امانت و افتخار از دیدگاه یک همسر شهید

،نورخدا موسوی به جانباز صددرصد لرستانی  و «شهید زنده» کشور مشهور بود ۱۰ سال در کما به‌ سر می‌برد تا اینکه در شب رحلت پیامبر اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) آسمانی شد. خانم حافظی در مصاحبه‌ای می‌گوید:«شبی،سیدحال بدی داشت و من در کنار تخت او نشسته بودم و قرآن می‌خواندم، لحظه‌ای دلم غصه‌دار شد و از وضعیت خود و همسرم شاکی شدم و آنقدر گریه کردم که در کنار تخت همسرم به خواب رفتم.

در خواب سید را بسیار خوشحال و شاداب دیدم که با لباسی سفید مرا نگاه می‌کند. صورت زیبایش خندان بود،از او پرسیدم که چه زمانی این عشق‌بازی به پایان می‌رسد و او خندید و گفت:زمانی که دست تو را در دست عمه‌ام زینب (س) بگذارم.

او در عالم رویا فهرستی به من نشان داد که اسامی‌ای در آن نوشته شده بود و اسم من در آن فهرست بود،او گفت که این اسامی بهشتیان است،فهرستی که نام اولش،نام فاطمه زهرا (س) بود.هنگامی که از خواب بیدار شدم خدا را به خاطر وجود برکت و نعمتی چون سیدنورخدا شکر کردم و برایم همین کافی بود که صدای نفس‌های مرد خانه‌ام و پدر فرزندانم را بشنوم و به هرم نفس‌هایش تکیه کنم. سیدنورخدا در قلب مردم ایران جای دارد و مردم همیشه به سید نورخدا، من و فرزندان‌مان لطف داشته‌اند و به‌صورت حضوری یا در شبکه‌های اجتماعی سلام و ارادت خود را به سید عرضه می‌کنند. گذشته از وظیفه همسری، عشق و علاقه‌ام نسبت «سید نورخدا»، من امانت‌دار ملت ایران هستم چرا که «سید نورخدا» افتخار این ملت است.»

در این چند خط گفته، نکاتی وجود دارد که در ظاهر ممکن است از اهمیت علمی و تحقیقی برخوردار نباشد اما وقتی با ابزار و علم تحلیل گفتمان به سخن‌کاوی این همسر شهید بپردازیم با دال(نشانه) و مدلول‌های(مفهوم) علمی و قابل توجهی برمی‌خوریم که هریک در حوزه «گفتمان ایثار» حاوی پیام‌های تربیتی و معرفتی برای جامعه هستند.
نظریه‌ ساختارگرا نقطه آغاز مهمی را برای گسترش درک صحیح از گفتمان در علوم اجتماعی فراهم می‌کند؛ زیرا این نظریه شباهت آشکاری را بین زبان و روابط‌ اجتماعی در نظر دارد.

«اشاره به نام حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س)»، «شکرگزاری خدا برای برکت و نعمتی همچون سیدنورخدا»، «شنیدن صدای نفس‌های مردِ خانه‌ام و پدر فرزندانم.»، « تکیه بر هُرم نفس‌ها»، «جایگاه سید نور خدا در قلب ملت»، «سید نور خدا به مثابه امانت ملی»،««سید نورخدا در جایگاه افتخار ملت ایران.» اگر این گفته‌ها را بر اساس «نظریه ساخت‌گرایی» تطبیق و دسته‌بندی کنیم به دانش و فرایندی مستمر دست خواهیم یافت که پاسخگویی بسیاری از الگوهای رفتاری رزمندگان، جانبازان، شهدا و همسران فداکار آن‌ها است.

ساختار یا ساخت‌گرایی به این معناست که دانش انسان توسط خودش ساخته می‌شود. کسب دانش اصولاً یک جنبه فردی دارد و هر فردی به طور جداگانه آن را به دست می‌آورد و دانش مخصوص به خود را در ذهنش می‌سازد. به همین جهت، جوهر دانش را نمی‌توان از کسی به دیگری انتقال داد، بلکه باید از طریق جستجو و اکتشاف به آن رسید. ساختار گرایان معتقدند انسان نمی‌تواند مفهوم جدید و ناشناحته‌ای را بیاموزد، مگر آنکه بتواند آن را با دانش پیشین خود که در ذهن دارد و از تجربیات واقعی او بدست آمده پیوند دهد.

به طور کلی پنج مرحله اصلی برای اجرای الگوی ساختارگرایی در نظر گرفته می‌شود. این مراحل عبارتند از «درگیر کردن»، «کاوش»، «شرح و توصیف»، «گسترش»، و «ارزشیابی».

زمینه‌های شکل‌گیری گفتمان ایثار و شهادت به‌عنوان یکی از ابعاد اصلی جهاد و مبارزه علیه باطل، به‌ صدر اسلام و شاید همزمان با تولد اسلام بازگردد. اما این گفتمان در زمان‌هایی بازتولید و بازسازی شده است. اگر ابتدای شکل‌گیری آن‌را از زمان درخشش اسلام و جنگ‌های پیامبر(ص) و بعد از آن، جنگ‌های حضرت علی(ع) بدانیم، نقطه اوج و تاریخی‌ترین لحضات این گفتمان نیز، عاشورای سال ۶۱ هجری است که این گفتمان رسمیت ‌یافت و نهادینه‌ شد و بعد از آن در عاشورای هر سال، بستر استمرار آن فراهم گشت. این روند تاریخی به عنوان یک سرمایه در اختیار آزادگان جهان قرار گرفت تا اینکه مجدد در طول انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی باز تولید شد.

