علی نصیریان نامی ماندگار و تکرار نشدنی

علی نصیریان متولد 15 بهمن سال 1313 به دنیا آمد. وی در سال ۱۳۲۶ به دبیرستان پیرنیا در چهار راه گمرک رفت و در آنجا با جمشید لایق، اسماعیل داورفر و مهدی فتحی همکلاسی شد. در سال ۱۳۲۹ هم‌زمان با درس دبیرستان، در کلاس جامعه باربد در خیابان لاله زار هم اسم نوشت. این کلاس را اسماعیل مهرتاش در سال ۱۳۰۵ راه انداخته بود و در آن موسیقی، تئاتر و ادبیات درس می‌داد. او در سال ۱۳۳۰ کتاب هنر تئاتر را خواند. او در کلاس تئاتر سعدی که همسر عبدالحسین نوشین آن را اداره می‌کرد هم شرکت کرد. وی در سال ۱۳۳۵ جایزهٔ نخستین مسابقهٔ نمایش‌نامه‌نویسی را برای نمایش بلبل سرگشته دریافت کرد. فیلم گاو ساخته داریوش مهرجویی نخستین فعالیت سینمایی او بود. او از دههٔ ۱۳۳۰ در نمایش‌های حرفه‌ای بازیگری و نویسندگی می‌کرد و از اعضای آغازین گروه هنر ملّی بود. او بیش از ده نمایشنامه نوشته و با همین اندک، همراهِ بهرام بیضایی و اکبر رادی و غلامحسین ساعدی و اسماعیل خلج و چند نمایشنامه‌نویس دیگر، از برجستگان نمایشنامه‌نویسی در زبان فارسی به‌شمار می‌رود.

نصیریان در سال ۱۳۶۲ نقش قاضی شارح را در سریال سربداران بازی کرد، نقشی که بین تمام نقش‌هایش تا آن تاریخ منحصر به فرد بود.

«آقای هالو»، «پستچی»، «کفش‌های میرزا نوروز»، «شیر سنگی»، «ناخدا خورشید»، «هزاردستان»، «سال‌های خاکستری»، «بوی پیراهن یوسف» و سریال‌های «میوه ممنوعه» و «شهرزاد» از آثار شاخص وی است.

علی نصیریان سال گذشته در سن ۸۴ سالگی در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برای بازی در فیلم «مسخره‌باز» کسب کرد و تبدیل به مسن‌ترین فردی شد که این جایزه را دریافت کرده‌است.

به بهانه نقش‌آفرینی این بازیگر در سریال «برادر جان» این روزها از شبکه سه سیما در حال پخش است با چند هنرمند گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

پروانه معصومی: علی نصیریان از خلاق‌ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران است

پروانه معصومی بازیگر سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: من در چند فیلم با علی نصیریان همکاری داشتم و درباره این بازیگر می‌توانم بگویم که وی خصوصیات اخلاقی بسیاری دارد که در کمتر بازیگری می‌توان آنها را پیدا کرد.

معصومی خاطرنشان کرد: علی نصیریان یکی از خلاق‌ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران است و کارگردان‌هایی که با وی همکاری کرده‌اند می‌توانند این مسأله‌ را تأیید کنند. در آثاری که با این بازیگر همکار بودم می‌دیدم که خلاقیت‌های این بازیگر بارها باعث شد تا مشکلات و دغدغه‌هایی که برای عوامل و کارگردان به وجود آمده از بین برود و به نوعی زحمت کارگردان را کم کند.

وی افزود: در فیلم سینمایی «ترنج» با علی نصیریان همکار بودم. به یاد دارم که یک روز در سر ضبط سکانسی که کاراکتر من و علی نصیریان با هم قهر بودند محمدرضا اعلامی ساعت‌ها به فکر فرو رفته بود چرا که نمی‌توانست درباره سکانس بعدی که ما با هم آشتی بودیم چه بهانه‌ای برای آشتی دو کاراکتر داخل فیلم بگنجاند. در نهایت کارگردان به نتیجه‌ای نرسید و قرار شد فیلمبرداری ادامه داشته باشد.

