استاد عابد تبریزى در قلهٰ شعر دینى

" از آن روز که حضرت رسول (ص) اعلام رسالت کرد، شاعران مسلمان بخشی از رسالت خویش را مصروف دفاع از حقانیت مذهب و شناساندن ارزشهای والا کرده اند، ائمه دین در حیات پر ثمر خویش همواره شاعران را گرامی داشته اند. در تاریخ شیعه نیز این اصل به صورت برجسته تری خود را نشان داده است. شاعران متعهد همواره خود را ملزم به دفاع از ارزشها می دانستند؛ از همین رو، تاریخ شعر شیعی با تاریخ مبارزه شیعیان پیوند خورده است. بی دلیل نیست که شاعری شیعی سرنوشت خود را به کسانی مانند می کند که همواره چوبه دار خود را بر پشت خویش حمل می کنند.

شعر شیعی آینه تمام نمای هویت تاریخی شیعه است؛ شاعران و نویسندگان با مدد هنر خویش همواره خاطره رشادتها و بزرگمردیهای بزرگان و پیشوایان دین را زنده نگه داشته اند. با حضور هر شاعر در هر عصر، تاریخ شیعه تحریری جدید یافته و شاعر تمامیت هنر خویش را به کارگرفته تا این تحریر بیشتر روح را تسخیر کند و به مدد هنر، تسخیر دل کرده اند. حقیقتی بزرگ را به مدد هنری ستودنی می توان با هنرمندی تمام نشان داد و بر تارهای ناپیدای روح زخمه بیدار باش زد.

نخستین نمونه های شعر رثایی فارسی، در کتاب حدیقه الحقیقه و طریقه الشریعه سنایی غزنوی آمده است. و پس از وی، بدرالدین قوامی رازی اشعاری در رثای حضرت امام حسین (ع) سروده است و بعدها نیز شاعران دیگر مرثیه هایی را برای اهل بیت رسول اکرم (ص) سروده اند. با چنین پیش زمینه ای بود که بعدها شعر مذهبی و به ویژه مرثیه سرایی برای سالار شهیدان در عهد صفوی مورد توجه قرار گرفت. در واقع مرثیه هایی که با آهنگهای خاص در مراسم سوگواری حضرت امام حسین (ع) و یارانشان همراه با سینه زنی و زنجیر زنی خوانده می شود، اغلب به نوحه مشهورند. نوحه ها اگرچه نوعی از مرثیه هستند، از لحاظ وزن و قافیه متنوع تر از قالبهای شعر سنتی فارسی هستند و با ضرباهنگهای سینه زنی و زنجیر زنی متناسب و هماهنگ می باشند. نوحه سرایی به شکل مرسوم و متداول امروزی از دوره قاجاریه آغاز شده است. به دلیل بی اعتنایی پژوهشگران و منتقدان شعر به این نوع پربار و مقدس از ادب فارسی، مرثیه سرایی و نوحه سرایی در سده اخیر به رشد و شکوفایی شایسته و بایسته ای دست نیافت. پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی مرثیه مذهبی توجه شاعران انقلاب را به خود جلب کرد و اغلب شاعران ما به ویژه شاعران متعهد و مسلمان نوحه ها و مرثیه های قوی و درخشان در رثای اهل بیت سرودند. افزون بر این، سنت نوحه سرایی برای سینه زنی هم، در سالهای دفاع مقدس به نقطه اوج خود رسید، که شایسته است این تلاشهای مقدس در عرصه شعر امروز همچنان پی گرفته شود.

از میان شاعران معاصر، استاد محمد عابد، هنرمند نامداری است که هنر خویش را وقف دفاع از کیان مذهب تشیع کرده است. سروده های ارزشمند ایشان به دو زبان ترکی آذری و فارسی در مدح ائمه دین و مرثیه های هنرمندانه اش نشان از پاک اعتقادی و هنرمندی او دارند. دو کتاب منتشر شده از سروده هاى استاد عابد با عناوین " ماه در محاق " ًو "مهر در شفق" بخشى  از اشعار استاد عابد است که از میان سروده های بسیارش، که عموما از ارزش والای هنری برخوردارند، به درخواست این دوستدار فراهم آمده است. استاد عابد عموماً از انتشار آثارش استنکاف مى ورزید، در زمان عهده دارى مسئولیت انتشارات سروش و در خلال یکى از دیدارها علاقمندى ویژهٰ دوستدارانش به نشر آثارش از سویى و غنا بخشیدن نشر این آآثار به مجموعه شعر آیینى را متذکر شدم و عنوان کردم که پدر مرحومشان مشتهر به " مولانا یتیم" با اینکه شاعرى نام آور بوده ، اما بدلیل عدم انتشار سروده هایش بیش از چند قطعه شعر به یادگار نگذاشته است. و با این استدلال بود که استاد عابد به نشر گزیده اى لز آثار فارسى و ترکى خود راضى شدند. ماه در محاق که گزیده شعرهاى فارسى ایشان بود، در انتشارات سروش منتشر شد و متعاقب آن مهر در شفق حاوى گزیده سروده هاى ترکى عابد در نبریز منتشر گردید. دواوین استاد عابد ، روایت جانهای پاکی است که از عالم خاک به افلاک پر گشودند و حیات بشری مدیون و مرهون بزرگی آنان است.  مجموعه ماه در محاق با مثنوی بلندی در « عرض نیاز به درگاه بی نیاز» آغاز می شود. که در آن نه تنها شاهد احاطه شاعر بر صنایع و آرایه های ادبی و بدیعی هستیم، بلکه چیرگی او در بهره وری از آیات و روایات را نیز درمی یابیم. اما بخش اعظم آثار استاد  با واقعه کربلا پیوند دارد. و تخصیص بخش بیشتری از اشعار عاشورایی استاد عابد، به بیان مبارزات حضرت زینب (س) خود نشانگر توجه و عنایت خاص استاد به پیام نهضت عاشوراست. درحالی که بسیاری از شاعران مرثیه پرداز و نوحه سرا از این مهم غفلت کرده اند.