـ باید این را بپذیریم که اقتضای زیستی است که ما انتخاب کردیم.

وی با طرح این پرسش که چه با سرمایه‌های مشکوک چه باید کرد، ادامه داد: منطقا نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم و نفی کنیم. برای اینکه این سرمایه‌ها مشکل‌ساز نشود، باید به یک پیش‌نیاز توجه شود و این است که دستگاه‌ها و نهادهایی که در جامعه مسئولیت دارند، به وظیفه خود عمل کند. منِ اکبر نبوی اگر با یک پول هنگفت به یک‌باره وارد سینما شوم، باید شاخک‌های نهادها حساس شود. وقتی یک جوانی ـ همسن فرزند من که نه پدر ثروتمندی داشته نه چیز دیگری ـ با یک پول درشت وارد سینما می‌شود، چرا قبلش دستگاه‌هایی که وظیفه دارند، وظیفه خود را انجام نمی‌دهند؟

نبوی تصریح کرد: تردید ندارم که بخشی از پول‌های مشکوک آمده که سینمای ایران را نابود کند. اگر صنف تهیه‌کنندگان با سرمایه گذار نامناسب کار کرد، باید خانه سینما وارد شود.

شاهسواری در ادامه این میز نقد، دو نکته را متذکر شد: نخست اینکه مجموعه این بحث‌ها یک ‌نگرانی های را در فضای سینما ایجاد کرده و آن را به فال نیک می‌گیرم، چون پیش از آنکه ‌نشان از ترس باشد؛ میل به آگاهی است و کمک می کند نسبت به مسائل کمی عمیق شویم، هر چند که در ابتدا برایش فضاسازی رسانه‌ای ایجاد می‌شود.

وی افزود: نکته دوم اینکه اگر به آمار و ارقام و اطلاعات جدی که پیرامون حجم سرمایه‌گذاری و نظام اقتصادی سینمای ایران وجود دارد، توجه نکنیم؛ حتماً دریافت‌هایمان اشتباه خواهد بود. آن موقع دچار پارانویای فیلمنامه‌ای می‌شوم که نکند این بحث‌ها برای پوشش روی یک اتفاقات دیگری است؟ یعنی حجم سرمایه در گردش سینمای ایران ارقام مشخصی دارد و درآمد سینمای ایران شفاف است. من احساس می‌کنم کسانی که این بحث را به صورت هیستریک راه انداخته‌اند، نگرانی آدم‌های دغدغه‌مند را ندارند، چون معمولاً رفتار هیستریک پیرامون یک مسأله باعث می‌شود از اصل آن دور شویم.

مدیرعامل خانه سینما گفت: ما در سال ۱۳۹۷ چیزی حدود ۱۰۰ فیلم تولید کردیم و بیش از ۲۵۰ نفر در این فیلم‌ها سرمایه‌گذاری کردند. انگار تمام سینمای ایران را همین دو ـ سه نفری است که به واسطه اختلاف با تهیه‌کننده‌ها یا مباحث قضایی بحثشان داغ شده است. بنابراین باید دقت بیشتری کنیم.

شاهسواری تصریح کرد: بنیان‌های اقتصادی سینمای ایران، روشن است و نسبت بین هزینه و پیش‌بینی درآمد باید از یک قاعده روشن برخوردار باشد. به قول مهدی فخیم‌زاده، همه ما می‌دانیم در لحظه عرضه فیلم، فیلمساز مانند شکارچی به دنبال شکار است اما معلوم نیست که وقتی از شکار باز می‌گردیم، چه کسی برده است؟ بنابراین بنیان اقتصادی سینمای ایران زمانی دچار خطر می‌شود که بین سرمایه و بازگشت آن تناسب نباشد، بلکه از سینمای ایران به عنوان نوک پیکان برای مجموعه‌ای از فعالیت‌های دیگری ـ اعم از اقتصادی، اجتماعی، علایق یا ... ـ استفاده شود.