بدون شک امام‌خمینی(ره) اصلی‌ترین شخصیت تولیدکننده گفتمان ایثار و شهادت است. تا قبل از تولید این گفتمان از سوی ایشان، شهادت، مربوط به‌عصر پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار بود و این‌دو مفاهیمی بودند که از دسترس عامه مردم خارج بودند. امام(ره) با ساختن گفتمان ایثار و شهادت، این مفاهیم را امروزی کردند و در دسترس عموم قرار دادند. با تولید گفتمان ایثار و شهادت از سوی ایشان، اکنون و در زمان حاضر، هرکس می‌تواند در راه خدا قیام کند و به‌فیض شهادت برسد. دیگر، مفهوم شهادت مربوط به‌ صدر اسلام نبود، بلکه در گفتمان جدید دوباره بازسازی و بازتولید شده بود.

اینک اگر بر مبنای الگویی علمی‌ای که به توصیف و تشریح آن پرداخته‌ایم به سخن کاوی همسر شهید سید نور خدا موسوی بپردازیم باید توضیح داد:
۱- «اشاره به نام حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س)» و «شکرگزاری به درگاه خدا برای برکت و نعمتی همچون سیدنورخدا»، نشانه‌ای است که باید مفهوم آن را در الگوپذیری همسر سید نورخدا از نقش این بانوان در اسلام  کاوش کرد. مهم ترین مؤلفه‌ای که در این بانوان وجود دارد همراهی با عزیزانشان در شرایط سخت و صبر پیشه کردن در زمان  بروز مصائب بوده است.

در گفته‌های این همسر شهید استفاده از الفاظ ساده و استوار و عباراتی غیرآهنگین که نشان از صبر و بردباری فراوان همچون حضرت زینب دارد به چشم می‌خورد. در مقام مقایسه باید یادآور شد که حضرت زینب (س) نیز در جواب «ابن زیاد» که از او سوال کرد: نظرت در مورد آنچه خداوند بر سر برادرت و پدرت آورد چیست؟ با آرامشی خاص و کلامی ساده و استوار و آهنگی آرام، فرمود: «ما رأیت الا جمیلاً . هولاء قوم کتب الله علیهم القتل، فبرزو الی مضاجعهم»(به جز زیبایی ندیدم. آنان قومی بودند که خدا کشته شدن را بر آنان نوشته بود، پس به سوی آرامگاه‌های خود رفتند.)

۲- «شنیدن صدای نفس‌های مردِ خانه‌ام و پدرِ فرزندانم.»، « تکیه بر هُرم نفس‌های سید نور خدا». در این دو جمله شاهد مباحث دستور زبانی هستیم. در نخستین گفته دوبار با کاربرد «مردِ» و «پدرِ»،سیدنورخدا در حالت مالکیت قرار دارد و در گفته دیگر نیز نفس‌های این شهید به عنوان یک تکیه‌گاه تشبیه شده است. در حقیقت این شیوه گفتاری به تاثیرگذاری حضور معنوی  و عاطفی سید نورخدا  در جمع خانواده به طور تأکیدی عینیت بخشیده است.

۳- «جایگاه سید نور خدا در قلب ملت است»: در تشریح این گزاره باید یادآور شد که قلب یا «فؤاد» در فارسی از آن به «دل» تعبیر می‌شود. یکی از اساسی‌ترین مسائل در انسان شناسی عرفانی، شناخت ابعاد وجودی انسان است. بدون شناخت دقیق این ابعاد، شناخت کامل انسان ناممکن است. یکی از این ابعاد وجودی «دل» است.  نزد تمامی عرفا و حکما، به‌ویژه مولای رومی نیز، دل سخت قابل اهمیت و مورد توجه است چرا که «دل معدن نور الهی» است. پس از شهادت سید نور خدا شاهد بودیم که چگونه تمامی اقشار جامعه مراتب ارادت و احساسات خود را به شیوه‌های گوناگون از اعماق جان ابراز کردند. این احساسات ناب از اعماق جان آحاد جامعه بروز پیدا کرد.

۴- «سید نور خدا به مثابه امانت ملی است.»، ««سیدنورخدا در جایگاه افتخار ملت ایران قرار دارد.» «کبری حافظی» همسر شهید «سیدنور خدا موسوی» به طور هوشمندانه‌ای از دو استعاره «امانت» و «افتخار» در گستره  وسیع ملی بدون قید گزاری قومیتی و مذهبی یاد می‌کند. گفته‌های او از این بابت خردمندانه گزینش شده است که امانت به معنای سپرده‌ و نوعی سرمایه تلقی می‌شود. سبک زندگی همسر و خانواده سید نور خدا از این بابت می‌تواند در گستره ملی مهم باشد که رفتار و منش او همچون سپرده و سرمایه‌ای در راستای تثبیت قوام خانواده و امنیت ملی قابل توجه است. نباید فراموش کرد که سیدنورخدا به گونه‌ای ذره ذره شهید شد که در راه مقابله با گروهک تروریستی عبدالمالک ریگی  مورد اصابت گلوله قرار گرفت.

از آنجایی که گفته‌های خانم «کبری حافظی» همسر شهید «سیدنورخدا موسوی» در قیاس با اظهارات سایر مادران و همسران صبور و مقاوم ایثارگران دوران انقلاب و جنگ تحمیلی از سازه‌ای یکسان و مشابه برخوردار است، همین امر بر ارزش و ضرورت پرداخت علمی به گفته‌های این بانوی فداکار و سایر بانوان در قلمرو گفتمان ایثار و شهادت می‌افزاید.

انتهای پیام