علیرضا خمسه: هنرمندان تشنه کار هستند/ تلاش برای گسترش زبان فارسی

علیرضا خمسه کارگردان، نویسنده و بازیگر سینما تئاتر و تلویزیون بهمن‌ماه ۱۳۳۱ در محله پامنار تهران به دنیا آمد و از دوره نوجوانی وارد این حرفه شد و فعالیت جدی او در سینما بعد از بازگشتش از فرانسه با فیلم «مرگ یزدگرد» بهرام بیضایی آغاز شد. او پیش از این نیز در گروه تئاتری «پیاده» اجرای روی صحنه را تجربه کرده بود. او سپس همزمان با دیگر فعالیتهای خود وارد تلویزیون هم شد.

خمسه که بیشتر به عنوان بازیگری در ژانر کمدی و سینمایی کودک و نوجوان شناخته می‌شود و در سابقه کاری خود نقش آفرینی در بیش از ۳۰ فیلم سینمایی و ۶۰ تله فیلم، سریال و برنامه تلویزیونی و چندین تئاتر را دارد، اکنون درحال اجرای یک تور جهانی تئاتری است و برای روی صحنه بردن آن به کشورهای متعددی سفر کرده و البته قصد اجرای آن در ایران را هم دارد.

او در حال حاضر برای پیشنهادی که برای بازی در یک فیلم سینمایی شده بود مجبور شد به تهران برگردد و همین اتفاق بهانه‌ای شد تا ایسنا با او به گفت‌وگو بنشیند.

این هنرمند در نشستی در ایسنا از تولدش در پامنار تهران، خاطرات کودکی، نحوه آشنایی با تئاتر و سینما، تحصیل در دانشگاه ملی(شهید بهشتی کنونی)، ادامه تحصیل در پاریس، کار با بهرام بیضایی، کیانوش عیاری، یدالله صمدی و ... تا حال این روزهای هنر کشور، یک سیر تاریخی را در سینما، تئاتر و تلویزیون بررسی کرد که در بخشی دیگر به تفصیل آن گفت‌وگو منتشر خواهد شد.

در این گزارش بخشی از صحبتهای علیرضا خمسه که به فعالیتهای این روزهای او اشاره می‌کند، آورده شده که در ادامه می‌خوانید:

علیرضا خمسه بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون که برای تور جهانی نمایش «بگومگو» مدتی خارج از ایران بسر می‌برد و اکنون برای مدتی کوتاه و حضور در یک پروژه سینمایی به ایران آمده بازگشته است، در گفت‌وگویی با ایسنا بیان کرد: مدتی قبل یک تهیه کننده با من تماس گرفت و پیشنهاد بازی در یک فیلم سینمایی را به من داد. سناریو را خواندم و سپس توافق کردیم در آن اثر بازی کنم. بنابر این آنها بلیت برگشت من به ایران را تهیه کردند و دو هفته است که اینجا هستم اما هیچ خبری از آنها نیست. حتی یک تماس هم نگرفته اند تا حداقل بگویند پروژه منتفی شده است. این اتفاقات پیش آمده برای من کاملاً جدید است. من به خاطر آنها و دعوت خودشان به ایران آمدم و قرار بود برای فیلمبرداری این اثر به همدان بروم. بلیت برگشتم هم اوایل مرداد است و باید برگردم اما تا امروز هیچ پیامی از جانب آنها دریافت نکرده‌ام. پیش از این قانون و برنامه‌ریزی‌ای در سینما حاکم بود که به نظر می‌رسد دیگر فیلمسازان به آن بی‌توجه شده‌اند.

                                                                  گله از رفتاری نامناسب

بازیگر «جیب‌برها به بهشت نمی‌روند»، «دو نفر و نصفی» و «آپارتمان شماره ۱۳» ادامه داد: می‌توانم بگویم پیشنهادهای زیادی چه در سینما و چه در تئاتر و تلویزیون به من می‌شود اما قوت و سلامت گذشته دیگر وجود ندارد. شاید از این به بعد ترجیح دهم اگر کسی پیشنهادی هم به من داد آن را جدی نگیرم. این نوع رفتار درست نیست و اگر هر اتفاقی افتاده باید تماس بگیرند و علت این رفتارشان را بگویند. من حتی خودم با آنها تماس گرفته و پیام داده‌ام ولی باز هم پاسخی دریافت نکردم. فعلا سکوت کردم تا ببینم چه پیش خواهد آمد.

