«توت عنخ آمون»‌ را بیشتر بشناسید

و به نقل از انشنت اوریجینز،‌ بیش‌تر افراد مطلع هستند که «‌توت عنخ آمون» ‌یکی از نامدارترین فراعنه مصر باستان بود که از سن ۹ سالگی بر تخت سلطنت نشست و از سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۲۳ پیش از میلاد بر مصر باستان فرمانروایی کرد. ماسک طلایی منحصر به‌فرد از چهره مصمم و جوان «توت عنخ آمون» را شاید بتوان مشهورترین اثر باستانی جهان محسوب کرد. نقاب طلایی، «‌توت عنخ آمون» نام مالک‌اش را در ذهن هزاران نفر برای همیشه ثبت کرده است.

دودمان هجدهم مصر و آغاز فرومانروایی جدید

دوره‌ای که با عنوان «‌مصر باستان» شناخته می‌شود، در حقیقت یک دوره ۵۰۰۰ ساله را در برمی‌گیرد. دوره فرمانروایی «‌توت عنخ آمون» در دودمان هجدهم مصر و  «دوران پادشهایی نوین مصر» یا «دوران پادشاهی مصر» قرار داشت.

«دوران پادشاهی مصر»، قرن شانزدهم تا یازدهم پیش از میلاد را شامل می‌شود. دودمان هجدهم مصر، دودمان نوزدهم مصر و دودمان بیستم مصر نیز در همین دوران قرار می‌گیرند. از این دوره همواره به عنوان موفقت آمیز ترین دوره در تاریخ مصر باستان یاد می‌شود. دودمان هجدهم مصر باستان بیشتر به واسطه فراعنه مربوط به آن در بین مردم شناخته شده است.

«حتشپسوت» فرعون مونث مصر باستان،‌ «آخناتون»‌ پدر «‌توت عنخ آمون» و «نفرتی‌تی»‌ همسر «‌آخناتون» از جمله چهره‌های نامدار دودمان هجدهم مصر باستان هستند.

«‌توت عنخ آمون»‌و «‌آخناتون»‌

نام اصلی «‌توت عنخ آمون»‌ در حقیقت «توت عنخ آتن» به معنای تصویر زنده‌ای از خدای ‌«آتن» ‌بود. این نام توسط «آخناتون» که با نام «‌آمنهوتب چهارم»‌ حکومت می‌کرد،‌ انتخاب شده بود.

«آخناتون» از خدایان باستانی مصر دست کشید و دینی یکتاپرستانه برای پرستش «‌آتن»‌ خدای آفتاب برگزید. او سعی داشت تغییراتی اساسی در فرهنگ و عقاید مردم مصر باستان ایجاد کند، بنابراین، روش‌ها و عقاید او به سرعت منفور شد. او نشانه‌های مربوط به خدایان مصر باستان، بخصوص «‌آمون» ‌را از بین برد. در مکان‌های یادبود مربوط به این خدایان تغییر ایجاد شد و بسیاری از اشراف‌زادگان مصر نام خود را تغییر دادند تا هرگونه اشاره نسبت «آمون» از بین برود.

پس از مرگ «آخناتون»‌،‌ مردم مصر به پرستش خدایان پیشین خود مشغول شدند و یادبودها و مجسمه‌های مربوط به «آخناتون»‌ را نابود کردند.

به همین دلیل بود که «‌توت عنخ آمون» ‌نام خود را از «‌توت عنخ آتن» به نامی با معنای «‌تصویر زنده‌ای از خدای آمون»‌ ‌تغییر داد. در نتیجه مردم «‌توت عنخ آمون» را به پدرش شباهت نمی‌دادند.

«‌توت عنخ آمون»‌،‌ پسر بچه‌ای که فرعون شد

«‌توت عنخ آمون»‌ زمانی که به عنوان یک فرعون فعالیت خود را آغاز کرد،‌ تنها ۹ سال داشت. فعالیت او به عنوان فرعون در سن کم و مرگش در سن نوزده سالگی او سبب شده تا از او به عنوان «فرعون جوان» یادشود. 

