از ایده درخشان «چهارشنبه سوری» تا پختگی «فروشنده»

«مهم‌ترین ویژگی کار حسین این است که کار خودش دیده نمی‌‌شود. این ازخودگذشتگی می‌خواهد که کار خوبی انجام دهید اما اجازه دهید کارتان دیده نشود، چون همه کار می‌کنند تا کارشان دیده شود. مخصوصاً در وادی هنر یکی از دلایل کار کردن نیاز به دیده شدن است. در کار حسین (آگاهانه یا ناخودآگاه) چه در نورپردازی و چه در کار با دوربین تکلفی دیده نمی‌شود و این از سر پختگی است.» این عبارات بخشی از صحبت‌های اصغر فرهادی راجع به فیلمبرداری است که در سه اثر مهم کارنامه کاری‌اش یعنی «چهارشنبه‌ سوری»، «در باره الی» و «فروشنده» با او همکاری داشته است.

حسین جعفریان زمانی همکاری با سومین تجربه کارگردانی فیلم بلند اصغر فرهادی را پذیرفت که در کارنامه کاری‌اش فیلمبرداری فیلم‌های درخشانی از سینمای ایران از «زیر درختان زیتون» عباس کیارستمی تا «زیر پوست شهر»، «نرگس» و «بانوی اردیبهشت» رخشان بنی‌اعتماد را به ثبت رسانده بود. او که در کار با فیلمسازهای مختلف سبک و روش‌های مختلف را تجربه کرده و البته همچنان سیاق خود را حفظ کرده می‌گوید اگر چه دو فیلم اول فرهادی را ندیده بود اما درهمان ایام نقدهای خوبی راجع به «رقص درغبار» و بخصوص «شهر زیبا» خوانده بود و می‌دانست که یکی از کارگردان‌های خوش آتیه سینمای ایران از او برای «چهارشنبه سوری» دعوت به همکاری کرده است.

آن طور که او می‌گوید صرف انرژی و وسواس بسیار فرهادی برای پیاده کردن ایده‌ها و مهارت در بازی گرفتن از بازیگران، این فیلمبردار را به اطمینان بیشتری درباره شنیده‌هایش می‌رساند و تا آخرین تجربه همکاری مشترکش شاهد بوده که این فیلمساز حالا جهانی شده سینمای ایران همچنان با علاقه و وسواس و صرف انرژی بسیار کار می‌کند و تنها تفاوتش این است که در هر فیلم نسبت به فیلم‌های قبلی راحت‌تر و سریع‌تر زبان خاص بیان اید‌ه هایش را پیدا می‌کند. سه‌شنبه ۱۷ اردیبهشت ماه که از راه برسد اصغر فرهادی فیلمساز نام‌آور و حقیقت جوی سینمای ایران ۴۷ ساله می‌شود و به همین بهانه در گفت‌وگویی با حسین جعفریان مروری کوتاه داشته‌ایم بر تجربه سه همکاری مشترک او با این فیلمساز.

فیلمبرداری شما به بیشتر دیده شدن فیلم‌های اصغر فرهادی کمک کرده است. در همکاری با «چهارشنبه سوری» فرهادی هنوز چهره شناخته‌ شده‌ای نبود. این فیلمساز جوان چطور توانست اعتماد یک آدم شش دانگ و حرفه‌‍‌ای را برای همکاری جلب کند.

در سفر بودم که پیمان جعفری مدیر تولید فیلم «چهارشنبه سوری» تماس گرفت و پیشنهاد همکاری داد. در آن زمان فرهادی را از نزدیک نمی‌شناختم، فیلم‌های او را هم ندیده بودم ولی اینجا و آنجا نقدهای خوبی راجع به دو فیلمی که ساخته بود و بخصوص «شهر زیبا» خوانده بودم و شنیده بودم که از کارگردان‌های خوش آتیه سینمای ایران است بنابراین با علاقه دعوت به عمل آمده را پذیرفتم.

چطور به زبان مشترک رسیدید و این مهم چقدر زمان برد؟

تا آنجا که به‌خاطر دارم خیلی زود با هم ارتباط برقرار کردیم، طبق عادتی که دارم اگر کارگردان موافق باشد جدا از فیلمبرداری راجع به جنبه‌های دیگر کار هم نظر مشورتی می‌دهم، از فیلمنامه گرفته تا طراحی صحنه و لباس و بازی‌ها و غیره. فرهادی از چنین روحیه‌ای بسیار استقبال کرد برای همین توانستیم خیلی خوب و دوستانه با هم کار کنیم.

در زمان پیشنهاد اولین همکاری، حسین جعفریان به‌عنوان فیلمبردار شناخته شده و زبده‌ در این عرصه مطرح بود در اولین مواجهه چه ویژگی فرهادی برای شما جذاب بود؟

صرف انرژی و وسواس بسیار برای پیاده کردن ایده‌هایی که در ذهن داشت و نیز مهارتش در بازی‌گرفتن از بازیگر‌ها.