این هنرمند درباره اینکه بعد از این همه سال فعالیت در شاخه‌های مختلف و کسب تجربیات بسیار آیا نمی‌خواد اثر جدیدی کارگردانی یا نویسندگی کند، توضیح داد: کارگردانی در ایران کار سختی است و معمولاً کسانی به سمت آن می‌روند که یا مغزشان درست کار می‌کند (می‌خندد) یا شرایط تولیدشان آنقدر اطمینان بخش است و به آن اعتماد دارند که وارد این ریسک و خطر شوند. شما فکر کنید من به عنوان بازیگر این قدر درگیر و عصبی می‌شوم حالا تصور کنید اگر کارگردان بودم چه چیزهایی به آن اضافه می‌شد. البته من در تئاتر و تلویزیون کارگردانی چند اثر را برعهده گرفتم اما از بس خون دل خوردم باعث بیماری‌های جسمی در من شد. در اواخر دهه ۷۰ سریالی را برای شبکه دو ساختم که بازیگران مطرحی مانند حمیده خیرآبادی و رضا ژیان در آن نقش آفرینی کردند و از بس همه اذیت شده بودند که به من می‌گفتند ما تنها به خاطر تو آمدیم و در این پروژه بازی کردیم. آنجا بود که فهمیدم کسی باید کارگردانی کند که عقلش بیشتر، دنده‌هایش محکم و پوستش کلفت باشد. این در حالی است که در آمریکا کارگردان تنها یک وظیفه بر عهده دارد و آن هم خلق و دکوپاژ است و مثلا دستمزد بازیگر ارتباطی به او ندارد.

وی افزود: همان اتفاق باعث شد که از اواخر دهه هفتاد دیگر کارگردانی را ترک کنم اما همچنان وسوسه آن چه در کارگردانی و چه نویسندگی همیشه با من است. مجموعه‌ای داشتیم به نام «جمعه تعطیل نیست» که درواقع یک نمایش زنده بود. من در آن نویسنده، بازیگر و کارگردان بودم و چندین برنامه دیگر نیز برای بچه‌ها انجام دادم «مثل بشین، پاشو، بخند» اما برای حاشیه‌های تولید دچار عذاب می‌شدم. بنابراین به تدریج به سمتی رفتم که دردسر کمتری برایم وجود داشته باشد. اما هنوز هم طرح‌ها و بحث‌های زیادی برای نویسندگی و کارگردانی دارم که متاسفانه شرایط اینکه کسی اعتمادی به من بدهد و بگوید آنها را بنویس و بعد تولید خواهند شد، وجود ندارد.

خمسه در پاسخ به اینکه آیا پیشنهاداتی هم برای بازی یا ساخت اثری در خارج از ایران دارد، بیان کرد: وقتی شما پایتان را از کشور بیرون می گذارید همه شبکه‌هایی که مقابل کشورمان هستند دوست دارند به آنها به پیوندید اما ما در شرایطی نیستیم که به آنها حتی اجازه گفتگو بدهیم زیرا می‌دانیم و دچار مشکل خواهیم شد. به طور مثال وقتی من تئاتری بازی می‌کنم از شبکه‌هایی مختلف خارجی می‌خواهند با هم گفت‌وگو داشته باشیم که من هیچگاه آن را نمیپذیرم.

                                                   فعالیت در تئاتر جوابگوی امرار معاش هنرمندان نیست

این بازیگر سینما و تئاتر با بیان اینکه "هزینه‌های زندگی بسیار زیاد است و تنها فعالیت در تئاتر جوابگوی امرار معاش هنرمندان نیست" عنوان کرد: وقتی پیشنهاد کار تئاتری می‌شود می‌گویم نمی‌توان با دستمزد سه ماه کار تئاتر یک سال زندگی را چرخاند و شاید به همین دلیل دنبال کار تلویزیونی و سینمایی رفتم. همین اتفاقات به طور کلی باعث می‌شود از تئاتر دور شویم. با این حال هر وقت احساس کردم که می‌توانم کاری انجام دهم آن را پذیرفتم. مثلا حدود ۵ سال پیش آتیلا پسیانی از من خواست تا در نمایشی با نویسندگی محمد چرمشیر که در آن رضا کیانیان هم بازی می‌کرد به نام «عرق خورشید، اشک ماه» بازی کنم. کمرنگی هنرمندان در این حوزه از هنر به خاطر رفع ضعف بنیه اقتصاد تئاتر کشور است. اکنون بچه‌هایی که در این حوزه کار می‌کنند اسپانسری می‌گیرند، بلیتهاشان را پیش‌فروش می‌کنند تا به نوعی رونقی به تئاتر گرانقیمت ببخشند. واقعیت این است که هنرمندان تشنه کار هستند اما گذران زندگی از این طریق جواب‌گویشان نیست.

