موانع صادرات هنر ایران

به نظر می‌رسد ماجرا از آنجا شروع شد که لادن حیدری مدیرکل دفتر حقوقی و امور مالکیت معنوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دقیقا دو سال پیش گفت اگر اثری نفیس باشد برای خروج از کشور به مصوبه هیات دولت نیاز دارد. سازمان میراث‌ فرهنگی هم مصوبه‌ای‌ دارد که در آن برای خروج اموال فرهنگی، تاریخی و هنری ضوابطی را پیش‌بینی و این آثار را درجه‌بندی کرده است. سازمان میراث‌ فرهنگی مجوزهای خود یا هیات‌ دولت را شرط خروج این آثار از کشور دانسته است. حیدری در پاسخ به این پرسش که «نفیس» به چه آثاری گفته می‌شود، بیان کرد: تشخیص نفیس بودن یک اثر یک کار کاملا فنی و کارشناسانه‌ است. آثار نفیس عمدتا به غیر از ارزش مالی، دارای ارزش هنری - تاریخی هم هستند، اما این موضوع مطلق نیست و به تشخیص کارشناسان بستگی دارد. حالا این قضیه در گمرک کشور جریان دارد و ورود و خروج بسیاری از آثار هنری را با دشواری‌هایی روبه‌رو کرده است.

نقدها

در روزهای اخیر بسیاری از گالری‌داران اظهار کرده‌اند که این قانون کسب و کار آنها را محدود کرده و تنگناهای فراوانی را برای مشتریان خارجی بازار هنر به وجود آورده و خیلی‌ها عطای خرید اثر را به لقایش بخشیده‌اند. در همین رابطه مژده طباطبایی مدیر گالری «مژده» معتقد است این قانون در زمینه آثار معاصر قابل اجرا نیست و می‌گوید: اعمال این قانون به ویژه برای ورود آثار، مشکلاتی را برای اهالی هنر به وجود می‌آورد. هنرمند وقتی زنده است، رفت‌وآمد به خارج از ایران دارد و ممکن است در خارج از ایران آثاری خلق کند که بخواهد آنها را وارد کشورش کند. به‌طور مثال بسیاری از هنرمندان به منظور برگزاری نمایشگاه در خارج از ایران و نپرداختن مبلغ گزاف حمل و نقل آثار، در خارج از ایران آثارشان را خلق می‌کنند و بعد از برگزاری نمایشگاه به کشور بازمی‌گردانند. من فکر می‌کنم باید درباره آثاری که قدمت دارند، ممنوعیت خروج وجود داشته باشد نه درباره آثار معاصر.

این فعال بازار هنرهای تجسمی با تاکید بر اینکه اعمال این قانون باید شامل آثاری با قدمت تاریخی و گران‌قیمت باشد، گفت: در این زمینه هم پیش آمده است که برخی افراد قصد دارند میراث خانوادگی خود را از کشور خارج کنند؛ میراثی که از پدرانشان به آنها رسیده و در زمان گذشته کم‌ارزش بوده و حالا ارزش گزاف پیدا کرده است ولی به هر حال میراث خانوادگی آنهاست و والدین آنها فوت کرده یا مهاجرت کرده‌اند و می‌خواهند با خود ببرند. این افراد چه باید بکنند؟ او تصریح کرد: گالری‌ها هم برای برگزاری نمایشگاه در خارج از ایران از شرکت‌های حمل ونقل بین‌المللی استفاده می‌کنند، چراکه تعداد آثار زیاد است و از فرودگاه خارج نمی‌شود و این شرکت‌ها خودشان از آثار عکس تهیه کرده و با تاییدیه گمرک، آثار را خارج می‌کنند ولی اکنون مشخص نیست برای این دسته از آثار هم باید علاوه بر تاییدیه گمرک، تاییدیه وزارت ارشاد هم گرفته شود یا خیر. طباطبایی در پایان تاکید کرد: این قوانین بیشتر برای خریداران آثار هنری مشکلاتی را ایجاد می‌کند، به هر حال کسی که اثری را به هر قیمتی خریداری کرده، باید بتواند آن را از کشور خارج کند و اگر این دشواری‌ها را سر راهش مشاهده کند، از خرید آثار هنرمندان ایرانی صرف‌نظر خواهد کرد و در مجموع باید گفت اعمال این قوانین تنها هنرمندان، گالری‌داران و خریداران آثار هنری را به زحمت می‌اندازد.

ماجرا چیست؟

در مقابل اما هادی مظفری مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری صبا درباره ضوابط ورود و خروج آثار هنری از گمرک ایران می‌گوید: قانون نظارت بر ورود و خروج آثار هنری در گمرک از قدیم وجود داشته و موضوع تازه‌ای نیست. اعمال این قانون به این دلیل صورت می‌گیرد که با هماهنگی وزارت ارشاد و گمرک ایران از ورود آثار هنری کپی یا نازل و ضعیف به داخل کشور و همچنین از خروج آثار هنری ارزشمند با پیشینه تاریخی که در زمره میراث فرهنگی ما قرار دارند، جلوگیری می‌کنیم. مظفری  تصریح کرد: گاهی یک اثر هنری ساخته هنرمندان کشورمان که قیمت مشخصی دارد، می‌تواند با اختصاص یک‌پنجم قیمت واقعی آن به‌صورت کپی از کشورهای همسایه وارد ایران شود که این آثار ضعیف، هنر کشورمان را تهدید می‌کند، بنابراین به منظور حمایت ازحقوق هنرمندان کشورمان، با همکاری وزارت ارشاد و گمرک جمهوری اسلامی ایران، اعمال این قانون بر ورود و خروج آثار هنری صورت می‌گیرد. وی تاکید کرد: این قانون گمرک است که برای ورود یا خروج آثار هنری نیاز به تاییدیه وزارت ارشاد دارد که شامل آثار هنری ایرانی و خارجی می‌شود.