از نخستین دهکده پیش از تاریخی در خلیج‌فارس تا هنر ناشناخته مردم "ده دومن"

، "احمد سرخوش" کارشناس ارشد باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس تهران و سرپرست هیأت باستان شناسی محوطه "تل پیر" با دوهکتار وسعت را یکی از محوطه‌های مهم از دوران روستانشینی در پس کرانه‌های خلیج فارس معرفی کرد و گفت: ادامه کاوش‌ها دراین گونه محوطه‌ها می‌تواند نقش خلیج فارس را در شکل گیری سکونت‌گاه‌های اولیه تا حد زیادی روشن کند.

او با بیان این‌که شواهد به دست آمده از این محوطه در کاوش‌های پیشین نشان می‌دهد که این سکونت‌گاه از نظر سنت سفالی، شباهت زیادی با جوامع همزمان خود در حوزه فارس شمالی به ویژه دشت مرودشت دارد، افزود: سفال‌های به دست آمده از این محوطه نخودی با نقش سیاه هستند و از نظر کیفیت پخت، خوب پخته شده‌اند و تکنیک ساخت آنها دست ساز است.

او با اشاره به این‌که در بررسی سیستماتیک سطح محوطه مقدار زیادی صنایع سنگی به دست آمد که قابل مقایسه با نمونه‌های خود در دوران نوسنگی دارد، تاکید کرد: گرچه شواهد سطحی لزوماً بیانگر حضور سکونت آن دوره در محوطه نیست اما این شواهد سطحی ایجاب می‌کند علاوه بر حفاظت از عرصه و حریم ادامه کاوش‌های باستان شناسی در این محوطه برای درک بهتر از ترتیب توالی فرهنگی و دوره‌های سکونتی دوباره از سر گیرد.

سرپرست هیأت باستان شناسی این اتفاق را از این جهت دارای اهمیت می‌داند که "تل پیر" به فاصله کمتر از ۲۰ کیلومتری خلیج فارس قرار دارد و ادامه کاوش‌ها دراین گونه محوطه‌ها می‌تواند به درک و فهم ما از وضعیت فرهنگ‌های پیش از تاریخی و دهکده‌های نخستین در کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج فارس کمک کند، همچنین می‌تواند نقش خلیج فارس را در شکل‌گیری سکونتگاه‌های اولیه تا حد زیادی روشن کند.

*کشف گورهایی در لایه‌های هخامنشی تا اوایل اشکانی در همدان

محمد شعبانی کارشناس باستان شناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان نیز در این همایش از بررسی‌ها و کشفیات به دست امده از میدان امام همدان به دنبال اجرایی شدن پروژه پیاده سازی و گودبرداری مرکز این میدان از طرف شهرداری که برای احداث یک آب نما انجام شده بود، صحبت کرد.

او توضیح داد: در کاوش‌های اضطراری میدان امام خمینی شهر همدان، پنج گور با تابوت سفالی از انواع معروف به تابوت‌های وانی یا قایقی شکل، دو گور خمره و دو گور بدون تابوت کشف شد که جز یکی از تدفین‌ها همه‌ی آنها در درون لایه تاریخی هخامنشی تا اوایل اشکانی قرار داشتند.

وی با بیان این‌که در طول کاوش میدان امام خمینی (ره) شهر همدان حجم زیادی از انواع مختلف داده‌های فرهنگی به دست آمد که می‌توان آنها را در چند دسته داده‌های سفالی، آثار تدفینی و ساختارهای معماری تقسیم کرد، گفت: هر چند درطول کاوش اضطراری میدان امام خمینی شهر همدان به دلیل میزان تخریب ساخت و سازهای دوران معاصر، هیچ گونه ساختار معماری دوران تاریخی به دست نیامد اما یکی از مهم‌ترین نتایج آن دست یابی به لایه‌های فرهنگی به قبل از دوران اشکانی در این شهر مربوط بود، لایه‌ها و نهشته‌هایی که داده‌های سفالی مشخصی از دوران عصر آهن (ااا) هخامنشی و سلوکی داشت.

شعبانی افزود: در ادامه وجود شواهد کافی از داده‌های شاخص سفالین از جمله کاسه‌های زورقی و لاله‌ای دوران هخامنشی که قابل مقایسه با نمونه‌های فلزی خود از این دوران هستند و همچنین حجم زیادی از سفالینه‌های خوش ساخت و ظریف منقوش دوران سلوکی نشان از تداوم استقرار از دوران ماد تا دوران سلوکی در مرکز بافت تاریخی شهر همدان دارد.

او با اشاره به این‌که بخش بزرگی از یافته‌های کاوش میدان امام مربوط به بقایای سفالی از دوران مختلف تاریخی و اسلامی است، درباره یافته‌های تدفینی با اشاره به اینکه در طول کاوش در میدان امام خمینی آثار و شواهدی از انواع گورهای دوران تاریخی به دست آمد، نیز اظهار کرد: تدفین‌ها تمامی آنها در درون لایه تاریخی هخامنشی تا اویل اشکانی قرار داشتند.

