مستند «چرخش» به کارگردانی بهروز افخمی!

«یک سیب هزار چرخ می‌خورد تا به زمین برسد»؛ این جمله را بسیاری از افراد شنیده‌اند و معنی آن را می‌دانند اما سخت است که این دو جمله را در وصف تغییر رفتار آشکار برخی افراد شناخته شده به کار برد؛ آنانی که روزی محبوب بودند و برایشان همراه شدن با اکثریت سرمایه محسوب می‌شد، اما کمی بعد که کتاب شهرت خود را نیمه باز دیدند، مسیری را انتخاب کردند که اخم را به چهره همان اکثریت دیروز آورد. بهروز افخمی کارگردان و نماینده سابق مجلس برای همگان آشناست؛ همان مردی که تا قبل از سال ۸۸ محبوب و حتی اسطوره بود اما پس از آن بلیت حرکت در مسیر اکثریت را با بلیت تضمن ماندن در صداوسیما و تشویق اقلیت یعنی اصولگرایان تعویض کرد. افخمی تغییر کرد و دیگر آن افخمی بامرام و با معرفت گذشته نبود. او خیلی صریح و واضح به گذشته خود لگد کوبید و تاکید کرد که نقشی در آن نداشته است!

انتخاب انزوا به محبوبیت

آقای کارگردان را گریزی از چرخش واضح نیست و سوالات زیادی در اذهان هست که پاسخی برای آن نیست. چرایی توجه شبکه‌هایی مانند افق به این کارگردان از جمله همین سوالات است. شامگاه سه‌شنبه شبکه افق اقدام به بازپخش گفت‌وگو با بهروز افخمی در برنامه رودررو کرد؛ گفت‌وگویی که افخمی هر آنچه گفت در انتقاد به جریان اصلاحات بود. بهروز افخمی متولد سال ۱۳۳۵ است.

او کارش را با ساخت چند فیلم کوتاه آغاز کرد. افخمی از جمله سینماگرهایی بود که در سال‌های قبل از انقلاب به حمایت از امام خمینی و انقلاب اسلامی پرداخت. «رویداد۲۴» نوشت؛ «اوج فعالیت افخمی، در دهه۷۰ رقم خورد. با پایان یافتن جنگ تحمیلی تغییرات آغاز شد. جامعه خواهان پیشرفت بود و مطالباتی را مطرح می‌کرد، که در سال‌های جنگ تحمیلی امکان طرح‌شان را نداشت. یکی از این مطالبات دگرگونی فضای فرهنگی جامعه بود. افخمی در چنین حال و هوایی «عروس» را ساخت تا به عنوان پرچمدار تغییر فضای فرهنگی جدید در سینما مطرح شود. افخمی هیچ‌وقت دور از سیاست نبوده است. او از جمله انقلابیون حامی امام خمینی بود که پس از انقلاب بلافاصله جذب سینما شد. افخمی هیچ‌گاه این گرایش را پنهان نکرد. سال‌های پس از جنگ سال‌های پراکنده شدن جوانان انقلابی بود. افخمی به جناح چپ که بعدها به اصلاح‌طلبان معروف شدند گرایش پیدا کرد. مجلس ششم ورود مستقیم افخمی به عرصه سیاست بود. افخمی از لیست جبهه مشارکت ایران اسلامی به مجلس راه یافت.

البته در مجلس چندان فعال نبود. با ظاهری متفاوت در مجلس حاضر می‌شد. حتی خاطرات نقل شده در آن دوران، خبر از فیلمنامه نوشتن افخمی می‌دهد. حتی یکبار محمدرضا خاتمی به او تذکر می‌دهد که در مجلس آدامس نجود. افخمی فیلم تبلیغاتی رئیس دولت اصلاحات را در سال ۸۰ ساخت. بعد در سال ۸۴ و سال ۸۸ فیلم تبلیغاتی کروبی را ساخت. اما بعد از سال ۸۸ حال و هوای افخمی هم تغییر کرد.» تغییر افخمی پنهان نبود و اظهاراتش زخم‌هایی را بر آنانی وارد کرد که روزی پله ترقی او بودند؛ افخمی با مرام و جسور به تدریج تبدیل به افخمی دیگری شد که نه تنها محبوب نبود بلکه در جرگه دلواپسان تعریف شد. شاید اذعان شود از دلایل تغییر رفتار بهروز افخمی عدم حمایت از او و منزوی‌ شدنش باشد که پاسخ به آن آسان است. افخمی خود خواست تا تنها باشد اما دیده شود!