مدیرعامل خانه سینما گفت: بزرگترین نگرانی من شکاف قابل توجهی است که بین همه اجزای دست‌اندرکاران تولید سینمای ایران در حال شکل‌گیری است، تار و پود سینمای ایران متکی به یک دریافت روشن است. سینمای ایران یونیک و منحصربفرد است و بخش‌های عمده‌ای از شکل‌گیری آن با هیچ یک از مدل‌های سینمای دیگر جهان قابل تطبیق نیست. این یونیک بودن، اقتضائات خودش را دارد و چه دوست داشته باشیم، نه نداشته باشیم، موجب شده پشت‌صحنه سینمای ایران، همدلانه و رفیقانه باشد. کافی است شما برای کارگردانتان ـ فارغ از نیازهای حرفه‌ای او ـ احترامات ویژه‌ای قائل شوید، مثلاً وقتی بگویند فلانی عادت دارد ناهارش را از فلان رستوران و در این ساعت بخورد، آن وقت ما دچار شکاف اجتماعی در جامعه کوچک تولیدکنندگان سینمای ایران می‌شویم.

وی افزود: بزرگترین خطری که سینمای ایران را تهدید می‌کند، نه این رفتارهاست نه آن سرمایه‌های غیرمتعارف؛ بلکه دستمزدهای غیرمتعارف است که حتماً بخشی از آن ناشی از پول‌های غیرمتعارف است. بخشی از این دستمزدها هم ناشی از رفتار نهادها و دستگاه‌های تولیدکننده فیلم است که برای حضور چندروزه یک بازیگر، اعداد و ارقام هنگفتی را پرداخت می‌کنند. شکاف دستمزدی، خطر جدی سینمای امروز ماست که باعث می‌شود نظام تولید ما از قاعده و فرمول خاص خودش خارج شود. چرا افراد مشغول در پشت صحنه نباید نسبت معینی از دستمزد با بقیه عوامل به ویژه بازیگران داشته باشند؟

این تهیه‌کننده سینمای ایران گفت: خطر بزرگ این است که تا چند وقت دیگر نتوانیم نسبت بین درآمد و هزینه را رعایت کنیم و این به مرور سرمایه اجتماعی سینمای ایران را نابود می‌کند. در این موضوع مسئولیت این رفتار فقط بر عهده تهیه‌کنندگان سینمای ایران است و باید پاسخگوی آن باشند. من به عنوان یکی از تهیه‌کنندگان سینمای ایران می‌گویم اگر ما مقابل این ماجرا ایستاده بودیم و خودمان گاهی مشوق و فضاساز آن نبودیم، هیچ وقت به اینجا نمی‌رسیدیم.

شاهسواری اذعان کرد: سینما یکی از نشان‌های اقتدار هر کشوری است. اگر کشوری از زبان تصویر محروم شود، بخشی از اقتدار گفتگوی خود در جهان را از دست داده و حتی امنیت ملی‌اش به خطر می‌افتد. بنابراین تردیدی نیست وقتی پدیده‌ای مثل سینما را از بنیان‌های حیاتی خودش خارج و آن را دوقطبی می‌کنیم، عملا یکی از دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی را که سینما باشد، دودستی تقدیم کسانی کرده‌ایم که دیگر میلی به سینما ندارند.

وی اظهار داشت: سینما هم هنر است، هم تجارت است و هم صنعت؛‌ بنابراین قدرت دارد و بنابراین شاید کسانی بخواهند با پول‌های فراوان از دستگاه‌ها و منابع مختلف بخواهند سوار این قدرت شوند. حال غیر از فیلسازان و به طور مشخص تهیه‌کنندگان، چه کسی باید جلوی این امر را بگیرد؟

شاهسواری یادآور شد: ما باید خود را برای تحولات آماده کنیم، بخشی از آن تغییرات اتفاق افتاده است. ساختار خانه سینما مبتنی بر اساسنامه سال ۷۵ است و پاسخگوی نیازهای امروز نیست. آن زمان اصلا دیجیتالی نبود، ساختار خانه سینما متناسب با وظایف و مأموریت‌ای روزگار جدیدش باید مجدداً تألیف شود. طی یک سال گذشته این کار را هم کرده‌ایم اما نیازمند طی‌کردن مراحل حقوقی و قانونی خود را دارد که احتمالا می‌ماند برای هیأت‌مدیره بعدی.

مدیرعامل خانه سینما در پایان گفت: نظام تهیه‌کنندگی ما دچار شکاف‌هایی در درون خود است ولی همه ما باید برای تعادل‌بخشی به بنیان‌های اقتصادی سینمای ایران هم‌قسم‌ شویم. اگر نظام تهیه‌کنندگی نسبت به این موضوع تحرکی نشان ندهد، حتما دچار مشکل می‌شود. این شکاف برای سرمایه‌گذاران سالم هم ایجاد هراس می‌کند.

فارس