این بازیگر در ادامه این بحث گفت: در هنگام فیلمبرداری سکانسی که مدنظر کارگردان بود من جلوتر از علی نصیریان از پله‌ها بالا می‌رفتم و علی نصیریان پشت سر من بود که ناگهان شال من روی زمین افتاد، علی نصیریان شال من را برداشت و آن را به دور کمر من بست و وقتی اعلامی کارگردان فیلم این صحنه را دید با خوشحالی اعلام کرد که این همان صحنه‌ای است که ساعت‌ها است به آن فکر می‌کرده و علی نصیریان در یک لحظه بهترین ایده به ذهنش رسیده و آن را اجرا کرده است.

بازیگر فیلم سینمایی «مسافر ری» خاطرنشان کرد: مطمئناً به هیچ‌وجه جایگزینی برای بازیگرانی چون علی نصیریان و دیگر بازیگران که به عنوان پنج تن سینمای ایران می‌شناسیم پیدا نخواهد شد. البته ما در میان بازیگران جوانمان نیز استعدادهای خوبی داریم که متأسفانه با بی‌دقتی از آنها مراقبت نکرده و با تعریف‌های بی‌اساس آن‌ها را به حدی بزرگ می‌کنند که این اتفاق منجر به سردرگمی بازیگران شده و کم‌کم رو به نابودی رفته و این استعدادها از بین می‌روند.

معصومی در پایان اظهار داشت: امیدوارم سایه علی نصیریان همیشه بالای سر هنر این کشور باشد. مطمئناً این بازیگر وزنه سنگینی برای هنر بازیگری ایران است که قطعاً جایگاهی ویژه در تاریخ سینمای ایران خواهد داشت.

هادی مرزبان: علی نصیریان الگویی بزرگ برای نسل امروز است

هادی مرزبان کارگردان و بازیگر سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: برای رسیدن به مقامی والا در بازیگری، هنرمند باید با خود صادق باشد. وقتی یک بازیگر با خودش صادق باشد با صداقت مقابل دوربین قرار می‌گیرد و مردم با نقشی که ایفا کرده ارتباط برقرار می‌کنند. نکته دوم عشق و علاقه به کاری است که آن بازیگر انجام می‌دهد. اگر یک بازیگر به کارش علاقه داشته باشد تلاش می‌کند تا حالش با بازی در یک اثر نمایشی خوب شود و از این لذت است که می‌تواند مخاطب را به لذت برساند.

مرزبان خاطرنشان کرد: من همیشه برای علی نصیریان این مثال را به یاد می‌آورم که درخت هرچه پربارتر باشد، خمیده‌تر و سر به زیر تر است. همه کسانی که با این بازیگر همکاری کرده‌اند از وجودش لذت برده‌اند و وقتی علی نصیریان را مشغول کار می‌بینید می‌توانید به راحتی متوجه شوید که او از کاری که می‌کند غرق در لذت است.

وی افزود: من هر بار که با این بازیگر همکاری داشتم مسائل بسیاری از او آموخته‌ام و کار کردن با او یک تجربه بی‌نظیر است. من در چند اثر با علی نصیریان به عنوان بازیگر همکاری کرده‌ام و یک نمایش بود که من در آن کارگردان بودم و علی نصیریان ایفای نقش می‌کرد که به شکل بی‌نظیری نقشش را در این نمایش ایفا کرد.

این کارگردان در ادامه اظهار داشت: وقتی من برای نمایشم سراغ علی نصیریان رفتم تا در این نمایش ایفای نقش کند از من پرسید که بازیگر مقابلش کیست و من بدون اینکه دلیل را بپرسم پاسخ دادم و او عنوان کرد که دلیل این پرسش برای این بود که همکاری در یک نمایش تئاتر محدود به دو یا سه روز نمی‌شود و افراد در اجرای یک نمایش با هم زندگی می‌کنند و باید با یکدیگر ارتباط خوبی برقرار کنند. علی نصیریان به کوچکترین مسائل توجه دارد و کاش جوانان ما نیز از این بازیگر بزرگ سینما، تلویزیون و تئاتر بیاموزند.