مادر و پدر «توت عنخ‌آمون» به احتمال زیاد خواهر و برادر و یا خویشاوند بوده‌اند، اما برای حفظ قدرت در خاندان و به اصطلاح خالص نگه داشتن دودمان،‌ «‌توت عنخ آمون» نیز با یکی از خواهران ناتنی خود ازدواج کرد. چندین نسل ازدواج درون‌همسری «‌توت عنخ آمون» را از توانایی داشتن وارث محروم کرده بود.

«توت عنخ آمون» ‌به عنوان یک حکمران در بین مردم از محبوبیت زیادی برخوردار بود. با اینکه بسیاری از فراعنه مصر پس از مرگشان به عنوان خدا مورد پرستش قرار می‌گرفتند،‌ اما این مسئله برای «توت عنخ آمون» به شکل دیگری بود. «‌توت عنخ آمون»‌ در زمان حیاتش به عنوان یک خدا مورد پرستش قرار می‌گرفت.

مصر از لحاظ سیاسی و اقتصادی پس از ۱۲ سال فرامانروایی «آخناتون» در شرایط بدی قرار گرفته بود و با به روی کار آمدن «توت عنخ آمون» فرصت مناسبی فرا رسیده بود تا مصر بار دیگر به شکوه خود بازگردد.

او پروژه ساخت بناهای عظیمی را آغاز کرد. برای مثال دستور ساخت معبدی بزرگ برای «‌آمون»‌ را صادر کرد تا با این کار بار دیگر به مردم مصر ثابت کند هیچ شباهتی میان افکار و عقاید او و پدرش وجود ندارد.

وضعیت جسمانی ضعیف «توت عنخ آمون»

«‌توت عنخ آمون» از وضعیت سلامت چندان مناسبی برخوردار نبود و به رغم سن کمش، برای راه رفتن از عصا استفاده می‌کرد و آن طور که گفته می‌شود، به سندروم نادری که سبب شده بود. حرکات گردنش به چند حرکت ساده محدود بود. پسری که قرار بود مظهر قدرت مصر باشد، در عوض فردی ضعیف و بیمار بود که وارثی نداشت. اما بسیاری از باستان‌شناسان ممعتقدند «‌توت عنخ آمون» نه به دلیل مشکلات ناشی از وضعیت بد جسمانی‌اش، بلکه به دلیل حادثه‌ای ناگوار درگذشت.

مرگ «توت عنخ آمون»

برای سال‌های متوالی علت و نحوه مرگ فرعون طلایی مصر ‌معما بود. به رغم بسیاری از فراعنه و اشراف زادگان مصر باستان، هیچ مدرک و سند مشخصی درباره علت مرگ این فرعون جوان وجود ندارد اما،‌ بسیاری از باستان شناسان معتقدند «توت عنخ آمون» به قتل رسیده است.

فرضیه قتل زمانی مطرح شد که اشعه ایکس شکستگی‌هایی را بر روی جمجمه «توت عنخ آمون» آشکار کرد. اما این شکستگی‌ها در حقیقت عواقب ناشی از برداشتن متوالی و متعدد ماسک از روی مومیایی در دهه ۲۰ میلادی است.

فرضیه قتل «توت عنخ آمون»‌ زمانی رد شد که محققان با استفاده از «سی تی اسکن» دریافتند، این فرعون مدت کمی قبل از مرگ، از شکستگی بزرگی در یکی از استخوان‌های پایش رنج می‌برد.

این شکستگی عفونی شده و در نهایت او را از پای درآورده است. هزاران سال پیش،‌ زمانی که هنوز «‌آنتی بیوتیک ها» کشف نشده بودند، عفونت‌هایی از این قبیل مطمئنا به مرگ منجر می‌شدند. حتی اگر عفونت تنها دلیل مرگ او نباشد، سیستم ایمنی ضعیف او توانایی مقابله با بیماری‌هایی همچون «ذات‌الریه» یا «‌مالاریا» را که ظاهرا به آن‌ها مبتلا بوده را نداشته است.

مشکلات ژنتیکی «توت عنخ آمون» ‌او را بیش از پیش در معرض مشکلاتی همچون شکستگی قرار می‌داد و این به آن معناست که «‌توت عنخ آمون» توانایی شرکت در بسیاری از جنگ‌های دوران حکومت خود را نداشت.

