فیلمسازی که می‌توانست صاحب سینمای ملی ایران باشد

ظهور فیلمسازی چون علی حاتمی در سینمای هر کشور می‌تواند اتفاق خاص و بزرگی باشد. اینکه علی حاتمی و سینمایش چه ویژگی‌هایی دارد که می‌تواند هر فیلمسازی از جنس او در خدمت سینمای کشورش باشد و تأثیرگذار مسأله‌ای است که نیاز به بررسی چندباره و موشکافی دقیق دارد و چنین مسأله هر چند که نکته‌ای بسیار مثبت است اما دلیل بر عدم وجود ضعف در سینمای او نمی‌شود.

«حسن کچل» اولین اثر سینمایی حاتمی اولین فیلم سینمایی موزیکال سینمای ایران است و این خاصیت موزیکال بودن اثر دارای هویتی است که نمی‌توان آن را به سینمای غرب که در آن زمان بیش از هر چیز هالیوود مطرح بود نسبت داد. شناخت حاتمی از موسیقی سنتی و ایرانی باعث شد تا وجهه موزیکال بودن اثرش به سینمای غرب نسبت داده نشود و از طرفی موضوع و شکل روایی قصه که اثری فولکور بود و ارتباط آن با فرهنگ ایرانی شروعی بر ساخته‌های حاتمی با نگاهی عمیقاً ایرانی به فرهنگ کشورش بود.

نگاه حاتمی بیش از هر چیز به سوی قومیت‌های مختلف معطوف بود، او شاید می‌توانست از پایه‌گذاران سینمای ملی باشد و وجود چنین سینماگری حتی در شرایطی که فیلم‌های خوبی نسازد برای سینمای هر کشوری می‌تواند مفید باشد. فیلم‌های بعدی حاتمی با عنوان «طوقی»، «بابا شمل»، «قلندر»، «خواستگار» و «ستارخان» با وجود اینکه شمایلی از فیلم‌فارسی‌های زمان خود را داشت اما درونمایه آثار به نوعی متفاوت و منحصر به سینمایی خاص بود. حاتمی با «سوته دلان» به زبان خاص سینمای خود رسید و بیش از هر چیز به آنچه که مدنظر داشت نزدیک شد.

آثار دیگر این کارگردان که به سینمای پس از انقلاب مربوط می‌شوند از جمله «حاجی واشنگتن»، «کمال‌الملک»، «جعفرخان از فرنگ برگشته»، «مادر» و «دلشدگان» مطمئناً در راه‌اندازی یک جریان درون سینمای ایران می‌توانست تأثیرگذار باشد اما این تأثیرات به نوعی در کلیت سینمای ایران آنگونه که شاید انتظار می‌رفت دیده نمی‌شود و با این حال مطمئناً با نگاهی به مسیر پیشروی او در سینما اگر علی حاتمی بیش از 52 سال زندگی می‌کرد می‌توانست فیلمسازی باشد که امروز سینماگران او را کوروساوای سینمای ایران بدانند چرا که جایگاه حاتمی را در سینمای ایران می‌توان با جایگاه آکیرا کوروساوای بزرگ در سینمای ژاپن مقایسه کرد اما سینمای ایران آنقدر خوش‌شانس نبود که چنین فیلمساز بزرگی را سالیان سال برای خود داشته باشد. 

علی حاتمی در سن 52 سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت و علاوه بر فیلم‌های سینمایی‌اش مشخصه‌هایی در سینمای ایران و حتی یک شهرک سینمایی به جا گذاشت.