بازیگر مجموعه تلویزیونی «پهلوانان نمی‌میرند» خاطرنشان کرد: من در مدتی که با علی نصیریان همکاری داشتم با وجود اینکه خیلی زود همیشه سر تمرین حاضر می‌شدم حتی یک بار هم نتوانستم زودتر از نصیریان در محل تمرین حاضر شوم. وقت‌شناسی یکی از خصوصیات ویژه در علی نصیریان است که این روزها در کمتر بازیگری می‌توان چنین خصوصیت مهمی را پیدا کرد.

مرزبان اظهار داشت: کاش جوانان ما بدانند که با خواندن چند کتاب نسبت به دیگر پیشکسوتان باتجربه برتری پیدا نکرده‌اند و وقتی در یک اثر به عنوان بازیگر حضور دارند باید به خواسته‌های کارگردان عمل کنند. علی نصیریان با دنیایی از تجربه وقتی در یک پروژه حضور دارد به خواسته‌های کارگردان عمل می‌کند و این یکی از نشانه‌های بازیگران بزرگ است. بازیگری موفق است که در سالن تمرین در خدمت کار باشد.

وی در پایان گفت: جوانان امروز ارتباطشان با هنرمندان قدیمی را گم کرده‌اند و دیگر ارتباطی وجود ندارد. هنرمندان بزرگی چون علی نصیریان از اشخاصی هستند که مطمئناً می‌توانند الگوهای بزرگی برای علاقه‌مندان به هنر بازیگری باشند و نباید این بزرگان را فراموش کرد. همانطور که ما قدر پیشکسوتان خود را می‌دانستیم امیدوارم جوانان ما نیز قدر پیشکسوتان را بدانند.

محمد متوسلانی: همه خصوصیات و ویژگی‌های یک بازیگر خوب در علی نصیریان وجود دارد

محمد متوسلانی کارگردان و بازیگر سینما در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: تصورم این است که یک بازیگر باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد تا تبدیل به چهره‌ای چون علی نصیریان شود. علی نصیریان شخصیتی خاص در سینما، تلویزیون و تئاتر ما است که ویژگی‌های بسیاری برای ماندگاری در تاریخ هنر این کشور دارد که مطمئناً چهره‌ای ماندگار در دنیای هنر ایران خواهد بود.

متوسلانی خاطرنشان کرد: استعداد اولین عنصر لازم برای تبدیل شدن به یک بازیگر بزرگ است و پس از آن عشق به کار است که اهمیت دارد اما بسیاری پس از موفقیت همه اینها را از دست می‌دهند و در این زمان پایداری و کوشش اهمیت پیدا می‌کند. علی نصیریان از معدود بازیگرانی است که هر سه ویژگی را دارد و کاملاً ارزش بازیگری و جایگاهی که دارد را می‌داند.

وی افزود: نصیریان به شدت اهل مطالعه است و برای تبدیل شدن به علی نصیریان امروز زحمات بسیاری کشیده است. او در رفتارش فردی منزه و مقید است و قدر جایگاهی که دارد را به خوبی می‌داند و برای حفظ این جایگاه هیچ ضرورتی جز کوشا بودن ندارد. تا جایی که من او را می‌شناسم دائماً در حال تمرین و ممارست است و به یاد دارم آن زمان که در ساخت یک فیلم با هم همکاری داشتیم هیچگاه منتظر تمرین سر صحنه فیلمبرداری نبود و پیش از اینکه ما تمرینات را آغاز کنیم خودش به تنهایی در خلوت خود برای ایفای نقشش بسیار تمرین کرده بود.

کارگردان فیلم سینمایی «کفش‌های میرزانوروز» در پایان تأکید کرد: علی نصیریان همه خصوصیات و ویژگی‌های یک بازیگر خوب را دارد و مطمئناً جایگاهی که امروز علی نصیریان در آن قرار دارد حق اوست. علی نصیریان فردی با شخصیت و قابل احترام است که قطعاً در تاریخ هنر نمایش ایران جایگاهی ویژه دارد و هیچکس نمی‌تواند جایگاه این بازیگر بزرگ را بگیرد.

