تکثر فرهنگی در ایران مایه انسجام اجتماعی است

، دکتر مهدی حسین‌زاده یزدی در "نشست فرهنگ در بستر محلی یزد" که در راستای تقویت فرهنگ‌های محلی و بومی در دانشگاه یزد برگزار شد، هدف از برگزاری این نشست را تمرکززدایی فرهنگی دانست و گفت: تقویت فرهنگ‌های بومی و انعکاس هنجارها، معیارها، اخلاق و رسوم فرهنگی می‌تواند مرکز را در تصمیم‌گیری بهتر نسبت به استان‌ها یاری کند.

وی شورای فرهنگ عمومی وزارت ارشاد را سازمانی در راستای تقویت فرهنگ‌های بومی و محلی خواند.

شهر فراتر از ساختمان‌ها و و سازه‌ها

 سید علیرضا افشانی، عضو هیئت ‌علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد هم در این نشست که با همکاری پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد برگزار شد، شهر را فراتر از مجموع ساختمان‌ها و سازه‌ها دانست و خواستار توجه جدی به ارتباطات انسانی و شهروندی شد.

وی با اشاره به تحقیقات صورت گرفته در این باره، اظهار کرد: نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد نگرش غالب در مورد شهر و شهرسازی مبتنی بر نگاهی است که به مسائل عمرانی و ساختمان‌ها می‌شود در حالی که شهر محلی برای ارتباطات انسانی شهروندان است.

دبیر شبکه ملی جامعه و دانشگاه استان یزد افزود: بیشتر مدیران شهری از دانش‌آموختگان رشته‌های فنی هستند و این مسئله موجب تقویت نگاه عمرانی به شهر شده است.

افشانی سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری را متولی در نظر گرفتن مسائل انسانی در شهر و شهرسازی دانست.

وی همچنین رسالت جهت‌دهی به افکار عمومی را مسئله‌ای مهم دانست که جامعه‌شناسان باید این مسئله را جدی بگیرند.

یزد شهر نمادها و سنت‏های فراموش شده

سیدمحسن سعیدی مدنی، دانشیار بخش مردم‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد هم در ادامه این نشست، شهر یزد را شهر نمادها و سنت‌های فراموش شده به ویژه در زمینه عزاداری‏‌های محرم دانست.

وی گفت: در گذشته مراسم‌هایی از قبیل بهر شهید و کلک در شهر یزد وجود داشته که امروزه به دلیل تغییرات فرهنگی که جامعه یزد پذیرای آن بوده است، نشانی از آنها یافت نمی‌شود.

 دانشیار بخش مردم‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد سنگ‏زنی و چاووش ‎خوانی را از دیگر مراسم‏‌های فراموش شده یزد دانست و اظهار کرد: در همه جوامع ادیان و مذاهب به عنوان پایه‌های فرهنگی ملت‌ها محسوب می‌شوند و این مسئله نشان می‌دهد که ساختارها معنا ‎ دار هستند.

او شهر یزد را داری فرهنگی غنی و اصیل دانست و ضرورت احیای سنت‌های فراموش شده را برای تداوم فرهنگ یزدی عاملی مهم برشمرد.

اخلاق اقتصادی یزد به مثابه راهبرد و استراتژی

منوچهر علی‌نژاد استادیار دانشکده علوم اجتماعی هم اخلاق اقتصادی مردم شهر یزد را یک راهبرد و استراتژی خاص دانست.

وی گفت: برخی معتقدند که اخلاق در اقتصاد موضوعی بیگانه و بی‏ربط است اما حتی «آدام اسمیت» که به عنوان پدر علم  اقتصاد شناخته می‌شود، مفهوم دست نامرئی عرضه و تقاضا را از آموزه‌های اخلاقی مسیحیت گرفت.

علی‌نژاد توسعه شهر یزد را در بستر محدودیت دانست و افزود: محدودیت‌های اقلیمی، توسعه ناشی از وجود امنیت نسبی و غلبه تاریخی فرهنگ محافظه‌کاری و همزیستی مسالمت‌آمیز از ویژگی‌های ساختاری شهر یزد است.

احیای فرهنگ دارالعباده؛ امکان یا ارتقا

مسعود حاجی‌زاده میمندی دانشیار  دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد در این نشست به بررسی امکان احیای فرهنگ دارالعباده پرداخت.

او ادامه داد: با فرآیند جذب یزد در روند مدرنیزاسیون و توسعه بی‌اندازه، امکان احیای فرهنگ سنتی یزد وجود ندارد و بیشتر از مقوله ارتقا محسوب می‌شود تا احیاء.

دانشیار  دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد همچنین پیشینه نامیده شدن یزد به دارالعباده را مربوط به زمان سلجوقیان و حاکمیت علاء الدوله بر این شهر دانست.

تغییرات فرهنگی و حوزه سلامت

احمد کلاته ساداتی استادیار دانشکده علوم اجتماعی نیز در این نشست به بررسی تاثیر تغییرات فرهنگی بر حوزه سلامت پرداخت.

