بازتاب نمایش «آشغال‌ها...» در دانشگاه / «قرار نیست بیانیه سیاسی بدهیم»

، فیلم "آشغال‌های دوست داشتنی" اولین اکران دانشگاهی خود را عصر سه شنبه ۱۴ اسفند ماه به همت انجمن اسلامی دانشجویان آزاد اندیش در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، پشت سرگذاشت.

«آشغال‌های دوست داشتنی» به نویسندگی، تهیه کنندگی و کارگردانی محسن امیر یوسفی محصول سال ۹۱ است که امسال بعد از شش سال توقیف اجازه اکران گرفت.
 

اکران فیلم با استقبال دانشجویان و تماشاگران حاضر در سالن نمایش پایان یافت و پس از آن محسن امیر یوسفی در سالن حضور یافت تا به سوالات تماشاگران پاسخ دهد.

او در ابتدای صحبت‌هایش گفت: بعد از ۶ سال توقیف حالا وقت گفتگو درباره خود فیلم است. در طول این ۶ سال، مشغول صحبت درباره حل مشکل اکران با سازمان سینمایی وزارت ارشاد و جاهای دیگر بودم ولی حالا باید درباره‌ی فیلم صحبت کرد.

این کارگردان در پاسخ به این سوال که چقدر احتمال توقیف فیلم را می‌داده است، یادآور شد: اصلاً احتمال توقیف این فیلم نمی‌رفت، اگر احتمال توقیف می‌دادم هیچ‌وقت یک سال و نیم وقتم را برای ۱۶ بار بازنویسی نمی‌گذاشتم و عاقلانه‌ترین کار این بود که فیلم را با هزینه کم مخفیانه می‌ساختم، چون فکر می‌کنم وقتی به من پروانه ساخت دادند یعنی فیلم هیچ مشکلی ندارد.

او درباره هدف اصلی‌اش از ساخت این فیلم گفت: من هدفم روی پرده رفتن این فیلم بود و شش سال پیش هم گفتم این فیلم باید اولین بار در ایران اکران شود. کار سختی بود و پوستم کنده شد اما بالاخره این اتفاق افتاد و آن چیزی شد که من می‌خواستم. در حقیقت این فیلم درباره حلقه گمشده گفت و گو در فرهنگ و تاریخ اجتماعی بعد از مشروطه است که باید احزابی تشکیل می‌شدند و این کار را انجام می‌دادند.

امیریوسفی در ادامه بیان کرد: داستان یک مادربزرگ و چهار عکس لبه طاقچه حکایت همه ماست. بیس اصلی فیلم از تخیلات مادر بزرگ نشات گرفته
که تکنولوژی به ما کمک کرد که این تخیلات را به تصویر باشیم و قاب‌ها صحبت کنند. داستان منیر خانوم به یک نوعی شبیه داستان «فیل در تاریکی» مولانا است، مثل اینکه این شخصیت (منیر خانم) کبریتی برای ما روشن کرده است و استفاده از ماهواره و تلویزیون بیان کننده نوعی ارتباطات است.

در ادامه‌ی این نشست کارگردان «آشغال‌های دوست داشتنی» درباره‌ی دیدگاه یکی از دانشجویان مبنی بر اینکه شخصیت حبیب رضایی در سکانسی از فیلم بیان کننده شخصیت دانشجویان پر از ایدئولوژی‌های درهم است، گفت: این فیلم را آنقدر جدی نگیرید، مشکل این است مخاطبان ممکن است با هر کدام از نقش‌ها و قاب‌ها دلبستگی پیدا کنند و درباره آن‌ها یک نظری داشته باشند. وقتی دلبستگی با قاب‌ها به وجود می‌آید ممکن است علاقه به فیلم ۵۰ ،۵۰ شود اما خوشبختانه بیشتر افراد همراه منیر بودند و یک نگاه ناظر به نقش‌ها داشتند. امیر شخصیتی است که تلاش می‌کند همه قاب‌ها را برخلاف عقاید شان کنار یکدیگر نگه دارد.

یکی از دانشجویان معتقد بود در سکانسی که منیر به نگار جواهریان می‌گوید شما همیشه از دیوار مردم بالا می آیید، اینگونه به مخاطب خطاب می‌شود که در سال ۸۸ همه از دیوار مردم بالا می‌رفتند، محسن امیریوسفی در پاسخ به او گفت: واقعاً در سکانسی از فیلم نگار جواهریان از دیوار بالا می‌آید و این دیالوگ به همین خاطر است که این سکانس از فیلم حذف شده است.