حسن زارعی: نسلی که علی نصیریان متعلق به آن است، نسل طلایی بازیگران سینما و تئاتر ما است

حسن زارعی بازیگر سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، اظهار داشت: بازی ماندگار علی نصیریان در سریال «شهرزاد» فراموش نشدنی است. او از کاراکتر آقابزرگ شخصیتی خلق کرد که تصور ایفای این نقش توسط شخصی دیگر امکان‌پذیر نیست و بدون شک هیچ بازیگری قادر به بازی در آن نقش نبود به جز علی نصیریان.

زارعی خاطرنشان کرد: کاملاً شاهد بودیم که پس از رفتن علی نصیریان سریال «شهرزاد» دیگر نتوانست مثل گذشته شود و این اتفاق وقتی با رفتن یک بازیگر برای یک سریال رخ می‌دهد تنها می‌توان به قدرت و اهمیت این بازیگر در آن اثر پی برد. نصیریان متعلق به نسلی است که آن را کاملاً از دست دادیم و نتوانستیم به خوبی از دستاوردهای آن نسل مراقبت و استفاده کنیم.

این بازیگر در ادامه گفت: خیلی وقت است که دیگر الگویی برای بازیگری ایران به وجود نیامده و اگر جوانی علاقه‌مند به این هنر بخواهد الگویی برای خود انتخاب کند تنها می‌تواند به بزرگانی چون علی نصیریان رجوع کند که مدتهاست در سینما، تلویزیون و تئاتر مشغول فعالیت هستند. علی نصیریان و چهار بازیگر دیگری که به عنوان پنج تن سینمای ایران می‌شناسیم جزو نسلی هستند که کار بازیگری برایشان جدی و قابل احترام بود.

وی در ادامه این بحث اظهار داشت: نسلی که علی نصیریان متعلق به آن است، نسل طلایی بازیگران سینما و تئاتر ما است و این نسل به چیزی جز بازیگری و هنری که داشت فکر نمی‌کرد. نسل ما هنوز هم احترام پیشکسوتان خود را حفظ کرده و به این افراد اعتقاد دارد اما متأسفانه نسل امروز اعتقادی به گذشته ندارد و می‌خواهد با کمترین تلاش بیشترین نتیجه را بدست آورد. جوانهای امروز که به هنر بازیگری علاقه دارند در رسیدن به نتیجه عجله دارند و دیگر طاقت نسل‌های قبل در آنها دیده نمی‌شود و در نتیجه نباید انتظار ظهور بازیگران بزرگی چون علی نصیریان را از این نسل داشت.

بازیگر فیلم سینمایی «بوی پیراهن یوسف» خاطرنشان کرد: زمانی که من و امین تارخ با هم آموزشگاه بازیگری راه‌اندازی کردیم این هنر را جدی می‌گرفتیم و تلاشمان بر این بود که هنرمندانی بزرگ به عرصه بازیگری کشور معرفی کنیم و هر روز 12 ساعت آموزش در نظر گرفته بودیم اما امروز شاهد هستیم که هنرجوهای بازیگری به خوبی تربیت نمی‌شوند.

زارعی تأکید کرد: اگر جوانان ما علی نصیریان را به عنوان یک الگو در نظر بگیرند دلیل ماندگاری وی را کشف خواهند کرد و کاری جز تمرین و مطالعه انجام نمی‌دهند. خداوند عمری طولانی به علی نصیریان بدهد و امیدوارم جوانان ما به راز ماندگاری بزرگانی چون نصیریان، انتظامی، مشایخی، رشیدی و کشاورز فکر کنند و مسیر خود را در همین راستا پیدا کنند. در خدمت کار بودن و دوری از حاشیه و فاصله گرفتن از خودمحوری می‌تواند قدمی در راستای نزدیک شدن به نسلی باشد که از آن بازیگری چون علی نصیریان به هنر ایران معرفی شده است.

این بازیگر در پایان گفت: من منکر نوآوری‌های نسل امروز نمی‌شوم و البته که این نسل موفقیت‌های بسیاری نیز به‌دست آورده اما نباید اخلاق و سختکوشی را از زندگی هنرمندان حذف کرد. هنرمند شدن کار چندان سختی نیست اما هنرمند ماندن بسیار سخت است.