مقبره «توت عنخ آمون»‌ و اکتشاف آن 

مطمئنا جالب‌ترین نکته درباره «توت عنخ آمون» مقبره سالم و آسیب ندیده اوست. پس از آن که این مقبره که برای هزاران سال از دستبرد سارقان مقبره‌های مصر باستان در امان مانده بود، در سال ۱۹۹۲ توسط «هاروارد کارتر» باستان‌شناس ومصر شناس بریتانیایی کشف و از آن به عنوان اکتشاف یک گنجینه حقیقی یاد شد.

اتاقی که تابوت «توت عنخ آمون» در آن قرار داده شده است، به عنوان اتاق یک فرعون، بسیار کوچک تر از حد معمول محسوب می‌شود. دلیل کوچک بودن اتاق «توت عنخ آمون» را به ناگهانی بودن مرگ او می‌توان نسبت داد. این اتاق احتمالا پیش از آن که برای نگهداری تابوت «توت عنخ آمون»‌ مورد استفاده قرار بگیرد، برای یکی از خویشاوندان مونث فرعون یا یکی از اشراف‌زادگان ساخته شده بود.

پس از گذشت مرگ «‌توت عنخ آمون»،‌ مقبره او دست کم دو بار مورد سرقت قرار گرفت و چندین اثر باارزش از آن خارج شد. افرادی که به مقبره فرعون طلایی مصر دستبرد زدند، شاید چندین اثر باارزش را به سرقت بردند، اما ۵۳۹۸ اثر همچنان در مقبره باقی ماند. یکی از رسوم مصریان باستان، ‌قرار دادن لوازم مورد نیاز زندگی بعدی فرد در مقبره اوست و مسلما با توجه به ثروت و مقام فرعون، تعداد قابل توجه‌ای اثر از جمله تخت پادشاهی، ‌تیر و کمان و پوشاک در مقبره «توت عنخ آمون» قرار گرفته بود.

تعداد آثاری که در مقبره «‌توت عنخ آمون»‌ قرار داده شده بودند، به قدری زیاد بود که دهه‌ها زمان صرف فهرست‌بندی آن‌ها شد. گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی ثابت کرد بسیاری از آثار این مقبره،‌ خاص‌تر از آنچه که پیش‌تر تصور می‌شد، هستند. برای مثال یک دشنه که گمان می‌رفت از جنس فلز ساخته شده است و با طلا تزئین شده باشد در حقیقت از جنس یک سنگ آسمانی است.

اما تعداد بسیار زیاد آثار باستانی مقبره تنها عاملی نبود که توجه عموم مردم را به خود جلب کرد،‌ بلکه فرضیه‌ای موسوم به «نفرین فراعنه» که پس از مرگ «لرد کانارون»‌ شکل گرفت نیز در شهرت «توت عنخ آمون» دخیل بود.«لرد کانارون»‌ کنت ثروتمند بریتانیایی که هزینه کاوش‌های «کارتر» ‌را تقبل کرد.

افسانه‌ی «نفرین فراعنه» که قرار بود دامن تمامی افراد دخیل در پروژه گشایش مقبره «توت عنخ آمون» را بگیرد، هنوز هم در بین افرادی طرفدار دارد،‌ با این حال تنها ۸ نفر از ۵۸ فرد دخیل در این پروژه در دهه‌های اخیر درگذشته‌اند. آخرین بازمانده این افسانه، دختر «کارتر» بود که تا سال ۱۹۸۰ به زندگی خود ادامه داد.

مجموعه آثار مقبره «توت عنخ آمون» را شاید بتوان سفرکرده‌ترین آثار باستانی جهان محسوب کرد. این مجموعه که با نام «گنجینه مقبره توت عنخ آمون» شناخته می‌شوند، از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۹ در موزه بریتانیا نگهداری‌ می‌شد و در مجموع بیش از ۱.۶ میلیون بازدیدکننده را به خود اختصاص داد.

 «‌گنجینه فرعون طلایی» که قرار است به عنوان آخرین نمایش خارج از خانه خود پیش از آن که برای همیشه به مصر بازگردد،‌ در کشور های مختلف جهان به نمایش گذاشته شود، در حال حاضر در پاریس به نمایش گذاشته شده است.  

 حالا پس از گذشت هزاران سال از درگذشت «‌توت عنخ آمون»، میلیون‌ها نفر او را می‌شناسند.

انتهای پیام