*کشف سه اثر معماری در محوطه ارگ علیشاه

بهرام آجرلو نیز در این گردهمایی "کاوش اضطراری در ارگ علی شاه تبریز" را توضیح داد.

او گفت: در آبان ماه ۱۳۹۵ پس از خاک برداری از گوشه شمال غربی عرصه اثر ملی ایوان ارگ علیشاه تبریز و عرصه جنوبی اثر ملی عمارت تاریخی فتح الله اف برای ساخت یک پارکینگ بتنی برنامه کاوش اضطراری در ارگ علی شاه تبریز با هدف پیگردی سازه‌های معماری تاریخی و مستند ساز و مستند نگاری انجام شد.

وی افزود: از ۲۶ گمانه کاوش سه اثر معماری مهم و شایسته درنگ و تأمل شامل یک بستر خشتی با دو دیوار چینه‌ای، یک سازه آبرسانی و شالوده یک دیوار شناسایی و خاکبرداری شد.

*هنر اهالی "ده دومن" تحت تأثیر محوطه‌های جنوب شرق ایران

رضا ناصری سرپرست دومین فصل کاوش نجات بخشی در گورستان ده دومن (سد خرسان ۳) نیز در ارائه‌ای در این گردهمایی بین‌المللی گفت: آثار کشف شده در ده پایین (ده دومن) نشان از ارتباطات فرهنگی –تجاری و تشابهات سبک شناسی در هنر این محوطه با محوطه‌های جنوب شرق ایران طی هزاره سوم پیش از میلاد به ویژه محوطه شهداد کرمان دارد.

او با بیان این‌که گورستان باستانی "ده دومن" در شرق روستایی به همین نام و در ارتفاعات جنوبی رودخانه خرسان در بخش پاتاوه شهرستان دنا استان کهکیلویه و بویراحمد قرار دارد که در حین کاوش‌های نجات بخشی قلعه یل در زمستان ۱۳۹۱ شناسایی شد، افزود: در کاوش در هشت ترانشه در گورستان ده پایین شواهدی از معماری‌های موقت سنگ‌چین، گورهایی با ساختار سنگ چین و همچنین تعداد قابل توجهی اشیای سفالی، مفرغی و سنگی به دست آمد.

او با اشاره به این‌که کاوش در تپه معروف به "صاحب‌علی" بقایایی از معماری سنگ چینی شناسایی شد که بر اثر تدفین‌های صورت گرفته در عصر مفرغ و همچنین کشاورزی در عصر حاضر تا حدودی تخریب شده‌اند، بیان کرد: اشیای پیدا شده از گورهای کشف شده متعلق به نیمه دوم هزاره سوم پیش از میلاد یا به عبارت صحیح‌تر عصر مفرغ میانی و هم عصر با گورستان‌هایی چون بنی سرمه در پشت‌کوه لرستان و همچنین با لایه‌های "شوشو D" است .

سرپرست هیئت باستان شناسی "ده دومن" ادامه داد: با این وجود برخی آثار کشف شده در فصل اول از جمله لیوان کوچک مفرغی با نقش گاوهای کوهاندار (شاخص منطقه جنوب شرق ایران) و نیز سینی مفرغی با نقش برجسته شیر نشان از ارتباطات فرهنگی –تجاری و تشابهات سبک شناسی در هنر این محوطه با محوطه‌های جنوب شرق ایران در هزاره سوم پیش از میلاد به ویژه محوطه شهداد کرمان دارد.

به گفته این باستان شناس، احتمالاً وجود جاده‌ای ارتباطی و تجاری که از منتهی‌الیه شرق ایران آغاز شده و پس از عبور از شهداد کرمان و از طریق فارس به شوش و بین النهرین متصل می‌شده، باعث تماس مداوم مردمان گورستان ده پایین با بازرگانان شرقی و زمینه آشنایی ایشان با هنر جنوب شرق ایران را فراهم کرده است.

*جازموریان می‌تواند مهمترین سایت گردشگری کشور شود

حمیده چوبک _ رئیس سابق پژوهشکده باستان شناسی _ نیز درباره «ششمین فصل کاوش در شهر کهن جیرفت (شهر دقیانوس) مسجد جامع کهن شهر» پرداخت و گفت: جیرفت در جنوب شرق کرمان و در حوضه آبریز جازموریان مرکز حوزه فرهنگی جازموریان در کناره حوضه آبریز هلیل رود شکل گرفته است.

او با بیان این‌که ششمین فصل کاوش با هدف شناسایی محدوده مسجد جامع کهن شهر جیرفت و شناسایی دوره‌ها و تغییرات معماری و نیز محدوده شهر در این بخش انجام شد، بیان کرد: این محوطه یکی از مهم‌ترین شهرهای باستانی و تاریخی است که نیاز به مطالعات گسترده و کاوش‌های مستمر همراه با حفاظت و مرمت دارد و می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین سایت موزه‌های کشور برای گردشگری مدیریت و برنامه‌ریزی شود.

انتهای پیام