او در پاسخ به این سوال که آیا فیلم سانسور شده است یا نه گفت: الان مهم این است که فیلم اکران شده است، تلاش من این بود که بعد از ۶ سال فیلمی که برای تماشاگر نمایش داده می‌شود، لکنتی در قصه گویی نداشته باشد.

امیر یوسفی درباره حضور کوتاه نگار جواهریان و نقش تاثیرگذارش گفت: زمان حضور یک بازیگر در یک فیلم حائز اهمیت نیست و مهم نیست این نقش کوتاه باشد یا بلند، مهم تاثیرگذاری نقش اوست. شخصیت نگین که نگار جواهریان آن را بازی کرد از همین نقش‌ها بود و من خوشحالم که او بازی در این نقش کوتاه را قبول کرد. "نگین" هم ابتدای کار بود و هم آخر فیلم. مهمترین زمان حضور او در سکانسی است که مقابل قاب‌هاست و عین نسل من و شما با این قاب‌های لب طاقچه برخورد می‌کند، برخوردی بی‌تفاوت و عادی. اما همان برخورد معمولی به یک اتفاق در فیلم تبدیل می‌شود.

او در ادامه گفت: در این فیلم مهم زاویه دید است. این فیلم گذشته‌ای را نشان می‌دهد که از ما جدا نیست، در زمان حال هم اتفاقات گفت‌وگوها و مذاکرات مذهبی‌ها، مجاهدین و … گذشته مطرح می‌شود و شاید آن آدم‌ها الان نباشند یا هر کدام در کاری مشغول باشند اما هنوز این گذشته زنده است و نگاه نسل ما به این گذشته دو نوع است. بعضی‌ها با نگاه حبیب رضایی همزاد پنداری می‌کنند که سه قابی که معرف سه طرز فکر متفاوت هستند، به زندگی او گند زدند. بعضی‌ها هم این نگاه را دارند که پایان این تعاملات و گفتوگو ها چیست؟ و منظور از این سوال این نیست که این کار بیهوده است، این هم قسمتی از تکامل اجتماع ما است.
 

این کارگردان با بیان اینکه "شخصیت اصلی فیلم منیر در نقش یک مادر است و تلاش این مادر برای حفظ خونه در برهه‌های زمانی مختلف است" افزود:
از گذشته تا زمان حال بارها در این خانه را می‌زنند تا حرمت آن را بشکند اما سوال در این فیلم این است که آیا در زمان حال هم این اتفاق می‌افتد؟
در کنار شخصیت منیر قاب‌هایی هم وجود دارند که تعلقات خاطره دارند.

او بیان کرد: یکی دیگر از موضوعاتی که در این فیلم به آن پرداخته شده است درباره آشغالها و خاطره‌های دوست داشتنی ما است که به آنها دل بسته هستیم بدون اینکه بخواهیم با احساسی رمانتیک به گذشته نگاه می‌کنیم.

یکی از تماشاگران معتقد بود که در این فیلم امیدی به آینده وجود ندارد و کارگردان «آشغال های دوست داشتنی» در پاسخ به او گفت: اولین بار است این را می‌شنوم‌. در ذات و پایان فیلم امید است. راه حل اینکه امید را بیابیم این است که باید تصمیم بگیریم یکی از قاب‌ها باشیم یا کار دیگری کنیم.

امیر یوسفی گفت: در چهلمین سال انقلاب ۵۷ هستیم چهل سالگی سال خرد و پیامبری است و امیدوارم حالا که این فیلم در چهلمین سالگرد انقلاب اکران می‌شود، مقداری خردورزی را شاهد باشیم. امید در خود ماست. آشغال های دوست داشتنی در ابتدا تا انتهای یک فیلم است و قرار نیست یک بیانیه سیاسی باشد.

او در ادامه تصریح کرد: جنگ ساده‌ترین راه‌حل است و همیشه این صلح است که سخت است و امیدی که در این فیلم است به طور خنده‌داری شبیه همان امیدی است که ما در این شش سال برای اکران فیلم داشتیم اما امید به معنای تلاش کردن است و نه اینکه فقط یک موضوع را بخواهیم. در فیلم هم امید اینگونه است که آیا ما تصمیم می‌گیریم به دنبال «آشغال‌های دوست داشتنی» خودمان برویم؟ آیا در این میزگردی که بین قاب‌هاست، ترجیح می‌دهیم موضع‌گیری محکمی علیه کسی داشته باشیم یا تحت هر شرایط خانواده را حفظ کنیم؟ امید یعنی تلاش کار کردن، امید یعنی با عقل نگاه کنیم نه قلبمان. امید یک ضمامت اجرایی می‌خواهد.