«در باره الی» شروع یک دوران تازه و آغاز درخشش جهانی برای اصغر فرهادی بود. خیلی‌ها این فیلم را اگر چه همچون «فروشنده» و «جدایی نادر از سیمین» موفق به کسب جایزه معتبری چون اسکار نشده، جزو درخشان‌ترین کارهای فرهادی می‌دانند. خود شما کدام یک از فیلم‌های فرهادی را بیشتر دوست دارید؟

وقتی خودت در ساخت چند فیلم مشارکت داشته‌ باشی سخت است که بتوانی یکی را بر بقیه ترجیح بدهی. با توجه به نقد و نظرهایی که راجع به فیلم‌های فرهادی خوانده‌ام یا شنیده‌ام به نظر می‌رسد اکثریت «در باره الی» را بهترین فیلم او می‌دانند، البته اگر بخواهیم موفقیت‌های جهانی را ملاک قرار دهیم «جدایی نادر از سیمین» برجسته‌ترین کار او محسوب می‌شود.

 «فروشنده» به‌عنوان سومین تجربه همکاری شما با این فیلمساز، در دوران تثبیت شده و ستایش شده اصغر فرهادی در مجامع جهانی شکل گرفت. اسکار این فیلم چقدر در دیده شدن کار شما تأثیر داشت؟

«فروشنده» به ‌اعتبار جوایز مهمی که دریافت کرد به‌‌طور طبیعی پای تماشاگران بسیاری را چه در ایران و چه در سایر کشورها به سالن‌های سینما کشاند، ولی اینکه چقدر به کار من توجه شده را نمی‌دانم با این توضیح که وقتی فیلمی خوب باشد تماشاگر با کل فیلم ارتباط برقرار می‌کند بدون آنکه به جزئیات و کیفیت کار تک تک عوامل توجه کند. ولی خب دریافت جایزه اسکار این فیلم به احتمال زیاد مؤثر بوده در اینکه بعضی عوامل این فیلم و از جمله من به عضویت آکادمی اسکار دعوت شوند.

طی دوره این سه همکاری به اعتقاد شما فرهادی چقدر تغییر کرده است و این روند را چطور ارزیابی می‌کنید.

به‌نظر من فرهادی همچنان با علاقه و وسواس و صرف انرژی بسیار کار می‌کند، تنها تفاوت شاید این باشد که در هر فیلم نسبت به فیلم‌های قبلی، به‌دلیل کسب تجربه بیشتر، راحت‌تر و سریع‌تر زبان خاص بیان اید‌ه هایش را پیدا می‌کند.

 آیا شما هم موافق هستید که مسیر فرهادی در ایران موفق‌تر از فیلم‌هایی است که در خارج از ایران ساخته است؟

اگر موفقیت ‌را تنها در گرفتن جوایز بین‌المللی بدانیم بله می‌شود گفت فیلم‌های ایرانی فرهادی موفق‌تر بوده‌اند، ولی چون صِرف کسب جایزه نمی‌تواند تعیین کننده ارزش واقعی فیلم‌ها باشد بنابراین باید با جمع‌بندی نقد و تحلیل‌های مستدل خبرگان این حوزه، فارغ از حرف و حدیث‌های حاشیه‌ای بر اساس کیفیت و ارزش‌های سینمایی آثار ساخته شده به نظر قابل اعتمادی رسید.

 طی این چند سال آشنایی و کار مشترک با این فیلمساز ویژگی بارز اصغر فرهادی که در ذهن شما حک شده، چیست؟

غیر از ویژگی‌هایی که قبلاً توضیح دادم همچنین باید اشاره کنم به خلاقیت و سرعت انتقال او در پیدا کردن بهترین و مناسب‌ترین ایده، بارها پیش‌آمد که در صحنه از نکته‌ای ایراد می‌گرفتم، فرهادی اگر قبول می‌کرد چند دقیقه می‌رفت در گوشه‌ای خلوت قدم می‌زد و فکر می‌کرد و بعد با ایده‌ای درخشان بر می‌گشت.

اینم می‌گذره اصغر آقا

حمید فرخ‌نژاد

بازیگر

هرجای دیگه دنیا بودی تولدت خیلی پر سر و صدا‌تر برگزار می‌شد...

ولی اینم می‌گذره اصغر آقا، همچنان افتخار می‌کنیم همکار و هموطن شماییم.

ان شاءالله سال‌های دراز سایه‌ات روی سر هنر این مملکت باشه و برامون افتخار بسازی.

تولدت مبارک همکلاسی.

دنیایی شفاف‌تر با برادری عاقل‌تر

بابک کریمی

بازیگر

همیشه آرزوی داشتن یک برادر بزرگتر را داشتم. یک برادر عاقل‌تر از خودم؛ کسی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم ازش یاد بگیرم و در معاشرت با او نگاهم به دنیا شفاف تر بشه. آشنایی با اصغر فرهادی این آرزو را‌ برایم برآورده کرد... و سینما در پس زمینه کار خودشو‌ میکنه.

تولدت مبارک اصغر جان.

نرگس عاشوری