                                                             از تور جهانی «بگو، مگو» چه خبر؟     

او در ادامه صحبت‌های خود به نمایش کمدی «بگو مگو» که به کارگردانی خودش تور جهانی خود را از آمریکا آغاز کرده و متن آن برداشتی آزاد از نمایشنامه اوژن یونسکو است توضیح داد: در این نمایش کمدی من که نقش یک زن پوش را بعهده دارم همراه با احسان کرمی تور جهانی خود را از تاریخ دوم دسامبر (یازده آذر) با اجرا در اوکلاهومای ایالات متحده آغاز کردیم و سپس در شهرهای دیگر آمریکا اجراهایی داشتیم. اکنون هم برنامه اجرای آن را در استرالیا و سپس اروپا داریم. طراح گریم این نمایش را استاد جلال الدین معیریان و طراحی موسیقی آن به عهده استاد جهانسوز فولادی بوده است. به دنبال آن هستیم که این نمایش در ایران نیز اجرا شود. به نظر نمی‌رسد ایرادی به جهت زن پوش بودن من بر روی صحنه وجود داشته باشد و من دیده‌ام که هنرپیشه‌های دیگری نیز در ایران به صورت زن پوشی این کار را انجام دادند.

بازیگر «مهریه بی بی»، «چشم شیطان»، «من زمین را دوست دارم» درباره دیگر فعالیت‌های خود گفت: من هیچ وقت کار آموزش را رها نکردم و حتی هفته آینده در کرج ورکشاپی برگزار خواهم کرد. من حتی در آمریکا هم کلاسهای آموزشی‌ای دارم و حاصل آن آموزش‌های من و همکارانم تعداد زیاد جوان است که به تئاتر وارد شدند. این تعداد هنرپیشه تئاتر داریم اما بیشترشان بیکار هستند. همه جای دنیا تئاتر به عنوان یک پدیده فرهنگی و اجتماعی تلقی می‌شود که بابت آن دولت‌ها سوبسید می‌دهند اما در ایران خودت را به خدا واگذار می‌کند و می‌گویند باید خودکفا شوید. تئاتری که دغدغه فرهنگ‌سازی دارد به احتمال زیاد مخاطب چندانی ندارد و بنابراین باید از آن حمایت شود به همین دلیل است که بحث‌های زیادی بین هنرمندان در می‌گیرد و ماجرای نمایشها و فیلمهای اشرافی به میان می‌آید. واقعیت این است که همه جای دنیا دولتها از تئاترهایی که فرهنگ‌سازی می‌کند، حمایت می‌کنند. مثلا دولت فرانسه به هنرمندانی که در فرانسه با زبان فرانسوی نمایش اجرا کنند پول می‌دهد.

این هنرمند با اشاره به انتشار خبری که وزیر ارشاد گفته است ۸۸ درصد از مردم به سینما نمی‌روند، گفت: چرا باید چنین خبری منتشر شود؟ آیا این اتفاق خوبی است؟ دولت باید بنشیند و ببیند چه کرده که اکنون ۹۰ درصد مردم به سینما نمی‌روند. این ۱۰ درصدی هم که به سینما می‌روند، جوانانی هستند که تفریح دیگری ندارند و برای نیازهای فرهنگی‌شان نیست که به سینما می‌روند. احتمالا چون هوا گرم است دنبال جای خنک هستند و به سینما می‌روند! اینها را هم که کم کنی و از آمار در بیاوری متوجه می‌شویم ۹۸ درصد از مردم به سینما نخواهند رفت! این اتفاقات نشان دهنده شرایط هولناکی در تئاتر و سینمای ماست.

                                                        قصدم گسترش فرهنگ و زبان فارسی است

علیرضا خمسه در ادامه صحبت‌های خود با تاکید بر اینکه "یکی از مهم‌ترین انگیزه‌ها و دغدغه‌های من از اجرای تئاتر در خارج از ایران گسترش فرهنگ و زبان فارسی است" گفت: مخاطبان ما در کشورهای خارجی یا فارسی زبان‌ هستند یا یکی از اعضای خانواده مثلا همسرشان ایرانی است و داستان را برایشان تعریف می‌کند. من تاکیدم همیشه این بوده که تمام اجراها باید به زبان فارسی باشد. این در حالی است که خیلی از هنرمندان وقتی برای نمایش آثار خود به کشورهای دیگر می‌آیند با مخاطبانشان به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند ولی من حتی در استندآپ کمدی‌هایی که در خارج از کشور اجرا می‌کنم به دلیل تاکیدم روی همین نکته از زبان فارسی استفاده می‌کنم. تماشای یک نمایش و یا یک شو به زبان فارسی به مخاطب یادآوری می‌کند که زبان مادری را هرگز نباید فراموش کرد و این مطلب به نظر من از طرف دولتمردان باید جدی گرفته شود و حتی از آن حمایت شود.

مشروح این مصاحبه در روزهای آینده منتشر می‌شود.

انتهای پیام