امیر یوسفی با تاکید بر اینکه "این فیلم به بهانه اتفاقات سال ۸۸ به دوره‌های دیگری از تاریخ هم ورود می‌کند" گفت: با وجود اینکه فیلم شش سال توقیف بود اما وقایع ۸۸ بعد از شش سال یکی از همان وقایع تاریخی شده است.

این کارگردان در ادامه در پاسخ به این انتقاد که چرا به نسل وقایع ۸۸ یک قاب داده نشد، بیان کرد: این فیلم در همان سال‌ها ساخته شد و نسل ۸۸ زنده بودند و افرادی که مرده بودند در این فیلم، قاب داشتند. من از ابتدا هم گفتم وقایع ۸۸ را بهانه‌ای برای ساخت این فیلم کردم نه موضوع اصلی آن. این یک سوءتفاهم است که می‌پندارند موضوع اصلی این فیلم وقایع سال ۸۸ است و نسل وقایع ۸۸ چه موافقین و مخالفین به وجودآورنده درام اصلی فیلم بودند.

امیر یوسفی در بخش دیگر صحبت‌هایش گفت: تکرار اتفاقات در فیلم «آشغال‌های دوست داشتنی» بیان کننده طبیعی بودن این اتفاقات در طول زمان نیست بلکه در این فیلم نشان دهیم این اتفاقات برای منیر خانومی می‌افتد که در تمام آنها نقشی نداشته است.

او درباره نوع زاویه فیلمبرداری "آشغال‌های دوست داشتنی" گفت: جمله معروفی است که می‌گوید تاریخ دوباره تکرار میشود، یک بار تراژدی و یک بار کمدی اما این موضوع برای خارج است و در ایران تاریخ دوبار تکرار می‌شود یک بار تراژدی و یک بار تراژدی‌تر شاید هم یک بار تراژدی تر تر. اگر مسائل بومی خودمان را ببینیم، متوجه می‌شویم ما خواست خودمان هستیم. اگر می‌خواستیم در سکانسی از دور نشان دهیم که منیر با قاب‌هایش حرف می‌زند به سمت قاعده جهان می‌رفتیم اما من معتقدم که اگر ما مسائل‌مان را با نگاه بومی نگاه کنیم وجه جهانی آن هم حفظ می‌شود.

این کارگردان بیان کرد: بسیاری از مسائل گذشته ما را از ما گرفتند و دیگر قابل دستیابی نیست جز اینکه خاطره آن را برای خودمان نگه داریم‌. این نگرانی و استرسی که در فیلم برای منیر وجود دارد مبنی بر اینکه در خانه‌اش ممکن است وسایل دردسرساز وجود داشته باشد، برای همه ما وجود داشته و بسیاری از افراد بودند که در برهه‌ای از زمان فکر می‌کردند وسایلی دردسر ساز در منازل یا ماشین خود دارند اما خوشبختانه الان دیگر این موضوع حس نمی‌شود اما بحث اصلی این است که ما چگونه با این موضوع کنار می‌آییم و آیا این خاطرات را برای خودمان حفظ می‌کنیم.

کارگردان «آشغال‌های دوست داشتنی» در پایان صحبت‌هایش درپاسخ به این سوال که آیا منیر سمبل مام وطن بوده است، گفت: این یک بحث کلی است و اگر بخواهیم اینگونه به این بحث بپردازیم اینطور به نظر می‌رسد که همه شخصیت ها نماد گرایانه هستند. شخصیت قاب‌ها در این فیلم در اوج خود نمایش داده می شوند این به این معناست که در ابتدا تمام کاراکترهای فیلم با یک تیپ معرفی می‌شوند و رفته رفته شخصیت پردازی می‌شوند. درباره شخصیت مادر هم که تلاش شده نماد یک مام وطن باشد، مادری که همه ما داشتن او را تجربه کردیم، مادری که تلاش می کند در هر شرایطی همه خانواده را کنار هم نگه دارد.
انتهای پیام