پاداش فراموش کردن گذشته!

افخمی در قبال این تغییر رفتارش پاداش هم دریافت کرد به نحوی که اجرای برنامه «هفت» را به او سپردند. این کارگردان که حالا مجری شده بود در آن برنامه اعلام کرد می‌خواهد دون کیشوت‌وار به جنگ معضلات سینمای ایران برود. افخمی در نقش جدیدش موفق نبود و چالش‌هایش با سینماگران محبوب مانند پرویز پرستویی سبب تنزل بیشتر جایگاه و نقش او در افکار عمومی شد. نکته قابل تامل اینکه او برنامه‌ای برای فراموش کردن این پاداش ندارد. چنانکه ۲۶ فروردین ۹۶ درباره خداحافظی‌اش با برنامه «هفت» گفت: «در سال جدید برای توافق مجدد جلسه‌ای با مدیران تلویزیون داشتیم که همه چیز با خوبی و خوشی همراه بود.

من در آن جلسه به مدیران اعلام کردم که می‌خواهم به‌سراغ ساخت فیلم سینمایی‌ام بروم، چرا که فکر می‌کنم دیگر همه گفتنی‌ها را گفته‌ام و به آنچه در «هفت» می‌خواستم رسیده‌ام.» و ۶ آبان ۹۷ خبر رسید «بهروز افخمی در حالی قرار است با برنامه هفت مجدداً به آنتن زنده شبکه سوم بازگردد که نه تغییری در ترکیب مدیران تصمیم‌گیر صداوسیما نسبت به زمان قطع همکاری با افخمی رخ داده و نه رویه این سینماگر حاشیه‌ساز تغییر کرده است.» تناقض در اظهارات و موضع‌گیری‌های بهروز افخمی سبب تایید هرچه بیشتر تغییر او شد به نحوی که به عنوان نمونه بهروز افخمی جدید جشنواره کن را جشنواره‌ای حامی دگرباشان نامید و فراموش کرد که افخمی اصلی و تغییر نیافته در چند سال پیش بود که به دلیل ساخت فیلم گاوخونی روی فرش قرمز کن قرار گرفته بود! درعرصه سیاسی هم او چنین رفتاری دارد.

بسیاری می‌دانند که افخمی در سال ۷۶ به ‌واسطه همراهی با جریان چپ یا اصلاح‌طلبان کلید ورود به بهارستان را دریافت کرد اما حالا مدعی است که «در ماجرای انتخابات اول شوراها اصلاح‌طلبان از من خواستند تا برای شورای شهر تهران کاندیدا شوم که نپذیرفتم اما برای انتخابات مجلس ششم وقتی محمدرضا خاتمی با من تماس گرفت و اصرار کرد، سرانجام پذیرفتم. البته بدم نمی‌آمد فضای مجلس را تجربه کنم اما در همان سال اول از فضای مجلس دلزده شدم. به دموکراسی اعتقادی ندارم و این را در همان مجلس ششم به اصلاح‌طلبان هم گفتم. در همان دوره نیز رفتارهای مشارکتی‌ها خیلی برایم زننده بود».

پایان کارگردان محبوب دیروز

بی‌تردید بهروز افخمی در اذهان بسیاری از افراد تمام شده است؛ کات پایان را هم بهروز افخمی با اظهارات و انکارهایش اعلام کرد. امثال افخمی در فضای فرهنگی و سیاسی زیاد هستند و البته اصلاح‌طلبان به رغم گلایه از این چرخش‌ها اما خوشحال هستند که هویت چرخنده‌ها برای جامعه هویدا می‌شود. بی‌تردید بهروز افخمی از مسیری که انتخاب کرده پشیمان نیست که اگر اینگونه نبود می‌توانست روز سه‌شنبه مانع بازپخش گفت‌وگویش در شبکه افق شود.

مطهره شفیعی