وی ترویج فرهنگ خود درمانی به جای مراجعه به پزشک را از اثرپذیری‌های تغییرات فرهنگی در یزد دانست که در دراز مدت موجب بروز هزینه‌های زیادی برای شهروندان، نظام سلامت و کشور می‌شود.

توسعه پایدار با میراث ماندگار   

علی‌اکبر جعفری ندوشن عضو هیئت علمی دانشگاه یزد هم در این نشست حفظ میراث سنتی و رویکرد سنتی مواجهه با طبیعت را گامی حیاتی در راستای توسعه پایدار شهر یزد دانست.

وی با اشاره به این که بافت تاریخی شهر یزد پس از موافقت کمیته میراث جهانی یونسکو در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید، گفت: در نظر کارشناسان این سازمان بین المللی، یزد تجلی بهره‏وری از منابع محدود برای بقا در دل کویر شناخته شده است.

جعفری ندوشن افزود: سازواره آبی قنات، مساجد، حمام‌ها، بازارها، خانه‌های سنتی، معابد ادیان دیگر، باغ‌های قدیمی و بطور کلی معماری و شهرسازی این شهر نمایانگر زیستگاهی سازگار با طبیعت خشک و گرم است.

او تصریح کرد: ایجاد تمدن کاریزی و قنات در این سرزمین که حفر و راه اندازی آن دهها سال بطول می انجامد  و نظام حقوقی بهره برداری آن مبتنی بر نوعی مشارکت عمومی منسجم و پایدار بوده است.

به گفته وی، گذشتگان ما، قنات را با قناعت سرشته‌اند چون بر این باور بودند که آب را باید به اندازه کرم زمین و قدر مقدور سفره های زیر زمین برداشت. آنان با آگاهی از واقعیت ‎ های این سرزمین خشک و محدودیت ‎ های اقلیمی ‎ اش و در سازگاری و رواداری با طبیعت کم آب به کاریزکاوی حسابگرانه رسیده ‎ اند.

جعفری اظهار کرد: ولع توسعه یافتگی صنعتی مبتنی بر صنایع آلاینده و آبخواه در دهه ‎ های اخیر همچون چاه ‎ های عمیق عملا منابع طبیعی ‎ اش را به محاق برده است و این شهر پر تاریخ و سازگار کویری را در معرض شکنندگی شدید منابع آبی قرار داده که مدنیت دیرپای آنرا تهدید می‏کند.

وی بیان کرد: از این رو با توجه به ثبت بافت تاریخی شهر و بازنگری رویکردهای توسعه ایی آن شاید بتوان گفت یزد در آستانه تجربه جدیدی متکی به صنعت گردشگری است چون در واقع این صنعت است که می‌تواند بدون اعمال فشار به منابع آب و خاک در این کویر سترون به خلق ثروت و زندگی مدد رساند.

جعفری ابراز امیدواری کرد که با ثبت این میراث پربهای جهانی و تغییر رویکرد توسعه صنعتی به توسعه گردشگری، گردشگری نیز همچون قنات ‎ های یزد، زمینه توسعه پایدار یزد را فراهم کند.

پیوستگی عناصر فرهنگی ایرانی با فرهنگ عامه

صدیقه رمضانخانی محقق و پژوهشگر حوزه فرهنگ در ادامه این نشست به واکاوی نمادها و نشانه‌های فرهنگی به ویژه در مراسم‌های مذهبی و عزاداری پرداخت.

نویسنده کتاب فرهنگ عامه یزد ادامه داد: شهر یزد دارای پیشینه تاریخی چندهزار ساله است. بسیاری از کنش‌های فرهنگی مردم در این شهر نیز قدمتی به بلندای تاریخ این شهر دارند.

این محقق و پژوهشگر حوزه فرهنگ افزود: نخل ‎ برداری و آیین پرسه ‎ زنی از کنش‌های فرهنگی و مذهبی است که ریشه در آیین میترا دارد که در مراسم عزاداری‌های ما در ماه محرم از جمله زنجیرزنی‌ها و قمه‌زنی ‎ ها متجلی شده است.

رمضانخانی گفت: تزئین نخل و علم‌ها با آیینه و فانوس، برگ درختان سرو، نارنج، کاج و غیره، نمونه‌های بسیار روشنی از تجلی عناصر فرهنگی میترا و ایران باستان در مراسم مذهبی است.

او بیان کرد: در فرهنگ میترا، شیر حامی و یاور خورشید بوده است و این باور از فرهنگ میترا به اندیشه شیعی انتقال یافته و امام علی (ع) را اسدالله نامیدند.

رمضانخانی همچنین تقدس رنگ سبز و جلوه مذهبی دادن به آن را ناشی از رسوخ آموزه‌های زرتشتیان در اندیشه اسلامی دانست و گفت: زرتشتیان به واسطه احترامی که برای طبیعت قائل بودند و به آبادی و عمران زمین باور داشتند برای رنگ سبز نیز حرمت خاصی قائل بودند. این رنگ بعدها با ورود اسلام به ایران از حالت گذشته خود خارج و به نمادی مذهبی تبدیل شد.

انتهای پیام